Hồi sinh bản sắc văn hóa dân tộc thiểu số ở Lâm Đồng
Những giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) tỉnh Lâm Đồng đang được hồi sinh mạnh mẽ, lan tỏa trong đời sống hôm nay, góp phần giữ gìn bản sắc, củng cố tinh thần đoàn kết và tạo động lực cho phát triển bền vững.
Những giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) tỉnh Lâm Đồng đang được hồi sinh mạnh mẽ, lan tỏa trong đời sống hôm nay, góp phần giữ gìn bản sắc, củng cố tinh thần đoàn kết và tạo động lực cho phát triển bền vững.
Trong hành trình bảo tồn và phục dựng các giá trị văn hóa truyền thống, Lễ Mừng mùa của người M’nông là một trong những nghi lễ tiêu biểu, phản ánh đời sống tâm linh phong phú và triết lý đa thần của cư dân nông nghiệp nơi đại ngàn.
Tái hiện Lễ mừng mùa của người M'nông xã Quảng Trực
Với người M’nông ở xã biên giới Quảng Trực (Lâm Đồng), Lễ hội là biểu tượng của mối quan hệ hài hòa giữa con người và thiên nhiên, giữa đời sống vật chất và tinh thần, được lưu giữ và truyền lại qua nhiều thế hệ.
Thế hệ trẻ người M'nông tập đánh chiêng để bảo tồn và giữ gìn văn hóa
Thường được tổ chức vào mùa khô, từ tháng 1 - 3, Lễ Mừng mùa là dịp cộng đồng nghỉ ngơi, vui chơi sau vụ thu hoạch; đồng thời, tạ ơn thần linh đã phù hộ mùa màng tươi tốt. Lễ hội quy mô lớn, 3 - 5 năm mới tổ chức một lần, trở thành ngày hội đoàn kết của toàn bon làng.
Tái hiện Lễ mừng mùa của người M'nông xã Quảng Trực
Công tác chuẩn bị được tiến hành chu đáo. Già làng, trưởng bon họp bàn thống nhất ngày tổ chức, lễ vật dâng cúng. Mỗi gia đình góp chút công sức, heo, gà, rượu cần, nông sản... tạo nên không khí cộng đồng rộn ràng. Thanh niên tập chiêng xoang. Phụ nữ gói cơm lam. Nghệ nhân chuẩn bị lời hát Tăm pớt đối đáp. Còn các già làng ủ rượu cần đón khách.
Già làng Điểu Then, xã Quảng Trực chia sẻ: “Lễ hội là sợi dây nối quá khứ với hiện tại. Khi tiếng chiêng vang lên, ai cũng thấy như có tổ tiên, thần linh cùng vui. Giữ được lễ hội truyền thống là giữ được cái gốc của người M’nông".
Nghệ nhân ưu tú Thị Ai truyền dạy cồng chiêng cho thế hệ trẻ
Trong ngày hội, nghi thức cúng tế được tổ chức quanh cây nêu - biểu tượng của sự sống và mùa màng. Già làng thay mặt cộng đồng khấn cầu bình an, mưa thuận gió hòa, người dân mạnh khỏe. Sau lễ, cả bon làng cùng hòa mình trong tiếng chiêng, điệu xoang, lời hát Ot N’drong, men rượu cần nồng nàn.
Lễ Mừng mùa không chỉ là nghi thức tạ ơn mà còn là “bảo tàng sống” lưu giữ hồn cốt văn hóa người M’nông, minh chứng cho sức sống bền bỉ của bản sắc dân tộc giữa đại ngàn.
Từ câu chuyện phục dựng lễ Mừng mùa ở Quảng Trực có thể thấy, công tác bảo tồn và phát huy văn hóa truyền thống của đồng bào DTTS đang được Lâm Đồng chú trọng.
Lễ mừng lúa mới của đồng bào dân tộc K'Ho. Ảnh: Hoàng Sa
Công tác này được thực hiện bằng nhiều giải pháp cụ thể, gắn với chương trình bảo tồn và phát huy bản sắc dân tộc nằm trong Dự án 6 thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Phục dựng Lễ kết nghĩa anh em của người Ê đê ở xã Cư Jút
Theo Sở Dân tộc và Tôn giáo Lâm Đồng, toàn tỉnh có 48 dân tộc anh em cùng sinh sống; trong đó, hơn 683.000 người là đồng bào DTTS, chiếm gần 18% dân số.
Tỉnh xác định bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa không chỉ là nhiệm vụ bảo vệ “hồn cốt” dân tộc, mà còn là động lực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, nhất là du lịch cộng đồng.
Những năm gần đây, nhằm bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa vùng đồng bào DTTS, tỉnh đã triển khai nhiều hoạt động thiết thực như: Hỗ trợ hơn 100 nhà văn hóa thôn vùng đồng bào dân tộc; duy trì 200 đội văn nghệ truyền thống; mở hàng chục lớp truyền dạy cồng chiêng, nhạc cụ dân tộc; phục dựng nhiều lễ hội, phong tục cổ truyền. Các nghệ nhân được tôn vinh, hỗ trợ, trở thành cầu nối truyền dạy văn hóa cho thế hệ trẻ.
Tái hiện Lễ sum họp cộng đồng của người M'nông ở xã Đức An
Cùng với đó, nhiều mô hình du lịch cộng đồng, du lịch trải nghiệm văn hóa hình thành tại các bon làng người DTTS giúp người dân vừa có thêm sinh kế. Đồng thời, lan tỏa nét đẹp văn hóa bản địa đến du khách. Thông qua những lễ hội truyền thống của người DTTS được phục dựng không chỉ là dịp gắn kết cộng đồng mà còn trở thành sản phẩm du lịch văn hóa đặc sắc.
Lễ hội Tăm Blang M’Prang Bon (Lễ cúng rào bon trồng cây) của người M’nông được công nhận Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia
Dù còn khó khăn về kinh phí và nhân lực nhưng với sự chung tay của chính quyền và cộng đồng, nhiều giá trị văn hóa truyền thống đang được hồi sinh, trở thành nguồn lực mềm thúc đẩy phát triển bền vững.
Nội dung và ảnh: Hoàng Dương
Trình bày: Nguyệt Nga
