Giải mã nguyên nhân bão hiếm gặp và lũ cực đoan càn quét nhiều nước châu Á

Lực lượng cứu hộ và người dân thu dọn bùn đất sau lũ lụt và lở đất tại Bắc Sumatra, Indonesia, ngày 28/11/2025. (Ảnh: THX/TTXVNc)

Theo phóng viên TTXVN tại châu Á, nhiều nước Nam Á và Đông Nam Á đang trải qua chuỗi ngày tang thương chưa từng có.

Hơn 1.000 người đã thiệt mạng, hàng nghìn người mất tích và hàng triệu người chịu ảnh hưởng sau khi một dải các cơn bão và mưa lớn kỷ lục trút xuống Indonesia, Sri Lanka, Thái Lan, Việt Nam và Malaysia. Lũ quét và sạt lở đất xảy ra dồn dập, gây ra thảm họa thiên tai tồi tệ nhất trong nhiều thập kỷ. Giới chức cảnh báo con số thương vong còn có thể tăng mạnh.

Điều đặc biệt là một số cơn bão năm nay xuất hiện ở khu vực vốn hầu như không có bão, ngay sát xích đạo.

Thông thường, các cơn xoáy thuận nhiệt đới hiếm khi hình thành sát đường xích đạo, nơi lực Coriolis yếu khiến bão không thể xoáy mạnh để trở thành tâm bão hoàn chỉnh. Thế nhưng bão Senyar lại xuất hiện bất ngờ ở 3,8 độ vĩ Bắc, ngay tại eo biển Malacca-một hiện tượng hiếm có. Với lượng mưa khổng lồ, bão Senyar gây lũ lụt kèm lở đất, cướp đi sinh mạng của hàng trăm người ở Sumatra (Indonesia) và miền Tây Malaysia.

Không dừng lại ở đó, bão Koto từ phía Bắc cũng ập xuống, gây lũ quét và sạt lở ở Philippines trước khi suy yếu và áp sát Việt Nam. Ở hướng khác, bão Ditwah tàn phá Sri Lanka, quét dọc bờ biển phía Đông và khiến thiệt hại tăng cao. Trong khi đó, sự tương tác bất thường giữa Koto và Senyar, hai hệ thống bão mạnh hoạt động gần như cùng lúc, là một phần nguyên nhân khiến Sumatra (Indonesia) ngập lụt nghiêm trọng.

Các hiện tượng thời tiết hiếm gặp như nhiều cơn bão dữ dội xuất hiện gần như đồng thời và các xoáy thuận gần xích đạo đã từng xảy ra. Tuy nhiên, mức độ tàn phá lần này đặc biệt nghiêm trọng. Tổng thống Sri Lanka Anura Kumara Dissanayake gọi đây là "thiên tai thách thức nhất" trong lịch sử quốc gia này.

Bầu khí quyển và đại dương ấm lên nhanh hơn do sự gia tăng khí nhà kính từ việc đốt nhiên liệu hóa thạch được cho là tạo thêm nhiều năng lượng hơn cho bão. Khí quyển ẩm hơn dẫn tới mưa cực đoan dễ xảy ra, kéo theo lũ quét và làm gia tăng mức độ nguy hiểm của lũ quét.

Theo các nhà khoa học, dù chưa thể ngay lập tức khẳng định biến đổi khí hậu khiến các cơn bão lần này trở nên tồi tệ hơn, nhưng tất cả các yếu tố nền đang đẩy hệ thống thời tiết vào trạng thái “siêu nạp.”

Những yếu tố cực đoan không còn là ngoại lệ, mà đang trở thành xu hướng “bình thường mới.”

Trong khi nhiều nước Nam Á và Đông Nam Á còn đang vật lộn ứng phó, người dân Australia lo ngại liệu chuỗi bão này báo hiệu một mùa mưa dữ dội. Miền Đông Australia vừa hứng trận bão mùa Xuân tàn phá nhất hơn 1 thập kỷ, với mưa đá khổng lồ và gió giật mạnh, gây tổn thất ước tính 350 triệu AUD (gần 230 triệu USD) cho một hãng bảo hiểm.

Australia vừa chính thức bước vào La Ninã, thường gây thời tiết mát, ẩm hơn và tăng nguy cơ bão. Dù La Ninã năm nay được dự báo yếu và ngắn hạn, song điều đáng lo ngại là nhiệt độ mặt biển ở biển Coral cao hơn bình thường 2 độ C-một nguồn năng lượng lý tưởng để hình thành các cơn bão mạnh và mưa cực đoan trong những tháng tới. Trong khi miền Bắc Australia đối mặt nguy cơ bão và lũ, miền Nam nước này lại phải chuẩn bị cho nắng nóng và cháy rừng nghiêm trọng.

Trong khi đó, Cơ quan Khí tượng Australia đã ngừng đưa ra dự báo mùa bão, một điều chưa từng có trong tiền lệ. Lý do đơn giản nhưng đáng lo ngại là khí hậu đang thay đổi nhanh đến mức các mô hình thống kê cũ không còn phù hợp.

Hiện các nước châu Á đang đẩy mạnh các nỗ lực cứu hộ. Rõ ràng, thế giới đang bước vào một thời kỳ khí hậu khó lường hơn bao giờ hết. Những gì từng được gọi là “bất thường” có lẽ đang trở thành “bình thường mới”./.

(TTXVN/Vietnam+)