Già làng ở tuổi 35

TIÊN PHONG LÀM DU LỊCH CỘNG ĐỒNG

Thôn Kon Chênh có hơn 110 hộ dân, với hơn 360 nhân khẩu, phần lớn là người đồng bào Xơ Đăng (nhánh Mơ Nâm). Cuộc sống nơi đây lâu nay gói gọn trong nương rẫy, trông chờ vào cây lúa, cây bắp.

Thu nhập bấp bênh, cuộc sống không mấy dư dả khiến tư duy làm du lịch gần như chưa từng được nghĩ đến.

Anh A Nấc (ở giữa) được người dân thôn Kon Chênh bầu làm già làng, người có uy tín khi mới tuổi 35.

Thế nhưng, giữa sự bình lặng ấy, A Nấc lại nhìn thấy một hướng đi khác. Nhiều lần lên trung tâm xã Măng Đen, anh thấy các làng du lịch cộng đồng thu hút đông đảo khách đến tham quan. Cảnh quan và văn hóa Kon Chênh đẹp không kém, thậm chí còn giữ được nhiều giá trị nguyên bản.

“Thôn mình gần trung tâm xã, cảnh đẹp, văn hóa đặc sắc mà cứ làm nương mãi thì người dân sẽ còn nghèo hoài”, anh A Nấc nhớ lại những trăn trở ban đầu.

Ý nghĩ ấy theo anh suốt nhiều tháng. Cuối cùng, anh quyết định bước ra khỏi khuôn khổ cũ, mạnh dạn mở hướng khởi nghiệp bằng du lịch cộng đồng.

Không có kiến thức nền tảng, anh tự tìm đến các làng đã làm du lịch trong tỉnh, xem từng mô hình, ghi chép cách tổ chức, rồi về tìm thêm tài liệu trên Internet. Anh vừa học vừa mày mò làm từng việc nhỏ.

Anh A Nấc trồng cây, hoa tạo cảnh quan phục vụ du lịch.

Khó khăn lớn nhất là vốn. Anh tận dụng mọi vật liệu có thể tìm được trong làng để dựng lại căn nhà sàn truyền thống theo đúng kiến trúc người Mơ Nâm. Khi nhà sàn thành hình, anh bắt đầu nghĩ đến bản sắc riêng: Món ăn nào đặc trưng, trải nghiệm nào hấp dẫn, hoạt động nào có thể kể câu chuyện văn hóa của cộng đồng.

Vợ chồng anh thử nghiệm chế biến những món ăn truyền thống, tập luyện các điệu xoang, chỉnh lại bộ cồng chiêng lâu ngày không sử dụng.

Từng chút một, họ tạo nên không gian lưu trú mang đậm dấu ấn văn hóa bản địa. Chính sự chân thật ấy đã chạm đến du khách. Người đến rồi quay lại, giới thiệu cho người khác, tạo nên sức lan tỏa tự nhiên.

Homestay của anh A Nấc được nhiều du khách chọn làm điểm lưu trú và trải nghiệm khi đến Măng Đen.

Homestay của anh trở thành điểm đến đầu tiên của làng. Từ đó, Kon Chênh từng bước xuất hiện trên bản đồ du lịch cộng đồng ở khu vực Măng Đen.

Thành công bước đầu của anh A Nấc khiến người dân thôn Kon Chênh dần thay đổi cách nhìn về phát triển kinh tế. Khi thấy anh có thu nhập ổn định từ du lịch, nhiều hộ tìm đến hỏi cách làm.

Anh nhiệt tình chia sẻ kinh nghiệm, hướng dẫn chi tiết từ việc dựng nhà, bố trí không gian đến cách đón tiếp khách.

Già làng A Nấc giúp người dân trong thôn dựng nhà sàn truyền thống làm homestay phục vụ khách du lịch.

Trong số những người làm theo, chị Y The là người chuyển biến rõ rệt nhất. Tận dụng khu vườn rộng hơn 700 mét vuông, chị mạnh dạn vay vốn và cải tạo thành homestay.

“Nhờ anh A Nấc chỉ từng bước một nên tôi mới dám làm. Giờ mỗi tháng gia đình đã có thêm nguồn thu nhập mới”, chị Y The nói.

Homestay Y The, ở thôn Kon Chênh, ngày càng được nhiều du khách biết đến.

Đến nay, Kon Chênh đã có 7 hộ đầu tư làm du lịch cộng đồng. Không chỉ tạo sinh kế mới, du lịch còn làm sống lại nghề đan lát truyền thống của người Mơ Nâm.

Những chiếc gùi, nia, bồ… vốn ít người làm nay lại được du khách tìm mua. “Nghề truyền thống hồi sinh là nhờ du lịch”, nghệ nhân ưu tú A Lễ chia sẻ.

Nghệ nhân ưu tú A Lễ hàng ngày vẫn đan lát sản phẩm thủ công truyền thống phục vụ khách du lịch.

Không muốn dừng lại ở vài homestay, anh A Nấc tiếp tục tìm hướng phát triển dài hơi cho làng. Anh vận động 21 hộ dân liên kết với một hợp tác xã để phát triển vùng nguyên liệu cà phê xứ lạnh với quy mô 12ha.

Đây vừa là sản phẩm phục vụ du khách, vừa tạo thêm nguồn thu bền vững cho người dân. Từ đó, tư duy sản xuất hàng hóa, liên kết chuỗi giá trị bắt đầu hình thành ở Kon Chênh.

GIÀ LÀNG TRẺ NHẤT Ở KON CHÊNH

Với các cộng đồng dân tộc thiểu số, già làng thường là người cao tuổi, dày dạn kinh nghiệm, có tiếng nói với dân làng. Thế nhưng, trước những đổi thay do anh mang lại, người dân thôn Kon Chênh nhận ra rằng uy tín không chỉ đến từ tuổi tác, mà từ khả năng dẫn dắt và những đóng góp thực chất.

Đầu năm 2025, người dân Kon Chênh đã đưa ra quyết định có tính lịch sử: bầu A Nấc làm già làng, người có uy tín khi anh mới 35 tuổi. Đây là điều xưa nay chưa từng có.

Bí thư Chi bộ thôn Kon Chênh A Sinh cho biết, A Nấc tuy trẻ nhưng rất có trách nhiệm, có tầm nhìn và được dân làng tin tưởng. Anh ấy vừa bảo tồn văn hóa, vừa phát triển du lịch hiệu quả. Người dân hoàn toàn yên tâm khi giao trọng trách làm già làng.

Anh A Nấc được UBND xã Măng Đen khen thưởng vì có thành tích xuất sắc trong công tác vận động quần chúng tham gia các phong trào ở địa phương.

Từ ngày đảm nhiệm vai trò mới, A Nấc càng ý thức rõ sứ mệnh của mình. Anh chủ động khôi phục các lễ hội truyền thống, vận động thanh niên học đánh cồng chiêng, gìn giữ tiếng nói Mơ Nâm trong đời sống hằng ngày.

Những đứa trẻ trong làng được anh tập hợp lại để kể chuyện sử thi, dạy các em hiểu về nguồn cội, để văn hóa không bị mai một khi du lịch phát triển.

Anh A Nấc cũng thường xuyên trao đổi với chính quyền để có thêm nguồn lực hỗ trợ người dân, giúp mô hình du lịch cộng đồng vận hành bài bản, an toàn, bền vững.

Nhìn lại hành trình của già làng A Nấc, có thể thấy sự thay đổi ở Kon Chênh không chỉ đến từ mô hình kinh tế mới mà quan trọng hơn là sự thay đổi trong tư duy của người dân.

Du lịch giúp họ nhận ra rằng văn hóa truyền thống chính là tài sản quý giá nhất. Khi biết trân trọng và khai thác đúng cách, nó trở thành nguồn lực giúp cộng đồng phát triển.

Người dân thôn Kon Chênh, đại biểu và du khách thưởng thức ẩm thực truyền thống của người Mơ Nâm tại Nhà rông văn hóa thôn trong Ngày hội Đại đoàn kết toàn dân tộc.

Không còn cảnh người trẻ bỏ làng đi làm ăn xa như trước. Nhiều thanh niên quay về hỗ trợ gia đình làm du lịch, tham gia biểu diễn văn hóa, dẫn tour hoặc làm các dịch vụ trải nghiệm. Thu nhập tăng lên kéo theo chất lượng cuộc sống người dân được cải thiện, sửa sang nhà cửa, đường làng sạch đẹp, mọi người gắn kết và tự tin hơn.

Câu chuyện của già làng A Nấc là minh chứng rằng chỉ cần một người tiên phong dám nghĩ, dám làm và hơn hết là người khơi dậy niềm tự hào, khơi mở con đường phát triển bền vững dựa trên chính giá trị văn hóa của dân tộc mình.

Tương lai phía trước vẫn còn nhiều thử thách, nhưng với nền tảng đã gây dựng và sự đoàn kết của người dân, Kon Chênh đang từng bước trở thành điểm sáng của du lịch cộng đồng ở Măng Đen nói riêng và tỉnh Quảng Ngãi nói chung.

Bài, ảnh: NGUYỄN BAN