Dũng khí từ nút bấm: Đổi thay ngoạn mục từ 'rượu lái' đến bắt xe đi nhậu

Dũng cảm để đổi thay

Đằng sau mỗi nút bấm ở nghị trường, không chỉ có tâm huyết, trách nhiệm của những đại biểu dân cử, mà còn là cả dũng khí. Điều này được thể hiện đặc biệt rõ nét qua hai nhiệm kỳ Quốc hội khóa XIV và XV. Không chỉ ở khối lượng đồ sộ các văn bản luật được xây dựng trong thời gian ngắn, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong tình hình mới, mà còn ở tinh thần dũng cảm, bản lĩnh của mỗi đại biểu, với tầm nhìn xa trông rộng, bảo vệ đến cùng những lợi ích cao nhất của nhân dân, vì an toàn và sự phát triển bền vững của giống nòi, của tương lai đất nước. Luật Phòng chống tác hại của rượu, bia (2019), Luật Trật tự an toàn giao thông đường bộ (2024), Nghị quyết về cấm thuốc lá điện tử (2024) hay Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (2025) là những ví dụ điển hình.

Lực lượng CSGT Hà Nội kiểm tra nồng độ cồn người điều khiển phương tiện

20 giờ một ngày cuối tháng 10, tại đường Ngọc Khánh (Hà Nội), tổ công tác của Đội CSGT đường bộ số 2, Phòng CSGT Công an TP. Hà Nội tiến hành kiểm tra nồng độ cồn với hàng loạt người tham gia giao thông.

"Hôm nay sinh nhật con nên cũng uống 1-2 chén thôi."

"Em ăn cơm ở nhà, tối nào cũng thế, uống 1-2 lon bia thôi mà."

Hơn 30 trường hợp được kiểm tra trong 2 giờ, phát hiện 2 trường hợp vi phạm nồng độ cồn. Có căng thẳng, có lo âu từ người được kiểm tra, song phần lớn đều chấp hành. Anh Nguyễn Thanh Hùng, ở phường Ngọc Khánh, Hà Nội biết rõ, việc kiểm tra này là để bảo vệ chính anh và nhiều người khác: "Đã xác định đi ra ngoài tham gia giao thông thì không nên, bởi vì vấn đề lạm dụng rượu bia khi tham gia giao thông ảnh hưởng đến cả những người khác nữa. Khi lực lượng công an ra quân thế này thì người dân cảm thấy yên tâm hơn."

Người tham gia giao thông, người chứng kiến lực lượng chức năng làm nhiệm vụ, đều bày tỏ đồng tình với việc kiểm tra nồng độ cồn:

"Cái này liên quan đến an toàn của rất nhiều người. Chính sách này thì em nghĩ rất nhiều người ủng hộ"

"Rất nguy hiểm khi mình có nồng độ cồn trong máu. Nó sẽ làm cho phản ứng của mình chậm hơn."

"Cũng phải suy nghĩ rất nhiều vì ngoài ảnh hưởng đến sức khỏe thì thứ hai là ảnh hưởng đến kinh tế vì xử phạt rất nặng."

Thiếu tá Nguyễn Văn Thà, Đội CSGT số 2, Phòng CSGT, Công an TP. Hà Nội đánh giá, sau một thời gian kiên trì thực hiện xử lý vi phạm nồng độ cồn với chế tài tăng nặng, đã có thay đổi rõ nét: "Sự vào cuộc quyết liệt của lực lượng chức năng, cùng với ý thức của người tham gia giao thông được nâng lên, cho nên việc vi phạm giảm rõ rệt. Đối với những trường hợp gây khó khăn cho lực lượng chức năng kiểm tra về nồng độ cồn, chúng tôi hướng dẫn, đấu tranh quyết liệt, yêu cầu người vi phạm chấp hành, không có vùng cấm, không ngoại lệ".

Các tổ công tác của Phòng CSGT Hà Nội tăng cường tuần tra, xử lý vi phạm nồng độ cồn

Trước khi Luật Phòng chống tác hại của rượu bia (2019) được thông qua, người điều khiển xe cơ giới tham gia giao thông vẫn được chấp nhận một mức nhất định cồn trong máu hoặc hơi thở, mức phạt cao nhất là 16-18 triệu đồng, tước giấy phép lái xe tối đa 24 tháng. Mặc dù các lực lượng chức năng xử lý rất gắt gao, nhưng mỗi năm vẫn có hàng trăm nghìn vi phạm về nồng độ cồn, hàng trăm vụ TNGT do “ma men” gây ra, khiến bao người phải bỏ mạng oan uổng, bị thương tật suốt đời, số khác vướng vào vòng lao lý. Lái xe khi đã có rượu bia là nguyên nhân của hơn 43% số vụ TNGT trong năm 2018, theo thống kê của Ủy ban ATGT Quốc gia.

Nhưng, với Luật Phòng chống tác hại của rượu bia năm 2019 đưa mức giới hạn nồng độ cồn về 0 ở người lái xe, và sau đó là Nghị định 100 của Chính phủ về xử phạt vi phạm giao thông tăng mức phạt hành chính lên gấp hàng chục lần, tình hình đã khác.

Theo thống kê của Cục CSGT, Bộ Công an, nếu như trong năm 2022, số vi phạm nồng độ cồn còn chiến tới hơn 11% trong tổng số vi phạm TTATGT bị xử lý trong năm 2022, thì đến chiến dịch nồng độ cồn gần đây nhất (cuối tháng 10/2025), tỉ lệ này chỉ còn chưa tới 0,03%.

Sau khi Luật Phòng chống tác hại của rượu bia có hiệu lực, ý thức người tham gia giao thông được nâng cao rõ rệt

Tỉ lệ TNGT do cồn vào năm 2019 là khoảng 30 đến 40%. Đến năm 2022, con số này chỉ còn 2,02%. Một mức giảm kinh ngạc.

Tại các nhà hàng, quán nhậu, thay vì cảnh hàng loạt xe cá nhân đỗ hàng dài trước kia, giờ đây, cứ chiều tối, các tài xế xe công nghệ lại dập dìu đưa đón khách. Anh Nguyễn Văn Tài, một tài xế xe công nghệ nhận xét: "Thường thường đi ăn họ không đi xe mấy. Như em chạy grab thì gần như toàn dân nhậu đi ăn nhiều thì họ đi nhiều, nhất là những phố có nhiều quán bia…"

Theo Đại tá Nguyễn Quang Nhật, Trưởng phòng Tuyên truyền, Cục CSGT, những quy định khắt khe của Luật Phòng chống tác hại của rượu bia (2019), Luật Trật tự an toàn giao thông (2024), Nghị định 100 và mới đây là Nghị định 168 được thực thi nghiêm túc, đã tạo nên đổi thay mạnh mẽ: "Với những quy định hết sức khắt khe của luật, đó là việc nghiêm cấm người điều khiển phương tiện khi tham gia giao thông có vi phạm về nồng độ cồn, nâng cao nhất cả về phạt bằng tiền, rồi tước giấy phép lái xe... thì cũng là một trong những sự răn đe."

Ông Ngô Vĩnh Bạch Dương, Viện Nhà nước và Pháp luật ghi nhận sự thay đổi ở người chấp hành quy định nồng độ cồn, từ chỗ miễn cưỡng và có phần ấm ức, đến chủ động, tự giác: "Đối với những người ban đầu chấp hành miễn cưỡng, nhưng sau một thời gian thực hiện, họ thấy rõ ràng đã có thay đổi tích cực cho sức khỏe, cho đời sống, cho công việc của họ thì dần dần việc chấp hành đã đi vào tự giác."

Từ phản ứng gay gắt đến tự giác chấp hành

Tuy vậy, để đi đến sự đổi thay ngoạn mục ở người lái xe, từ chỗ “rượu lái” đến “bắt xe đi nhậu” bắt đầu từ mức giới hạn nồng độ cồn về 0 ở Luật Phòng chống tác hại của rượu bia, đó là cả một quá trình không hề dễ dàng.

Nhờ kiểm soát nghiêm, tình trạng “ma men sau tay lái” dần lùi vào quá khứ

Luật Phòng chống tác hại của rượu bia được đưa ra, đã gặp vấp phải những phản ứng rất mạnh mẽ, tinh vi, các cuộc vận động bên lề của các chủ thể bị động chạm lợi ích. Luồng ý kiến này viện dẫn rằng, một số loại nước hoa quả, đồ uống lên men, thuốc điều trị có nồng độ cồn, hoặc tự thân trong cơ thể đã có nồng độ cồn, nếu người lái xe cứ có cồn mà bị xử lý thì không thuyết phục, không công bằng, dễ đẩy người dân vào chỗ bị phạt “oan”. Hay, quy định gắt quá, công nhân nhà máy rượu bia, nhân viên nhà hàng ăn uống sẽ thất nghiệp vì doanh số sụt giảm, ảnh hưởng an sinh xã hội…

Không riêng phía doanh nghiệp sản xuất kinh doanh, mà những người tham gia giao thông có thói quen bia rượu lâu nay cũng phản ứng mạnh vì chưa sẵn sàng thay đổi. Họ viện lý do từ tập quán lâu đời, lo ngại mất đi nét đẹp truyền thống…

Khi Nghị định 100/2020 của Chính phủ được ban hành, nâng mức phạt đối với vi phạm nồng độ cồn lên mức 30-40 triệu đồng, sự phản ứng càng gay gắt hơn. Trên các diễn đàn mạng, không thiếu những ý kiến “kêu gào” mức phạt quá nặng, có thể khiến người vi phạm mất cả… gia tài, lâm vào khốn khó. Đã có những ý kiến mang tính “châm ngòi”, kích động dư luận với luận điệu, tăng mức phạt để “tận thu”, hoặc để tăng “chung chi”...

Nhưng, vượt lên tất cả, Luật Phòng chống tác hại của rượu bia đã được ban hành, một cách dứt khoát. Nghị định 100 của Chính phủ được thực thi bền bỉ, quyết liệt, không vùng cấm, không ngoại lệ. Luật Trật tự an giao thông đường bộ 2024 tiếp tục giữ nguyên mức cồn bằng 0, dù chưa hết ý kiến trái chiều.

Người nhà, bạn bè dặn nhau gọi xe khi đi liên hoan, tiệc tùng. Cơ quan, đơn vị quán triệt đến từng cán bộ đảng viên, để bị xử lý về cồn sẽ bị xử lý cả ở nơi làm việc. TNGT do bia rượu giảm rõ rệt. Vi phạm nồng độ cồn giảm sâu. 6 năm, kể từ thời điểm Luật có hiệu lực, chưa ghi nhận trường hợp khiếu nại, tố cáo nào về việc bị xử phạt oan. Cũng chưa hề có tố cáo về “chung chi” khi xử lý vi phạm. Sự cấp thiết, đúng đắn của một đạo luật đã được chứng minh bằng con số, bằng những sinh mạng được cứu khỏi tay “ma men”.

Các tuyến phố Hà Nội buổi tối, lực lượng chức năng túc trực đảm bảo an toàn giao thông.

Chấp nhận hi sinh một phần lợi ích kinh tế trước mắt từ ngành công nghiệp và dịch vụ rượu bia, vượt qua những khác biệt về quan điểm, rào cản của dư luận do chưa hiểu thấu, chưa sẵn sàng thay đổi, và đặc biệt, vượt qua sức ép không hề nhỏ của những bên bị đụng chạm lợi ích kinh tế, 2 bộ luật với quy định rất nhân văn đã được ban hành, từ tâm, tầm và bản lĩnh của Quốc hội, kiên quyết bảo vệ an toàn tính mạng, sức khỏe của nhân dân, vì bình yên của mỗi con đường, mỗi mái nhà.

Không chỉ với quy định về nồng độ cồn, bản lĩnh của Quốc hội còn được thể hiện đậm nét ở việc ban hành Nghị quyết giúp chặn đứng nguy cơ một thế hệ nghiện nicotine, giữa lúc, các thành tựu hơn 10 năm đấu tranh phòng chống tác hại của thuốc lá đang đứng trước nguy cơ bị “thiêu rụi” trước sự tấn công của thuốc lá điện tử.

Quách Đồng/VOV Giao thông