Hệ quả quân sự khi vũ khí hóa vệ tinh quỹ đạo thấp toàn cầu

Vệ tinh quỹ đạo thấp đang trở thành hạ tầng không gian trọng yếu của thế kỷ 21. Khi các quốc gia coi đây là công cụ quân sự, rủi ro leo thang gồm vũ khí chống vệ tinh (ASAT) và mảnh vỡ, cạnh tranh quỹ đạo, tấn công mạng, chạy đua vũ trang và mất ổn định chiến lược gia tăng. Dữ liệu hiện có cho thấy Starlink đã triển khai hơn 8.810 vệ tinh; Trung Quốc theo đuổi Qianfan; Nga đặt tham vọng với Rassvet.

Starlink của Elon Musk hiện là mạng vệ tinh Internet quỹ đạo thấp lớn nhất thế giới, đến nay đã triển khai hơn 8.810 vệ tinh và con số này vẫn tiếp tục tăng nhanh - Ảnh: Internet

Tổng quan

Starlink thuộc SpaceX phát triển nhanh, trong khi các dự án như Qianfan (Thiên Phàm) của Trung Quốc và Rassvet của Nga cho thấy quỹ đạo thấp không còn chỉ phục vụ nhiệm vụ khí tượng. Đây đã là mặt trận cạnh tranh chiến lược, với ảnh hưởng trực tiếp đến dân sự và quân sự nếu xảy ra can thiệp, phá hủy hoặc làm gián đoạn vệ tinh.

So sánh các chòm vệ tinh quỹ đạo thấp

Phân tích kỹ thuật: ASAT và mảnh vỡ không gian

ASAT có thể là tên lửa đánh chặn, năng lượng định hướng như laser hoặc tấn công mạng. Phá hủy một vệ tinh sẽ tạo ra hàng ngàn mảnh vỡ bay ở tốc độ hàng chục nghìn km/giờ, làm tăng nguy cơ va chạm dây chuyền. Kịch bản hội chứng Kessler được các nhà khoa học cảnh báo: đám mây mảnh vỡ lan rộng có thể khiến quỹ đạo thấp tê liệt, làm gián đoạn phóng tên lửa và vệ tinh trong nhiều thập kỷ.

Chiến thuật: Internet vệ tinh trong tác chiến thông tin

Kiểm soát mạng vệ tinh quỹ đạo thấp tạo lợi thế lớn trong chiến tranh thông tin và tác chiến điện tử. Thực tế sử dụng Starlink tại Ukraine cho thấy khả năng hỗ trợ liên lạc chiến trường, dẫn đường UAV, điều phối pháo binh và cứu trợ nhân đạo đều dựa vào vệ tinh quỹ đạo thấp. Khi hiệu quả này được nhận thấy, các bên sẽ tìm cách đối phó bằng gây nhiễu, can thiệp hoặc phát triển ASAT, kéo theo vòng xoáy tăng cường phòng thủ và đáp trả.

Cạnh tranh quỹ đạo và nguy cơ va chạm

Quỹ đạo thấp không vô hạn về tài nguyên sử dụng hiệu quả. Một số vị trí và mặt phẳng quỹ đạo có giá trị hơn vì tối ưu phủ sóng, ổn định liên lạc và giảm độ trễ. Việc triển khai hàng nghìn vệ tinh khiến lo ngại nắm ưu thế tài nguyên không gian gia tăng, đặc biệt khi nhiều nước cùng tìm cách giành chỗ. Điều này làm tăng rủi ro va chạm và nhầm lẫn ý đồ khi các vệ tinh phóng mới hoặc điều chỉnh quỹ đạo, có thể bị coi là hành động thù địch tiềm tàng.

Nguy cơ tấn công mạng đối với hệ thống vệ tinh

Các chòm vệ tinh quỹ đạo thấp và trạm mặt đất là mục tiêu của tấn công mạng. Nếu bị chiếm quyền điều khiển, hệ quả gồm đánh cắp dữ liệu nhạy cảm, gián đoạn định vị, mất kết nối diện rộng, sai lệch điều hướng và thao túng thông tin. Do những mạng này kết nối hàng triệu thiết bị toàn cầu, an ninh mạng vệ tinh trở thành ưu tiên chiến lược vì tác động trực tiếp đến an ninh quốc gia, kinh tế và hoạt động quân sự.

Chạy đua vũ trang trong không gian

Các mạng quỹ đạo thấp phục vụ đồng thời dân sự và quân sự. Khi xem quyền sở hữu và kiểm soát vệ tinh là yếu tố sống còn, các quốc gia có xu hướng tăng đầu tư, không chỉ về số lượng vệ tinh mà còn về năng lực phòng thủ và tấn công. So với vũ khí hạt nhân hay tên lửa truyền thống, cạnh tranh trong không gian khó kiểm soát hơn do quỹ đạo thấp là môi trường chung, không thuộc sở hữu của bất kỳ quốc gia nào.

Mất ổn định chiến lược và nguy cơ leo thang

Trong xung đột hiện đại, năng lực chỉ huy – kiểm soát – liên lạc – trinh sát dựa vào vệ tinh là tối quan trọng. Một sự cố hoặc tác động lên vệ tinh, dù do tấn công vật lý, tấn công mạng hay lỗi kỹ thuật, có thể bị diễn giải là hành động chiến tranh, kích hoạt phản ứng dây chuyền và leo thang nhanh. Điều này cho thấy nhu cầu quản lý chặt chẽ hoạt động quỹ đạo thấp để hạn chế hiểu nhầm và giảm thiểu rủi ro hệ thống.

CTVX