Hà Nội, TP HCM sẽ áp dụng quy chuẩn khí thải cao hơn và sớm hơn toàn quốc

Chiều 11/11, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà chủ trì cuộc họp nghe báo cáo và cho ý kiến đối với dự thảo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ về lộ trình áp dụng quy chuẩn kỹ thuật quốc gia đối với khí thải xe ô tô tham gia giao thông đường bộ.

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, việc xây dựng Lộ trình nhằm kiểm soát, giảm thiểu ô nhiễm không khí do khí thải phương tiện, góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng và cải thiện chất lượng môi trường sống. Đây cũng là cơ sở pháp lý để từng bước loại bỏ các phương tiện không bảo đảm quy chuẩn, thúc đẩy chuyển đổi sang phương tiện sạch, thân thiện với môi trường - phù hợp với các cam kết quốc tế của Việt Nam về giảm phát thải khí nhà kính và phát triển giao thông đô thị bền vững.

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà chủ trì cuộc họp nghe báo cáo và cho ý kiến đối với dự thảo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ về lộ trình áp dụng quy chuẩn kỹ thuật quốc gia đối với khí thải xe ô tô tham gia giao thông đường bộ (Ảnh: Chinhphu.vn).

Quá trình thực hiện sẽ được tiến hành thận trọng, có phân kỳ hợp lý để bảo đảm khả thi và giảm thiểu tối đa tác động đến đời sống, sản xuất - kinh doanh. Bộ khẳng định, việc triển khai cần có sự đồng thuận xã hội, đồng thời ưu tiên áp dụng trước tại các khu vực có nguy cơ ô nhiễm cao như Hà Nội và TP HCM.

Cùng với việc kiểm soát và loại bỏ phương tiện không đạt chuẩn, Bộ cũng đề xuất các giải pháp khuyến khích người dân chuyển đổi sang xe điện, xe hybrid và các loại phương tiện sử dụng công nghệ sạch.

Lộ trình mới sẽ kế thừa các nội dung còn hiệu lực của Quyết định số 16/2019/QĐ-TTg và Quyết định số 19/2024/QĐ-TTg, đồng thời bổ sung quy định chi tiết cho từng giai đoạn sản xuất.

Cụ thể, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đề xuất: Xe sản xuất trước năm 1999: áp dụng Mức 1 (tương đương Euro 1) kể từ ngày Quyết định có hiệu lực; Xe sản xuất giai đoạn 1999-2016: áp dụng Mức 2 (Euro 2) ngay khi Quyết định có hiệu lực; Xe sản xuất 2017-2021: áp dụng Mức 3 (Euro 3) từ 1/1/2026; riêng Hà Nội và TP.HCM áp dụng Mức 4 (Euro 4) từ 1/1/2027; Xe sản xuất từ năm 2022 trở đi: áp dụng Mức 4 từ 1/1/2026 và Mức 5 (Euro 5) từ 1/1/2032; riêng Hà Nội và TP.HCM áp dụng Mức 5 sớm hơn, từ 1/1/2028.

Đáng chú ý, từ 1/1/2029, tất cả xe ô tô lưu thông tại Hà Nội và TP.HCM phải đáp ứng ít nhất Mức 2. Các kiểu loại xe đã được cấp chứng nhận an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường trước ngày 1/1/2022 vẫn được áp dụng như xe sản xuất trong giai đoạn 2017-2021 (Mức 3).

Thứ trưởng Bộ Xây dựng Lê Anh Tuấn cho biết, Bộ cơ bản thống nhất với dự thảo lộ trình. Theo tính toán, khi áp dụng các mức từ 1 đến 3 và 4, tỷ lệ phương tiện không đạt chuẩn chỉ chiếm 3-9%, nên tác động xã hội không lớn. Tuy nhiên, việc áp dụng Mức 4 cho nhóm xe sản xuất 2017-2021 tại hai đô thị lớn cần được xem xét kỹ, bởi gần 16% trong nhóm này - chủ yếu là xe tải và đầu kéo có nguy cơ không đạt chuẩn, ảnh hưởng đến chi phí vận tải và logistics, nhất là tại TP.HCM trung tâm luân chuyển hàng hóa lớn nhất cả nước.

Về Mức 5, Thứ trưởng cho rằng chưa nên áp dụng ngay trên phạm vi toàn quốc, do nhiều xe sản xuất sau 2022 còn đang được miễn kiểm định lần đầu, số lượng chưa đủ lớn để đánh giá tác động. Nếu áp dụng sớm, có thể khiến 15% phương tiện không đạt chuẩn, gây xáo trộn cho thị trường và hoạt động kinh tế.

Đại diện Bộ Tư pháp cũng nhấn mạnh, việc nâng tiêu chuẩn khí thải phải được cân nhắc trên cơ sở hài hòa giữa bảo vệ môi trường và phát triển kinh tế - xã hội. Mức tiêu chuẩn mới có thể ảnh hưởng trực tiếp đến nhu cầu đi lại, lưu thông hàng hóa, quyền tự do di chuyển của người dân và chi phí vận tải doanh nghiệp, do đó cần đánh giá tác động kỹ lưỡng trước khi ban hành.

Bộ Tư pháp đề nghị làm rõ tiêu chí phân vùng khu vực áp dụng, thẩm quyền xác định và thời hạn loại bỏ phương tiện cũ để tránh kéo dài tình trạng xe quá niên hạn, phát thải lớn. Đồng thời, cần xây dựng cơ chế hỗ trợ chuyển đổi, bao gồm chính sách tài chính cho doanh nghiệp và người dân, đảm bảo nguồn cung nhiên liệu đạt chuẩn, và tăng cường truyền thông để tạo đồng thuận xã hội.

Từ 1/1/2029, tất cả xe ô tô lưu thông tại Hà Nội và TP HCM phải đáp ứng ít nhất Mức 2.

Kết luận cuộc họp, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà yêu cầu lộ trình phải bảo đảm tính thống nhất giữa ô tô sản xuất mới, nhập khẩu và xe đang lưu hành, tránh chênh lệch tiêu chuẩn gây bất bình đẳng trên thị trường.

Những quy định có ảnh hưởng đến quyền tài sản, quyền di chuyển như khoanh vùng hạn chế phương tiện hoặc cấm lưu hành phải được rà soát kỹ theo quy định pháp luật, xác định rõ thẩm quyền và cấp văn bản phù hợp. Nếu có nội dung vượt thẩm quyền của Thủ tướng, cần đưa vào nghị định hoặc đề xuất Quốc hội xem xét sửa luật.

Phó Thủ tướng cũng yêu cầu đánh giá toàn diện tác động của chính sách - từ số lượng tổ chức, cá nhân bị ảnh hưởng đến các phương án hỗ trợ cụ thể để không gây xáo trộn hay thiệt thòi. Các giải pháp hỗ trợ có thể bao gồm: trợ giá đổi xe cũ, khuyến khích nâng cấp thiết bị giảm khí thải, ưu đãi phí dịch vụ vận tải công cộng, hoặc hỗ trợ cung ứng nhiên liệu sạch.

Ông nhấn mạnh, trong trường hợp hạn chế phương tiện cá nhân ở khu vực đô thị, phải bảo đảm đủ phương tiện công cộng sạch để người dân vẫn đi lại thuận tiện. Khi nâng tiêu chuẩn khí thải, Nhà nước cũng cần bảo đảm hệ thống phân phối nhiên liệu đạt chuẩn trên toàn thị trường, tránh tình trạng “có xe sạch nhưng thiếu xăng sạch”.

Đối với phương tiện của lực lượng quốc phòng, công an, Phó Thủ tướng cho rằng chỉ nên quy định ngoại lệ đối với xe đặc chủng; còn các phương tiện dân sự, vận tải thông thường vẫn phải tuân thủ quy chuẩn chung, đồng thời nghiên cứu giải pháp công nghệ để giảm phát thải.

Phó Thủ tướng giao Bộ Nông nghiệp và Môi trường chủ trì, phối hợp với Bộ Xây dựng, Bộ Tư pháp và Bộ Khoa học và Công nghệ rà soát kỹ các nội dung trong dự thảo, bảo đảm đúng thẩm quyền, thống nhất tiêu chuẩn khí thải giữa các loại phương tiện và tiêu chuẩn nhiên liệu.

Đặc biệt, cần phân cấp mạnh cho địa phương, tạo điều kiện để các đô thị lớn như Hà Nội và TP HCM chủ động áp dụng sớm và ở mức tiêu chuẩn cao hơn, phù hợp với điều kiện thực tế. Đây không chỉ là bước đi cần thiết để cải thiện chất lượng không khí, mà còn là tiền đề quan trọng trong quá trình chuyển đổi sang giao thông xanh, hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng “0” của Việt Nam vào năm 2050.

Đình Khương