ĐỘT PHÁ THỂ CHẾ - YÊU CẦU TRỌNG TÂM ĐỂ MỞ ĐƯỜNG CHO PHÁT TRIỂN QUỐC GIA TRONG GIAI ĐOẠN MỚI
Qua nghiên cứu hệ thống dự thảo Văn kiện trình Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng, có thể thấy công tác chuẩn bị văn kiện đã được tiến hành với tinh thần khoa học, thận trọng và công phu. Các dự thảo phản ánh tư duy chiến lược sâu sắc của Ban Chấp hành Trung ương khóa XIII, thể hiện rõ quyết tâm đổi mới, tinh thần cầu thị và ý chí đưa đất nước bước sang một giai đoạn phát triển mới với tầm nhìn dài hạn đến giữa thế kỷ XXI. Các báo cáo đã khái quát toàn diện thành tựu 40 năm đổi mới, làm rõ hơn bản chất ưu việt của con đường xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, đồng thời chỉ ra những hạn chế, bất cập cần tiếp tục khắc phục để phát triển nhanh và bền vững hơn trong bối cảnh biến động nhanh chóng của thế giới.
Phường Đoàn Kết tổ chức lấy ý kiến đóng góp vào dự thảo các văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng.
Trong bối cảnh ấy, nhiều ý kiến tâm huyết của các tầng lớp nhân dân, các chuyên gia, nhà khoa học và cán bộ thực tiễn đều hội tụ về một điểm chung, thể chế vẫn đang là điểm nghẽn lớn nhất và cũng đồng thời là dư địa cải cách lớn nhất của nước ta hiện nay. Điều này không mới, nhưng ngày càng trở nên cấp thiết hơn khi đất nước bước vào thời kỳ chuyển đổi số mạnh mẽ, kinh tế tri thức phát triển nhanh, và các mô hình kinh tế - xã hội mới liên tục xuất hiện nhưng chưa có đủ hành lang pháp lý tương ứng. Nhiều chủ trương, chính sách đúng đắn, nhất là trong phát triển kinh tế số, kinh tế xanh, chuyển đổi năng lượng, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, vẫn đang chậm được thể chế hóa hoặc thể chế hóa chưa đồng bộ. Khoảng cách giữa chủ trương và thực tiễn vẫn còn đáng kể, trong khi dư địa phát triển từ thể chế vẫn còn rất lớn nhưng chưa được khai thác hết.
Vì vậy, việc nhấn mạnh yêu cầu đột phá về thể chế trong dự thảo Văn kiện Đại hội XIV không chỉ đúng đắn mà còn có ý nghĩa chiến lược. Đột phá thể chế phải thực sự đặt ở vị trí trung tâm và giữ vai trò dẫn dắt các đột phá khác. Một thể chế hiện đại, đồng bộ và minh bạch không chỉ tạo môi trường thuận lợi cho đổi mới sáng tạo, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, mà còn mở ra không gian phát triển mới cho doanh nghiệp và người dân. Việc chuyển mạnh sang tư duy Nhà nước kiến tạo phát triển, pháp quyền hiện đại, liêm chính và phục vụ phải được khẳng định rõ ràng, nhất là trong tổ chức bộ máy, hoàn thiện khung pháp luật và xây dựng nền quản trị quốc gia dựa trên dữ liệu - công nghệ - minh bạch - trách nhiệm giải trình.
Kinh nghiệm quốc tế cho thấy nhiều nước đã mạnh dạn thử nghiệm những mô hình quản trị mới, điển hình như cơ chế “sandbox thể chế” trong trí tuệ nhân tạo, tài chính số, năng lượng tái tạo. Đây là cách tiếp cận giúp kiểm soát rủi ro nhưng vẫn nuôi dưỡng sáng tạo, đặc biệt hữu ích trong bối cảnh công nghệ thay đổi quá nhanh. Việc tiếp thu có chọn lọc những kinh nghiệm này sẽ giúp Việt Nam có công cụ linh hoạt để giải quyết các vấn đề chưa từng có tiền lệ. Đồng thời, đẩy mạnh phân quyền, phân cấp cho địa phương đi đôi với kiểm soát quyền lực và trách nhiệm giải trình sẽ là điều kiện để phát huy tính chủ động, sáng tạo của từng vùng, từng địa phương. Điều này đặc biệt quan trọng đối với các tỉnh miền núi như Lai Châu, nơi yêu cầu đổi mới phương thức quản trị địa phương đang trở nên cấp bách để tận dụng cơ hội từ kinh tế số, du lịch sinh thái, nông nghiệp thông minh và hợp tác biên giới.
Bên cạnh thể chế kinh tế, dự thảo Văn kiện cũng cần làm rõ nội hàm các nhóm thể chế khác như thể chế chính trị và thể chế xã hội. Thể chế chính trị quyết định mô hình tổ chức của hệ thống chính trị, phương thức lãnh đạo của Đảng, cơ chế kiểm soát quyền lực và hiệu lực, hiệu quả của bộ máy công quyền. Thể chế xã hội tạo khung bảo đảm cho an sinh, thúc đẩy tiến bộ và công bằng xã hội, phát triển con người Việt Nam trong điều kiện kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế. Việc minh định rõ nội hàm từng nhóm thể chế sẽ tạo cơ sở vững chắc cho việc xây dựng các mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp phù hợp trong giai đoạn tới.
Một vấn đề cần nhấn mạnh nữa là sự gắn kết giữa hoàn thiện thể chế và xây dựng văn hóa pháp quyền, phòng chống tham nhũng, tiêu cực. Những thành tựu của nhiệm kỳ XIII cho thấy quyết tâm chính trị rất lớn của Đảng trong xây dựng Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh. Tuy nhiên, thách thức phía trước còn lớn, đặc biệt khi yêu cầu quản trị hiện đại đòi hỏi mức độ minh bạch, liêm chính và trách nhiệm giải trình cao hơn. Do đó, Văn kiện cần nhấn mạnh rõ hơn yêu cầu hoàn thiện cơ chế kiểm soát quyền lực, đề cao trách nhiệm người đứng đầu, tăng cường công khai, minh bạch và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ - công chức, nhất là ở cơ sở. Chỉ khi nền tảng đạo đức công vụ được củng cố vững chắc, lòng tin của Nhân dân được giữ vững, thì thể chế mới thực sự đi vào cuộc sống.
Với Lai Châu, một tỉnh miền núi biên giới còn nhiều khó khăn, nhưng đồng thời có tiềm năng lớn về tài nguyên, du lịch, năng lượng và kinh tế cửa khẩu, có thể thấy yêu cầu đổi mới thể chế càng trở nên rõ ràng hơn. Lai Châu muốn phát triển nhanh và bền vững thì phải có thể chế phù hợp với đặc thù miền núi, đẩy mạnh phân cấp quản lý rừng, đất đai, khoáng sản; phát triển hạ tầng số và học liệu số cho giáo dục; thí điểm mô hình cụm liên kết sản xuất nông nghiệp gắn với thị trường; xây dựng cơ chế khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào vùng đồng bào dân tộc thiểu số; tạo môi trường minh bạch, thuận lợi cho kinh tế cửa khẩu và kinh tế biên mậu. Những yêu cầu đó đều cho thấy chỉ khi thể chế thực sự được đổi mới đồng bộ, Lai Châu mới có thể khai thác trọn vẹn tiềm năng và đóng góp mạnh mẽ hơn vào phát triển chung của đất nước.
Ở tầm quốc gia, chiến lược phát triển đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 đòi hỏi phải khơi dậy và thể chế hóa khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc. Khát vọng ấy chỉ trở thành hiện thực khi được cụ thể hóa bằng các chương trình hành động với cơ chế huy động nguồn lực hiệu quả, dựa trên nền tảng khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo và tinh thần tự lực, tự cường dân tộc. Nhà nước đóng vai trò dẫn dắt, doanh nghiệp là trung tâm sáng tạo và người dân là chủ thể phát triển, đó là tam giác phát triển cần được thể chế hóa mạnh mẽ trong văn kiện lần này.
Nhìn tổng thể, các dự thảo Văn kiện Đại hội XIV đã nêu rõ nhiều định hướng rất quan trọng, nhưng việc nhấn mạnh hơn nữa yêu cầu đột phá thể chế sẽ giúp tạo sự chuyển biến mạnh mẽ trong tổ chức thực hiện. Đó là chìa khóa để đưa tầm nhìn chiến lược của Đảng trở thành hiện thực sinh động trong đời sống kinh tế - xã hội của đất nước, mở đường cho Việt Nam tiến nhanh và vững chắc hơn trên con đường phát triển.
Tài liệu tham khảo
1. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật.
2. Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII (2024-2025), Dự thảo Báo cáo Chính trị trình Đại hội XIV (bản công bố để lấy ý kiến).
3. Ban Chấp hành Trung ương (2024), Dự thảo Báo cáo Tổng kết 40 năm đổi mới ở Việt Nam (bản công bố).
