Hậu quả đáng sợ của việc vũ khí hóa vệ tinh quỹ đạo thấp

Starlink thuộc SpaceX (công ty Mỹ do Elon Musk điều hành) phát triển mạnh mẽ, sự trỗi dậy dự án Trung Quốc như Qianfan (Thiên Phàm) hay tham vọng của Nga với Rassvet cho thấy quỹ đạo thấp không còn chỉ là nơi treo vệ tinh khí tượng, mà trở thành mặt trận cạnh tranh chiến lược. Tuy nhiên, khi các quốc gia bắt đầu xem vệ tinh quỹ đạo thấp như vũ khí, những hệ lụy địa chính trị và an ninh toàn cầu ngày càng trở nên đáng lo ngại.

Nếu các vệ tinh bị tấn công, phá hủy hoặc can thiệp, hậu quả có thể nghiêm trọng, thậm chí vượt xa tác động của các cuộc chiến trên mặt đất, ảnh hưởng đến cả dân sự lẫn quân sự.

Starlink của Elon Musk hiện là mạng vệ tinh Internet quỹ đạo thấp lớn nhất thế giới, đến nay đã triển khai hơn 8.810 vệ tinh và con số này vẫn tiếp tục tăng nhanh - Ảnh: Internet

So sánh dự án Internet vệ tinh Starlink, Qianfan và Rassvet:

Dưới đây là những hệ quả nghiêm trọng nếu vệ tinh quỹ đạo thấp biến thành không gian đối đầu quân sự của các nước.

1. Rủi ro từ vũ khí chống vệ tinh và bụi mảnh vỡ không gian

Vũ khí chống vệ tinh (ASAT) là loại có khả năng phá hủy vệ tinh bằng tên lửa, laser hoặc tấn công mạng. Khi một vệ tinh bị phá hủy, hàng ngàn mảnh vỡ được tạo ra và di chuyển với tốc độ hàng chục nghìn km mỗi giờ. Chúng có thể va vào các vệ tinh khác và tạo nên hiệu ứng dây chuyền.

Các chuyên gia lo ngại kịch bản đám mây mảnh vỡ lan rộng khắp quỹ đạo thấp sẽ khiến không gian bị tê liệt. Một số nhà khoa học gọi kịch bản này là hội chứng Kessler. Nếu chuyện này xảy ra, loài người có thể mất khả năng phóng tên lửa hay vệ tinh trong nhiều thập kỷ.

Một vệ tinh bị phá chỉ là chuyện nhỏ, nhưng hàng loạt mảnh vỡ gây ra hệ lụy rất lớn cho toàn nhân loại.

2. Internet vệ tinh trở thành công cụ chiến tranh thông tin

Quốc gia nào kiểm soát được mạng vệ tinh quỹ đạo thấp sẽ có lợi thế lớn trong chiến tranh thông tin và tác chiến điện tử. Ví dụ thực tế là việc Starlink từng được sử dụng tại Ukraine, từ liên lạc chiến trường, dẫn đường cho máy bay không người lái, điều phối pháo binh cho đến cứu trợ nhân đạo, tất cả đều dựa vào vệ tinh quỹ đạo thấp. Điều này cho thấy một công ty tư nhân như SpaceX có thể ảnh hưởng đến chiến trường như thế nào.

Khi nhận ra sức mạnh này, các quốc gia có thể bắt đầu nghiên cứu và phát triển các phương án tấn công hoặc can thiệp vào hệ thống vệ tinh của đối phương. Điều này gồm việc phát triển vũ khí chống vệ tinh, công nghệ gây nhiễu tín hiệu, hoặc các hình thức tấn công mạng nhắm vào trạm mặt đất và vệ tinh.

Nếu một bên triển khai biện pháp như vậy, các quốc gia khác cảm thấy cần phải tăng cường khả năng phòng thủ hoặc đáp trả, từ đó có thể tạo ra vòng xoáy leo thang chiến lược.

3. Xung đột vì kiểm soát quỹ đạo thấp

Quỹ đạo thấp không phải là vùng không gian vô hạn. Một số quỹ đạo được sử dụng hiệu quả hơn quỹ đạo khác. Khi Starlink triển khai hàng nghìn vệ tinh, các nước khác lo ngại rằng Mỹ có thể chiếm ưu thế tài nguyên không gian.

Quỹ đạo thấp không phải là không gian vô tận. Một số vùng quỹ đạo có vị trí thuận lợi hơn, giúp vệ tinh phủ sóng hiệu quả, liên lạc ổn định và giảm độ trễ. Khi Starlink triển khai hàng nghìn vệ tinh, nhiều quốc gia lo ngại rằng Mỹ có thể nắm ưu thế về tài nguyên không gian, kiểm soát các vị trí chiến lược và hạn chế khả năng hoạt động của vệ tinh nước khác.

Nếu nhiều nước cố gắng giành chỗ trong cùng mặt phẳng quỹ đạo, nguy cơ va chạm giữa các vệ tinh sẽ tăng mạnh.

Hơn nữa, quỹ đạo thấp là nơi tập trung nhiều hệ thống do thám quân sự và liên lạc chiến lược. Việc này khiến các quốc gia phải rất thận trọng, vì bất kỳ động thái bất thường nào, chẳng hạn phóng vệ tinh, di chuyển hoặc điều chỉnh quỹ đạo, cũng có thể bị coi là hành động thù địch tiềm tàng. Từ đó, việc tranh giành quỹ đạo không chỉ là vấn đề kỹ thuật, mà còn là điểm nóng chính trị và an ninh toàn cầu, nơi căng thẳng có thể leo thang nhanh chóng nếu không được quản lý chặt chẽ.

4. Nguy cơ tấn công mạng vào hệ thống vệ tinh

Một hệ thống vệ tinh quỹ đạo thấp không chỉ dễ bị tấn công vật lý mà còn dễ bị tấn công mạng. Nếu kẻ xấu chiếm quyền điều khiển vệ tinh hoặc trạm mặt đất, hậu quả có thể rất lớn như đánh cắp dữ liệu nhạy cảm, làm gián đoạn hệ thống định vị, gây mất kết nối diện rộng, điều hướng sai lệch, thao túng thông tin.

Vì mạng quỹ đạo thấp kết nối hàng triệu thiết bị trên toàn cầu, cuộc tấn công mạng không chỉ là vấn đề kỹ thuật mà còn là mối đe dọa chiến lược, có thể tác động đến an ninh quốc gia, kinh tế và cả các hoạt động quân sự. Vì vậy, bảo mật mạng và phòng thủ mạng vệ tinh đang trở thành ưu tiên của một số quốc gia.

5. Đặt nền móng cho cuộc chạy đua vũ trang mới

Mạng lưới vệ tinh quỹ đạo thấp không chỉ phục vụ nhu cầu dân sự như Internet, truyền hình hay viễn thông, mà còn có vai trò quan trọng trong các ứng dụng quân sự và giám sát chiến lược. Khi các quốc gia nhận thấy việc sở hữu và kiểm soát vệ tinh là yếu tố sống còn cho an ninh và lợi thế chiến lược, họ sẽ tăng cường đầu tư mạnh mẽ để không bị tụt lại trong cuộc đua công nghệ không gian.

Điều này dẫn đến một cuộc chạy đua vũ trang trong quỹ đạo thấp, nơi các nước không chỉ cạnh tranh về số lượng vệ tinh mà còn về công nghệ, khả năng phòng thủ và tấn công vệ tinh.

So với vũ khí hạt nhân hay tên lửa truyền thống, cuộc chạy đua trong không gian còn phức tạp và khó kiểm soát hơn nhiều, bởi quỹ đạo tầm thấp là môi trường chung, không thuộc sở hữu của bất kỳ nước nào.

6. Tăng nguy cơ mất ổn định chiến lược

Trong các cuộc xung đột hiện đại, thông tin và liên lạc trở thành yếu tố quyết định thắng bại. Mạng vệ tinh quỹ đạo thấp không chỉ cung cấp Internet tốc độ cao cho dân sự mà còn là hạ tầng quan trọng về quân sự, dẫn đường, chỉ huy, điều khiển và giám sát chiến trường.

Khi kiểm soát được mạng vệ tinh quỹ đạo thấp, một quốc gia có thể thu thập dữ liệu, định hướng chiến dịch hoặc hỗ trợ đồng minh từ xa, tạo ra lợi thế chiến lược đáng kể.

Điều nguy hiểm là một sự cố hoặc hành động tác động lên vệ tinh quỹ đạo thấp, dù là tấn công vật lý, tấn công mạng hay hỏng hóc kỹ thuật, cũng có thể bị các nước khác hiểu nhầm là hành động chiến tranh. Những hiểu nhầm như vậy có thể dẫn đến leo thang xung đột, bởi mỗi bên sẽ phản ứng để bảo vệ hạ tầng chiến lược của mình.

Sơn Vân