Giao mùa - thời điểm 'vàng' của vi khuẩn gây ngộ độc thực phẩm

Theo thống kê của Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế), trong năm 2024, cả nước ghi nhận 135 vụ ngộ độc thực phẩm với 4.936 người mắc và 24 trường hợp tử vong. Đáng chú ý, có tới 31 vụ xảy ra tại các bếp ăn tập thể và hàng quán vỉa hè, chủ yếu do việc kiểm tra, giám sát an toàn thực phẩm còn lỏng lẻo.

Mới đây, vào chiều 11/11, sau bữa trưa tại bếp ăn tập thể của Công ty TNHH Joint Well Việt Nam (phường Hương Trà, TP. Huế), 13 công nhân xuất hiện triệu chứng buồn nôn, dị ứng, mệt mỏi và được đưa tới Trung tâm Y tế Hương Trà. Sau đó, thêm 1 trường hợp khác được chuyển đến Bệnh viện Trung ương Huế cơ sở II, nâng tổng số nghi ngờ ngộ độc thực phẩm lên 14 người.

Trước đó, ngày 10/11, một công ty tại phường Đông Hưng Thuận (Quận 12 cũ) cũng ghi nhận nhiều công nhân sau bữa trưa xuất hiện nôn ói, mệt mỏi và được đưa đi cấp cứu tại Bệnh viện Đa khoa Trung Mỹ Tây.

Nhiều công nhân bị ngộ độc thực phẩm sau bữa ăn trưa

Các chuyên gia cảnh báo, thời điểm giao mùa là giai đoạn dễ phát sinh ngộ độc thực phẩm nhất trong năm. Sự thay đổi đột ngột của thời tiết và độ ẩm khiến cơ thể con người khó thích ứng, trong khi vi khuẩn, virus, đặc biệt là nhóm gây bệnh đường ruột, phát triển mạnh.

Khi nhiệt độ và độ ẩm tăng cao, thực phẩm nếu không được bảo quản đúng cách, hoặc để ở nhiệt độ phòng quá 2 giờ sau khi nấu chín mà không hâm lại, sẽ rất dễ bị ôi thiu. Đây là điều kiện thuận lợi cho vi sinh vật gây hại sinh sôi, làm tăng nguy cơ ngộ độc thực phẩm và các bệnh truyền qua đường ăn uống.

Bên cạnh đó, ô nhiễm môi trường từ rác thải, nước thải sinh hoạt, cùng với sự sinh sôi của ruồi, nhặng, chuột trong điều kiện ẩm thấp cũng làm tăng nguy cơ nhiễm khuẩn thực phẩm.

Ăn ngay và bảo quản kĩ, tránh ngộ độc

PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh - chuyên gia Công nghệ thực phẩm, nguyên giảng viên Viện Công nghệ Sinh học và Thực phẩm (Đại học Bách khoa Hà Nội) cho biết, trong lĩnh vực thực phẩm, cần khẳng định rằng: con người ăn thực phẩm, nhưng vi sinh vật cũng ăn thực phẩm. Vi sinh vật chỉ phát triển khi có môi trường thuận lợi, còn trong cát khô, đất khô hay củi khô thì không thể tồn tại.

Hiện nay, thời tiết đang trong giai đoạn giao mùa, ẩm ướt, mưa nhiều, nhiệt độ thay đổi thất thường giữa nóng và lạnh, tạo điều kiện lý tưởng cho vi sinh vật sinh sôi. Nếu việc bảo quản thực phẩm không tốt, bao gói không đảm bảo, vi sinh vật sẽ phát triển mạnh, gây biến chất thực phẩm và dẫn đến ngộ độc. PGS.TS Thịnh nhấn mạnh, mùa này cần đặc biệt chú ý bảo quản thực phẩm trong tủ lạnh. Khi đã lấy ra sử dụng thì phải chế biến, không nên để thực phẩm trở lại nhiệt độ thường vì sẽ tạo điều kiện cho vi sinh vật tái phát triển, gây nguy hiểm cho sức khỏe.

Về thói quen sử dụng thực phẩm của người Việt trong thời điểm giao mùa, ông Thịnh cho rằng, không phải ai cũng có nguy cơ ngộ độc thực phẩm, vấn đề nằm ở cách bảo quản và sử dụng.

“Những người cẩn thận thường bảo quản thực phẩm đúng cách: lấy ra khỏi tủ lạnh, để tan giá rồi nấu và ăn ngay thì sẽ không sao. Nhưng nếu nấu xong để qua đêm hoặc để đến chiều mới ăn, vi sinh vật có thời gian phát triển, dẫn đến nguy cơ gây bệnh. Thói quen quan trọng nhất là nấu chín ăn ngay; nếu ăn thừa thì phải đun lại và bảo quản trong tủ lạnh”, TS Nguyễn Duy Thịnh nói.

Đánh giá về công tác kiểm tra, giám sát an toàn thực phẩm trong giai đoạn giao mùa, PGS.TS Thịnh cho rằng, cơ quan chức năng hiện nay đã có nhiều biện pháp kiểm soát, từ các bếp ăn tập thể đến hàng quán. Tuy nhiên, việc kiểm tra của Nhà nước không thể thay thế cho ý thức tự kiểm soát của người kinh doanh thực phẩm.

“Hàng ngàn người bán thì không thể có đủ cán bộ để kiểm tra hết. Cơ quan chức năng chỉ có thể giám sát, nhắc nhở, công bố kết quả kiểm tra. Quan trọng là người sản xuất, người kinh doanh phải có trách nhiệm tự kiểm soát an toàn thực phẩm của mình”.

Theo chuyên gia, nếu cơ sở kinh doanh không đảm bảo an toàn thực phẩm, gây mất vệ sinh, thì trước hết sẽ bị xử phạt, thiệt hại về kinh tế và uy tín. Do đó, doanh nghiệp, hộ kinh doanh phải chủ động thực hiện các quy trình đảm bảo an toàn thực phẩm, không nên chờ đến khi bị kiểm tra hoặc cảnh báo mới khắc phục.

Ý thức bảo quản thực phẩm: chìa khóa giảm ngộ độc mùa giao mùa

Bác sĩ Nguyễn Đặng Khiêm, Trưởng khoa Cấp cứu, Bệnh viện Hữu nghị Việt-Xô cho biết, thời điểm giao mùa với thời tiết nóng ẩm, độ ẩm cao là môi trường lý tưởng cho vi sinh vật phát triển trong thực phẩm và đồ uống. Khi thực phẩm không được bảo quản đúng cách, dù mầm bệnh ban đầu rất nhỏ, chúng có thể nhanh chóng sinh sôi trong điều kiện thuận lợi, gây ngộ độc thực phẩm.

Theo bác sĩ Khiêm, những loại thực phẩm có nguồn gốc từ động vật, đặc biệt là thực phẩm chứa nhiều đạm, là nhóm dễ bị biến chất và gây ngộ độc nhất: “Các loại vi sinh vật, mầm bệnh phát triển rất nhanh trong môi trường giàu đạm, ẩm ướt, nếu không được bảo quản đúng nhiệt độ sẽ trở thành nguồn gây bệnh nguy hiểm”.

Bác sĩ Nguyễn Đặng Khiêm cho rằng, khi thực phẩm không được bảo quản đúng cách, dù mầm bệnh ban đầu rất nhỏ, chúng có thể nhanh chóng sinh sôi trong điều kiện thuận lợi, gây ngộ độc thực phẩm

Về triệu chứng ngộ độc thực phẩm, bác sĩ Khiêm cho hay, các biểu hiện thường gặp gồm đau đầu, buồn nôn, chóng mặt, tiêu chảy cấp hoặc sốt. Khi có các dấu hiệu này, người dân cần đến ngay cơ sở y tế để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Tuy nhiên, điều quan trọng nhất vẫn là phòng bệnh hơn chữa bệnh. Người tiêu dùng nên chọn mua thực phẩm từ nguồn uy tín, đảm bảo bảo quản đúng quy trình và hạn chế sử dụng thức ăn đường phố - nơi khó kiểm soát vệ sinh an toàn thực phẩm.

Đánh giá nguyên nhân sâu xa của các vụ ngộ độc hiện nay, bác sĩ Khiêm cho rằng, ý thức của người tham gia trong chuỗi sản xuất, chế biến và bảo quản thực phẩm là yếu tố then chốt. “Nếu tất cả các khâu từ sản xuất đến chế biến đều tuân thủ đúng quy trình an toàn, thì nguy cơ ngộ độc, đặc biệt là các vụ ngộ độc hàng loạt, sẽ giảm đáng kể. Tuy nhiên, hiện nay công tác quản lý vẫn chưa thật sự sát sao, còn tình trạng buông lỏng giám sát”.

Từ góc độ chuyên môn, bác sĩ Khiêm khuyến cáo người dân cần trang bị kiến thức cơ bản để chủ động phòng ngừa ngộ độc thực phẩm, nhất là trong thời điểm giao mùa: “Điều quan trọng là phải sáng suốt lựa chọn thực phẩm có nguồn gốc rõ ràng, hạn chế ăn uống tại những quán ven đường hoặc cơ sở chưa được cấp phép an toàn vệ sinh thực phẩm. Bằng mắt thường, rất khó nhận biết thực phẩm đã nhiễm độc hay chưa, nên cách tốt nhất là chủ động chọn nơi cung cấp uy tín và ăn chín, uống sôi”.

Bảo đảm an toàn thực phẩm khi thời tiết giao mùa đóng vai trò quan trọng trong việc phòng tránh ngộ độc thực phẩm và bệnh truyền nhiễm. Việc áp dụng đúng quy trình chế biến, bảo quản thực phẩm và thực hiện vệ sinh cá nhân là những biện pháp thiết yếu giúp bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Người tiêu dùng và các cơ sở kinh doanh cần nâng cao ý thức, tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về an toàn thực phẩm để đảm bảo sức khỏe cho bản thân và cộng đồng. Điều này không chỉ bảo vệ sức khỏe cá nhân mà còn góp phần xây dựng một cộng đồng khỏe mạnh và phát triển bền vững.

Các chuyên gia khuyến cáo, người dân cần đặc biệt chú ý đến nguồn gốc, cách chế biến và bảo quản thực phẩm. Thực phẩm ôi thiu, không rõ nguồn gốc, ăn đồ chưa chín kỹ hoặc để lâu ngoài không khí đều có thể dẫn đến ngộ độc. Ngộ độc thực phẩm không chỉ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, đặc biệt với trẻ nhỏ và người cao tuổi, mà còn làm gia tăng nguy cơ bùng phát các bệnh truyền nhiễm. Trong nhiều trường hợp, nếu không được xử lý kịp thời, ngộ độc thực phẩm có thể dẫn đến tử vong.

Chung Thủy/VOV.VN