Giữ nét đẹp văn hóa dân tộc Kháng

Điệu múa kiếm trong nghi lễ Xé Pang Á của đồng bào Kháng.Nguồn: Sở VHTTDL

Đến xã Quỳnh Nhai, nơi tập trung khá đông đồng bào Kháng đang sinh sống, chúng tôi được nghe kể những câu chuyện ý nghĩa về bảo tồn văn hóa của dân tộc ít người này. Năm 2018, Câu lạc bộ (CLB) Giữ gìn bản sắc văn hóa Kháng đã được thành lập, tập hợp hơn 40 thành viên là các nghệ nhân, hạt nhân văn nghệ quần chúng người Kháng tại các bản trên địa bàn xã. CLB được dẫn dắt bởi bà Lò Thị Phaứ, bản Đán Đăm, nguyên là Chủ tịch UBND xã Chiềng Ơn (từ 2000-2011), một nghệ nhân tâm huyết với văn hóa Kháng. Nhiều năm qua, bà Phaứ luôn là người đồng hành tuyên truyền bà con phát triển kinh tế, ổn định cuộc sống và gìn giữ bản sắc dân tộc.

Chị Lò Thị Dung, bản Lốm Lầu, xã Quỳnh Nhai, thành viên CLB Giữ gìn bản sắc văn hóa Kháng, chia sẻ: Tôi theo học nghệ nhân Lò Thị Phaứ từ nhiều năm trước. Đến nay, khi bà già yếu, tôi cùng CLB duy trì hoạt động và là người hát dân ca Kháng, thực hiện nghi thức chính trong các nghi lễ của dân tộc như lễ Xé Pang Á, hội rượu cần, lễ mừng cơm mới, Tết Xíp Xí... Tôi mong muốn được truyền lại văn hóa của dân tộc mình cho lớp kế cận, để văn hóa Kháng được gìn giữ, phát huy.

Thầy cúng thực hiện nghi thức trong nghi lễ Xé Pang Á.Nguồn: Sở VHTTDL

Còn tại xã Mường Chiên, CLB Dân vũ dân tộc Kháng bản Lò Củ cũng được thành lập cách đây nhiều năm với 15 thành viên chính thức. Trong suốt quá trình duy trì hoạt động, CLB thường xuyên thu hút các thành viên khác thuộc nhiều lứa tuổi cùng tham gia sinh hoạt, luyện tập các điệu dân ca, dân vũ, tiết mục múa mang đậm bản sắc dân tộc Kháng. Chị Quàng Thị Bó, nhóm trưởng CLB cho hay: Người Kháng có điệu múa tăng bu với đạo cụ là chiếc “tăng bu” làm bằng ống tre, múa trong các dịp tết, ngày hội, nghi lễ truyền thống. Khi múa, chiếc “tăng bu” được gõ trên sàn phát ra tiếng cùng với điệu múa nhún nhảy nhịp nhàng giúp cho không khí ngày hội thêm sôi động.

Văn hóa Kháng mang nhiều nét đặc trưng riêng có và đặc sắc, từ trang phục, tiếng nói cho đến văn hóa tinh thần. Nét độc đáo, nhất là điệu múa “tăng bu” sôi động, mang âm hưởng của núi rừng, hay các nghi lễ truyền thống hiện vẫn đang được gìn giữ trong cộng đồng. Thể hiện rõ nét là quan niệm tín ngưỡng và tư tưởng, cách ứng xử của người Kháng với thiên nhiên, vạn vật gắn bó qua nhiều đời nay, như Nghi lễ Xé Pang Á được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia năm 2023; Hội rượu cần truyền thống. Các nghi lễ được tổ chức vào dịp đầu xuân, với những nghi thức độc đáo và mang ý nghĩa về tạ ơn ông bà tổ tiên, mẹ thiên nhiên và cầu một năm mới mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu.

Hội rượu cần của dân tộc Kháng.Ảnh: PV

Không chỉ ở Quỳnh Nhai, Mường Chiên, đồng bào Kháng ở các địa phương khác của Sơn La như xã Chiềng La, Chiềng Lao, Mường Giôn cũng luôn phát huy tinh thần đoàn kết, cùng nhau gìn giữ văn hóa truyền thống của dân tộc. Các địa phương tăng cường tuyên truyền và thực hiện các giải pháp khuyến khích, động viên đồng bào gìn giữ, bảo tồn những nét đẹp của văn hóa dân tộc, nhất là lưu giữ những làn điệu dân ca, dân vũ, nghi lễ truyền thống; tổ chức các hoạt động văn hóa, văn nghệ, phục dựng lễ hội để bà con có dịp được giao lưu, học hỏi, giới thiệu nét đẹp văn hóa đến với mọi người; hỗ trợ biên đạo, dàn dựng các tiết mục múa mang đậm bản sắc cho các câu lạc bộ, đội văn nghệ các bản dân tộc Kháng.

Điệu xòe của đồng bào Kháng xã Quỳnh Nhai.

Múa xòe dân tộc Kháng.

Ông Nguyễn Văn Tuấn, Phó Chủ tịch UBND xã Chiềng Lao, thông tin: Đầu năm 2025, Tỉnh đoàn Sơn La cùng các đơn vị tài trợ đã xây dựng công trình Nhà văn hóa cộng đồng dân tộc Kháng tại bản Pá Mồng Pá Pù. Các bản đồng bào Kháng hiện nay duy trì mỗi bản 1 đội văn nghệ quần chúng, được hỗ trợ 2 triệu đồng/năm để mua sắm trang phục, đạo cụ. Xã luôn quan tâm và tăng cường công tác tuyên truyền, vận động bà con dân tộc Kháng bảo tồn bản sắc văn hóa, xây dựng khối đoàn kết cộng đồng, tích cực phát triển kinh tế để không ngừng ổn định và nâng cao chất lượng cuộc sống.

Đội văn nghệ bản Lò Củ, xã Mường Chiên biểu diễn tại một sự kiện của xã Cà Nàng cũ.

Với những nét độc đáo, riêng có, văn hóa của đồng bào Kháng đang góp thêm nét đặc sắc trong bức tranh văn hóa đa sắc màu của các dân tộc Sơn La, làm phong phú đời sống tinh thần và thắt chặt hơn tình đoàn kết cộng đồng.

Thanh Đào