Hà Nội: Hình mẫu giảm nghèo bền vững và mở rộng an sinh xã hội của đô thị lớn

Người dân xã Suối Hai (Hà Nội) phát triển kinh tế từ cây mai trắng.

Trong bối cảnh đô thị hóa nhanh, áp lực dân số lớn và chi phí sinh hoạt cao, Hà Nội xác định giảm nghèo là nhiệm vụ chính trị trọng tâm, triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia về giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 – 2025 với cách tiếp cận đa chiều, phù hợp điều kiện của Thủ đô.

GIẢM NGHÈO VỚI CƠ CHẾ ĐẶC THÙ VÀ TRIỂN KHAI ĐỒNG BỘ

Thành phố Hà Nội luôn xác định công tác giảm nghèo là nhiệm vụ chính trị quan trọng, liên quan trực tiếp đến đời sống người dân, nhất là nhóm yếu thế. Trong nhiều năm qua, Hà Nội đã xây dựng chuẩn nghèo riêng cao hơn khoảng 30% so với chuẩn quốc gia, đồng thời ban hành nhiều chính sách đặc thù để thực hiện mục tiêu giảm nghèo bền vững.

Theo đó, Nghị quyết số 17/2021/NQ-HĐND của HĐND thành phố quy định một số chính sách đặc thù thực hiện mục tiêu giảm nghèo bền vững của thành phố Hà Nội giai đoạn 2022-2025, trong đó có nội dung hỗ trợ hằng tháng bằng mức chuẩn nghèo cho đối tượng đủ điều kiện; hỗ trợ bảo hiểm y tế, học phí cho học sinh thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo; khuyến khích các hộ tự nguyện viết đơn thoát nghèo, thoát cận nghèo.

Trồng bưởi giúp bà con xã Nam Hà tăng thu nhập và ổn định cuộc sống.

Bên cạnh đó, Nghị quyết số 09/2021/NQ-HĐND của HĐND thành phố, quy định mức chuẩn trợ giúp xã hội và đối tượng bảo trợ xã hội thành phố Hà Nội cũng được triển khai đồng bộ, trong đó có chính sách hỗ trợ dự án đa dạng hóa sinh kế, mô hình giảm nghèo, nâng cao năng lực sản xuất cho người dân.

Để thực hiện hiệu quả Kế hoạch giảm nghèo năm 2025, UBND thành phố Hà Nội đã ban hành Quyết định số 801/QĐ-UBND ngày 19-2-2025, trong đó đặt mục tiêu không để phát sinh hộ nghèo mới, giảm 2.519 hộ cận nghèo.

Từ ngày 1/3/2025, Sở Nông nghiệp và Môi trường được giao chủ trì tham mưu thực hiện công tác giảm nghèo, đồng thời ban hành kế hoạch hướng dẫn các xã, phường tổ chức rà soát hộ nghèo, hộ cận nghèo và tổng hợp các nhu cầu hỗ trợ.

Trước thay đổi mô hình chính quyền đô thị từ ngày 1/7/2025, Hà Nội có 526 đơn vị hành chính cấp xã; sau khi sắp xếp còn 126. Trên toàn bộ hệ thống, các xã, phường đều thành lập Ban chỉ đạo rà soát hộ nghèo, hộ cận nghèo, thống kê và tổng hợp dữ liệu phục vụ điều hành của Thành phố.

Nguồn lực hỗ trợ được phân bổ đồng bộ. Giai đoạn 2021 – 2024, Thành phố trợ cấp bảo trợ xã hội hàng tháng cho 3.906 người thuộc hộ nghèo, cận nghèo theo diện bảo trợ xã hội. Thành phố cũng hỗ trợ 7.772 người theo chính sách riêng của Hà Nội, với mức hỗ trợ từ 440.000 đồng đến 2.500.000 đồng/người/tháng.

Cùng với đó, Hà Nội hỗ trợ bảo hiểm y tế cho hơn 179.000 người thuộc nhóm nghèo, cận nghèo và các hộ có mức sống trung bình làm nông – lâm – ngư nghiệp; hỗ trợ học phí và chi phí học tập cho hơn 8.500 học sinh thuộc hộ nghèo thoát nghèo; hỗ trợ xây dựng và sửa chữa 3.520 căn nhà cho các hộ khó khăn về nhà ở, đạt 100% kế hoạch.

Chính sách tín dụng ưu đãi tiếp tục là trụ cột trong hỗ trợ sản xuất: tổng doanh số cho vay giai đoạn 2021 – 2024 đạt 23.243 tỷ đồng, giúp 458.575 lượt khách hàng; riêng 6 tháng đầu năm 2025, Thành phố ủy thác 2,9 nghìn tỷ đồng, tạo việc làm cho hơn 35.000 lao động.

Hệ thống y tế cơ sở được củng cố, 100% trạm y tế xã có bác sĩ làm việc; tỷ lệ bao phủ bảo hiểm y tế đạt 95,25% vào cuối năm 2024. Tại khu vực nông thôn, 100% hộ được sử dụng nước hợp vệ sinh, 95% được tiếp cận hệ thống nước sạch. Tỷ lệ hộ có ít nhất một điện thoại thông minh đạt 99,6%, phản ánh sự tiếp cận tốt hơn với các dịch vụ công và chính sách xã hội.

HƯỚNG TRỌNG TÂM VÀO NHÓM CẬN NGHÈO VÀ MỤC TIÊU GIAI ĐOẠN MỚI

Kết quả, tỷ lệ hộ nghèo của Thành phố giảm nhanh qua từng năm. Năm 2021, Hà Nội có 3.612 hộ nghèo (0,16%) và 30.176 hộ cận nghèo (1,38%). Đến năm 2022, Thành phố giảm 1.579 hộ nghèo; năm 2023 giảm thêm 1.444 hộ nghèo. Đến tháng 12/2024, Hà Nội chính thức không còn hộ nghèo, về đích trước một năm so với kế hoạch.

Sau ngày 1/7/2025, Hà Nội có 126/126 xã, phường không còn hộ nghèo; trong đó 43 đơn vị không còn cả hộ nghèo và hộ cận nghèo. Đến tháng 9/2025, Thành phố tiếp tục giảm thêm 103 hộ cận nghèo.

Dù đã là một trong sáu địa phương đầu tiên trong cả nước không còn hộ nghèo, Hà Nội xác định nhiệm vụ giảm nghèo bền vững vẫn tiếp tục đặt ra yêu cầu duy trì kết quả và tập trung vào nhóm hộ cận nghèo – nhóm dễ tái nghèo trước các biến động kinh tế, xã hội.

Theo kế hoạch năm 2025, Thành phố đặt mục tiêu tiếp tục không phát sinh hộ nghèo và giảm 2.519 hộ cận nghèo. Công tác rà soát, cập nhật dữ liệu hộ nghèo, cận nghèo được yêu cầu thực hiện thường xuyên tại cơ sở, gắn với thực trạng từng hộ để xây dựng giải pháp phù hợp.

Song song đó, Hà Nội hướng đến hoàn thiện bộ tiêu chí nghèo đa chiều theo hướng tích hợp yếu tố môi trường, biến đổi khí hậu, bảo đảm phù hợp với bối cảnh đô thị đặc thù. Thành phố tiếp tục ưu tiên nâng cao năng lực thực thi ở cấp cơ sở – nơi trực tiếp quản lý dữ liệu dân cư, xác định nhu cầu và triển khai chính sách.

Luật Thủ đô 2024 được xem là cơ sở quan trọng để Hà Nội vận dụng các cơ chế đặc thù về an sinh xã hội. Thành phố có thể quy định hỗ trợ ngân sách đối với người cận nghèo, người cao tuổi, đối tượng cần hỗ trợ giảm nghèo, hỗ trợ vay mua nhà ở xã hội hoặc đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện, góp phần thu hẹp khoảng cách an sinh giữa các nhóm dân cư.

Việc phát triển hệ thống an sinh xã hội đa chiều tiếp tục được chú trọng thông qua đầu tư vào giáo dục, y tế, văn hóa và các dịch vụ xã hội cơ bản. Đây là nền tảng để bảo đảm người dân được tiếp cận đầy đủ dịch vụ thiết yếu, hạn chế nguy cơ tái nghèo và tăng cơ hội phát triển bền vững.

Với kết quả giảm nghèo toàn diện, cách làm bài bản và sự tham gia đồng bộ của các cấp, Hà Nội đã khẳng định vai trò dẫn đầu trong triển khai chính sách an sinh xã hội và giảm nghèo bền vững. Thành phố đang tiếp tục củng cố kết quả, hướng tới mục tiêu bao trùm và bền vững, tạo nền tảng để giữ vững vị thế là hình mẫu của các đô thị trong cả nước.

Dũng Hiếu