Hoàn thiện Luật Trợ giúp pháp lý: Bảo đảm quyền tiếp cận công lý của người yếu thế

Nhiều đề xuất mới gắn với thực tiễn và chủ trương đổi mới

Mới đây, Tổ soạn thảo dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Trợ giúp pháp lý (TGPL) đã tổ chức họp thảo luận về dự thảo Luật. Cuộc họp do ông Lê Vệ Quốc – Cục trưởng Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý (Bộ Tư pháp), Tổ phó thường trực Tổ soạn thảo chủ trì.

Cùng tham gia thảo luận, cho ý kiến hoàn thiện dự thảo còn có đại diện các Bộ, ngành, các tổ chức chính trị – xã hội, Liên đoàn Luật sư Việt Nam, Hội Luật gia Việt Nam và các Trung tâm TGPL nhà nước...

Tại cuộc họp, ông Lê Vệ Quốc cho biết việc sửa đổi Luật TGPL năm 2017 nhằm giải quyết khó khăn phát sinh trong thực tiễn, đồng thời thể chế hóa chủ trương phân cấp, phân quyền, cải cách thủ tục hành chính và tạo điều kiện thuận lợi hơn cho người dân tiếp cận dịch vụ pháp lý.

Ông Lê Vệ Quốc – Cục trưởng Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý (Bộ Tư pháp), Tổ phó thường trực Tổ soạn thảo chủ trì cuộc họp.

Thay mặt Tổ soạn thảo, bà Vũ Thị Hường - Phó Cục trưởng Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý đã giới thiệu 7 nhóm nội dung sửa đổi chính của dự thảo.

Thứ nhất, dự thảo mở rộng diện người được TGPL như bổ sung "người khuyết tật" (không kèm điều kiện khó khăn tài chính) và người nước ngoài để phù hợp với thông lệ quốc tế và các Điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên; đồng thời bổ sung đối tượng theo các luật mới như Luật Phòng, chống mua bán người và Luật Tư pháp người chưa thành niên.

Bà Vũ Thị Hường - Phó Cục trưởng Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý giới thiệu những nội dung sửa đổi của dự thảo.

Thứ hai, về mô hình Trung tâm TGPL nhà nước, mỗi tỉnh có ít nhất một Trung tâm; UBND tỉnh được quyết định số lượng Trung tâm phù hợp điều kiện thực tiễn. Quy định về Chi nhánh được điều chỉnh linh hoạt hơn, bỏ giới hạn chỉ thành lập tại huyện vùng đặc biệt khó khăn, nhằm đáp ứng yêu cầu tiếp cận pháp lý tại cơ sở trong bối cảnh sắp xếp đơn vị hành chính.

Thứ ba, về đội ngũ thực hiện TGPL, người từng được bổ nhiệm trợ giúp viên pháp lý không bắt buộc phải đào tạo nghề luật sư và tập sự; mở rộng tiêu chuẩn cộng tác viên TGPL. Dự thảo cho phép cộng tác viên tham gia tố tụng, đại diện ngoài tố tụng, đồng thời bổ sung quy định thu hồi thẻ để bảo đảm chất lượng đội ngũ.

Thứ tư, mở rộng lĩnh vực TGPL, bỏ hạn chế "trừ lĩnh vực kinh doanh thương mại". Việc này nhằm đáp ứng thực tế nhiều người yếu thế có vướng mắc pháp lý trong hoạt động sản xuất, kinh doanh nhỏ lẻ.

Thứ năm, mở rộng phạm vi thực hiện vụ việc, theo đó Trung tâm TGPL có thể tiếp nhận vụ việc do trung tâm khác chuyển đến khi vụ việc được giải quyết ở địa phương khác, điều này nhằm bảo đảm thuận tiện cho người dân.

Thứ sáu, bổ sung trách nhiệm của UBND cấp xã trong thống kê, truyền thông, hướng dẫn người dân tiếp cận TGPL để phù hợp vai trò "cấp chính quyền gần dân nhất".

Cuối cùng là tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong TGPL để đơn giản hóa thủ tục và tạo thuận lợi cho người được hỗ trợ.

Tiếp tục hoàn thiện dự thảo, bảo đảm tính khả thi

Tại cuộc họp, đa số đại biểu đánh giá dự thảo đã được chuẩn bị công phu, bám sát thực tiễn và đáp ứng các yêu cầu cải cách.

Ông Đào Ngọc Chuyền - Chủ nhiệm Đoàn Luật sư Tp.Hà Nội, nhất trí với định hướng mở rộng đối tượng, nhưng lưu ý cần rà soát quy định liên quan đến người nước ngoài để bảo đảm đồng bộ pháp luật. Ông cũng đề nghị bổ sung đối tượng được hưởng TGPL trong trường hợp gặp sự cố bất khả kháng như thiên tai, dịch bệnh.

Bà Phạm Thúy Hạnh - Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Văn phòng Chính phủ), đề xuất bổ sung quy định bắt buộc bồi dưỡng định kỳ cho người thực hiện TGPL nhằm bảo đảm chất lượng dịch vụ pháp lý trong bối cảnh pháp luật thay đổi liên tục.

Các đại biểu tham gia đóng góp ý kiến tại cuộc họp.

Đại diện Bộ Công an cho rằng việc thành lập Chi nhánh Trung tâm TGPL cần gắn với đặc điểm địa bàn có trại tạm giam, tòa án khu vực, viện kiểm sát khu vực để bảo đảm thuận lợi khi tham gia tố tụng.

Một số đại biểu nêu băn khoăn về việc mở rộng quá lớn phạm vi hoạt động của cộng tác viên TGPL, cho rằng cần phân định rõ ràng giữa trợ giúp viên pháp lý (viên chức, được đào tạo nghề luật sư, có kinh nghiệm tố tụng) và cộng tác viên nhằm tránh ảnh hưởng chất lượng vụ việc, nhất là vụ việc yêu cầu kỹ năng chuyên sâu.

Đại diện Bộ Nội vụ cũng lưu ý quy định về số lượng Trung tâm TGPL cần bám sát chủ trương sắp xếp đơn vị sự nghiệp công lập, tránh làm phát sinh bất cập trong triển khai.

Kết luận cuộc họp, ông Lê Vệ Quốc đánh giá cao tinh thần làm việc thẳng thắn, cởi mở của các đại biểu.

Ông đề nghị Tổ soạn thảo tiếp tục tiếp thu, chỉnh lý dự thảo, đặc biệt là những vấn đề có tác động lớn như mở rộng đối tượng, mở rộng lĩnh vực TGPL, vị trí và vai trò của cộng tác viên; đồng thời nghiên cứu kỹ lưỡng để bảo đảm tính khả thi và đồng bộ của chính sách.

Vị Cục trưởng nhấn mạnh, hồ sơ dự thảo Luật phải thể chế hóa quan điểm của Đảng về sắp xếp bộ máy nhà nước, nâng cao chất lượng dịch vụ sự nghiệp công, khắc phục bất cập hiện nay và đáp ứng yêu cầu tiếp cận công lý ngày càng cao của người dân, đặc biệt là nhóm yếu thế trong xã hội.

Đặng Ngọc Thủy