Hải quan tăng kiểm tra, xử lý vi phạm trong nhập khẩu máy móc đã qua sử dụng

Thông tin từ Cục Hải quan, ngày 19/4/2019, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 18/2019/QĐ-TTg quy định về nhập khẩu máy móc, thiết bị, dây chuyền công nghệ đã qua sử dụng. Quy định nêu rõ chỉ cho phép nhập khẩu máy móc đã qua sử dụng để phục vụ trực tiếp hoạt động sản xuất của doanh nghiệp, nhằm bảo đảm chất lượng công nghệ và hạn chế nguy cơ nhập khẩu thiết bị lạc hậu.

Để triển khai Quyết định, Cục Hải quan đã ban hành nhiều văn bản hướng dẫn các Chi cục Hải quan về hồ sơ, trình tự và thủ tục từ khâu tiếp nhận, kiểm tra chi tiết hồ sơ, kiểm tra thực tế hàng hóa, đưa hàng về bảo quản, thu thập thông tin và đánh giá rủi ro. Mục tiêu là tạo điều kiện cho doanh nghiệp nhưng vẫn đảm bảo kiểm soát chặt chẽ hoạt động nhập khẩu máy móc đã qua sử dụng theo đúng quy định của Chính phủ.

Một số doanh nghiệp đã có hành vi lợi dụng chính sách của Nhà nước trong việc nhập khẩu máy móc đã qua sử dụng về để bán thương mại. Ảnh: Cục Hải quan

Bước sang năm 2025, qua công tác nắm tình hình địa bàn, lực lượng Hải quan nhận thấy hoạt động nhập khẩu máy móc, thiết bị đã qua sử dụng phục vụ doanh nghiệp trong nước tiềm ẩn nhiều rủi ro vi phạm. Trên cơ sở chỉ đạo của lãnh đạo Cục Hải quan, Chi cục Điều tra chống buôn lậu đã tiến hành kiểm tra, xác minh một số doanh nghiệp nhập khẩu mặt hàng này và phát hiện nhiều hành vi vi phạm nghiêm trọng.

Một số doanh nghiệp không có nhà xưởng, không hoạt động sản xuất nhưng hợp thức hóa hồ sơ bằng cách khai gian mục đích sử dụng trên tờ khai hải quan, lập văn bản cam kết không đúng sự thật hoặc tạo dựng hợp đồng ủy thác nhập khẩu khống nhằm được thông quan hàng hóa. Sau khi nhập khẩu, các doanh nghiệp này bán thương mại trong nước để thu lợi bất chính.

Từ kết quả điều tra, lực lượng chức năng đã phát hiện một doanh nghiệp trong giai đoạn 2021–2025 mở 19 tờ khai nhập khẩu 325 máy móc đã qua sử dụng, chủ yếu là máy cắt kim loại, máy cắt dây bằng tia lửa điện, máy đục lỗ phóng điện, máy khoan CNC và máy gia công trung tâm CNC, với tổng trị giá khai báo hơn 18 tỷ đồng. Sau khi thông quan, doanh nghiệp bán lại 235 máy cho 140 doanh nghiệp trong nước với tổng trị giá hơn 23 tỷ đồng, thu lợi bất chính trên 8 tỷ đồng.

Quá trình mở rộng điều tra cho thấy một doanh nghiệp khác trong năm 2025 đã mở ba tờ khai nhập khẩu 48 máy móc đã qua sử dụng, trị giá 4,4 tỷ đồng. Số máy sau đó được bán lại cho 13 doanh nghiệp với trị giá 1,39 tỷ đồng, mang về khoản lợi bất chính gần 600 triệu đồng.

Nhận thấy dấu hiệu tội phạm, Chi cục Điều tra chống buôn lậu đã trao đổi với Viện Kiểm sát nhân dân tối cao (Vụ 3) để xử lý theo quy định pháp luật. Đến nay, cơ quan Hải quan đã ban hành hai quyết định khởi tố vụ án hình sự về tội Buôn lậu theo Điều 188 Bộ luật Hình sự năm 2015 liên quan đến hai doanh nghiệp nói trên.

Những vụ việc trên cho thấy một số doanh nghiệp đã lợi dụng chính sách nhập khẩu máy móc đã qua sử dụng để trục lợi, làm sai lệch mục tiêu của chính sách quản lý nhà nước. Việc nhập khẩu máy móc cũ không đúng mục đích không chỉ gây thất thu ngân sách và tạo môi trường cạnh tranh không lành mạnh, mà còn tiềm ẩn nguy cơ đưa công nghệ lạc hậu, tiêu hao năng lượng lớn, không đáp ứng yêu cầu về an toàn, tiết kiệm năng lượng và bảo vệ môi trường vào Việt Nam. Điều này làm tăng rủi ro biến Việt Nam thành nơi tiêu thụ máy móc thải loại, ảnh hưởng trực tiếp đến môi trường và kinh tế.

Trong thời gian tới, để ngăn chặn tình trạng lợi dụng chính sách và đảm bảo thực hiện nghiêm quy định pháp luật, Cục Hải quan sẽ tiếp tục chỉ đạo các đơn vị trực thuộc tăng cường kiểm tra, kiểm soát, thu thập thông tin và đánh giá rủi ro ở tất cả các khâu. Công tác kiểm tra hồ sơ, kiểm tra thực tế hàng hóa, quản lý hàng hóa đưa về bảo quản, thông quan và kiểm tra sau thông quan sẽ được thực hiện chặt chẽ hơn, đặc biệt đối với doanh nghiệp nhập khẩu máy móc, thiết bị và dây chuyền công nghệ đã qua sử dụng.

Nguyễn Cúc