Gốm Phù Lãng: Khi người thợ giữ nghề bằng trái tim

Thị trường suy giảm, thợ gốm xoay vần tìm hướng đi

Hơn một năm trở lại đây, việc sản xuất gốm ở Phù Lãng ( xã Phù Lãng, tỉnh Bắc Ninh) gặp rất nhiều khó khăn. Chị Trần Thị Thanh, chủ cơ sở gốm Thành Thanh cho biết, trước kia, khi kinh tế ổn định, cây cảnh bán chạy thì người dân mua nhiều chậu gốm, nên Lò gốm lúc nào cũng có việc. “Đầu xuôi đuôi lọt”, hàng làm ra đến đâu bán hết đến đó.

Nhưng từ khi bão Yagi xảy ra, thị trường chậm lại, người dân ít trồng và chăm cây, kéo theo sức mua giảm mạnh. Trước kia rung bình 2 tháng cho ra 3 lò gốm, thì nay 45 ngày mới gom đủ đơn hàng để cho một lò, trong khi lợi nhuận chỉ khoảng 15 triệu/lò, thu nhập không ổn định.

Chị Trần Thị Thanh vừa làm vừa chia sẻ về những khó khăn của làng gốm hơn 700 năm tuổi sau bão Yagi

“Giờ yêu nghề thì còn làm, chứ người làng bỏ nghề nhiều, công ty cũng dừng hết rồi”, chị buồn bã chia sẻ. Nhiều hộ trong thôn tạm đóng cửa xưởng, chuyển sang làm công nhân tại các khu công nghiệp gần nhà để có thu nhập.

Gia đình chị Thanh vốn chuyên sản xuất chậu trồng hoa, chum rượu, bình cảnh, những mặt hàng truyền thống của Phù Lãng làm từ đất tự nhiên, sạch và bền. Nhằm đáp ứng thị hiếu ngày càng chuộng sản phẩm tinh xảo, giữa năm 2024, chị mạnh dạn đầu tư hơn 1 tỷ đồng để mua máy dập, máy lu, máy in họa tiết, kỳ vọng mở rộng phân khúc hàng trang trí, hàng tâm linh.

Thị trường suy giảm, sản phẩm làm ra tiêu thụ chậm

Thế nhưng vừa đầu tư xong, thị trường lại rơi vào suy giảm. Máy móc tạm thời “đắp chiếu” vì đơn hàng ít, chủ yếu chỉ còn những sản phẩm cỡ nhỏ như chậu hoa, niêu đất, bình gốm mini.

Tình cảnh tương tự diễn ra tại cơ sở gốm Hồng Khánh của ông Phạm Hồng Khánh. Hơn 2 tỷ đồng đầu tư cho công nghệ làm đất, máy ép dẻo và hai lò nung gas công suất lớn nhất vùng Phù Lãng và thậm chí cả Bát Tràng, nhưng tất cả vẫn phải chờ đơn hàng.

Cơ sở gốm Hồng Khánh cũng đang duy trì sản xuất cầm chừng chờ tín hiệu của các đơn hàng Tết

Làng gốm cổ giữa vòng xoáy thị trường

Trước kia vào vụ Tết, xưởng Thành Thanh thuê tới 8–10 lao động. Thế nhưng hiện nay, đơn hàng ít, chị chỉ thuê một người làm công đoạn vuốt, còn lại mọi việc từ xử lý đất, tạo dáng, phơi, nung, hoàn thiện đều do vợ chồng chị và vợ chồng người con trai trưởng quán xuyến.

Để duy trì sản xuất, cơ sở gốm Thành Thanh chỉ thuê một lao động cho công đoạn vuốt gốm

Thị trường thay đổi nhanh, khách hàng ngày càng đòi hỏi độ tinh xảo, tính thẩm mỹ cao. Để theo kịp, các cơ sở bắt buộc phải đầu tư máy móc, song khi tiêu thụ giảm, họ chỉ còn duy trì các dòng sản phẩm thủ công đơn giản như chậu hoa, chum nước, chum rượu và các sản phẩm ngói, gạch lát cho các công trình tâm linh.

Hiện các cơ sở làm gốm ở Phù Lãng đang mong chờ thị trường cây cảnh ngày Tết sôi động, đó là lúc làng nghề lại rộn ràng, tấp nập

Khó khăn chồng chất khi nguyên liệu làm gốm ngày càng đắt đỏ. Đất làm gốm ở Phù Lãng phải mua từ nhiều nơi như Quảng Ninh, Bắc Giang, bởi nguồn đất tốt ở Phù Lãng hầu như đã cạn. Giá củi đốt tăng mạnh do mưa lũ khiến nguồn cung khan hiếm, chi phí nung gốm đội lên .45 ngày mới gom đủ hàng cho đốt lò, thu nhập thấp “Nói thật, làm nghề không bằng đi làm công nhân”, chị Thanh chia sẻ.

Chị Trần Thị Hợi hiện đã đi làm khu công nghiệp, chỉ ngày nghỉ mới tham gia làm thêm tại lò gốm

Chẳng có con số cụ thể, tuy nhiên như chị Thanh cho biết hiện có rất nhiều hộ làm gốm ở Phù Lãng tạm thời dừng hoạt động hoặc hoạt động cầm chừng. Thu nhập thấp, đơn hàng ít khiến nhiều thợ trẻ rời bỏ nghề. "Tuy nhiên, máy móc đã đầu tư chỉ có thể chuyển hướng sản phẩm, thời gian tới cơ sở Thành Thanh sẽ đẩy mạnh các sản phẩm phục vụ các công trình tâm linh và một số ản phẩm gốm tinh xảo, có tính thẩm mỹ cao"- chị Thanh cho hay.

Gốm Thành Thanh

Thu Hường