Hợp tác xã kiểu mới: 'Cú hích' cho nông nghiệp đô thị TP Hồ Chí Minh - Bài 1: Cơ hội mới cho Hợp tác xã nông nghiệp TP Hồ Chí Minh

Hành lang pháp lý mới cho kinh tế tập thể hiện đại

Nghị định 113/2024/NĐ-CP được xem là bước cụ thể hóa quan trọng của Luật Hợp tác xã 2023, đồng thời là bước đi tiếp nối tinh thần của Nghị quyết số 20-NQ/TW về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể trong giai đoạn mới.

Cụ thể, Nghị định 113/2024/NĐ-CP nhấn mạnh ba hướng đổi mới then chốt:

Thứ nhất, tạo cơ chế khuyến khích HTX hoạt động theo hướng doanh nghiệp, tự chủ về tài chính, mở rộng liên kết sản xuất – tiêu thụ với doanh nghiệp và nhà đầu tư.

Thứ hai, quy định rõ ràng hơn về trách nhiệm của chính quyền địa phương trong việc hỗ trợ đất đai, tín dụng, đào tạo nhân lực và chuyển đổi số cho khu vực kinh tế tập thể.

Thứ ba, mở rộng phạm vi hoạt động của HTX, cho phép ứng dụng khoa học – công nghệ, phát triển mô hình HTX đa lĩnh vực và gắn với chiến lược tăng trưởng xanh, kinh tế tuần hoàn.

Mới đây, tại buổi làm việc với Bộ Tư pháp về xây dựng cơ chế, chính sách hỗ trợ pháp lý toàn diện và chuyên biệt cho khu vực kinh tế tập thể và HTX. Những điểm mới của Nghị định 113 là giúp HTX thật sự bước vào quỹ đạo của nền kinh tế hiện đại. Từ chỗ hoạt động khép kín, phụ thuộc nhiều vào hỗ trợ của Nhà nước, các HTX giờ đây có thể chủ động liên kết, huy động nguồn lực xã hội để phát triển như một doanh nghiệp cộng đồng”.

Cũng tại buổi làm việc, Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam cũng chỉ ra những bất cập tại Nghị định 113 về phát triển kinh tế tập thể lại quy định hỗ trợ pháp lý dưới hình thức "cung cấp dịch vụ", dẫn đến HTX cho là hoạt động phải là trả phí, thay vì đây là một chính sách hỗ trợ từ Nhà nước. Ngoài ra, theo Nghị định 45 Quỹ hỗ trợ phát triển HTX đã được quy định từ lâu nhưng nhiều địa phương vẫn chưa thể thành lập và vận hành do thiếu các thủ tục hướng dẫn cụ thể để triển khai.

Bà Cao Xuân Thu Vân (áo vàng), Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam trong buổi làm việc với Thứ trưởng Bộ Tư Pháp Nguyễn Thanh Ngọc (ngồi giữa). Ành: T.L

Từ “nông nghiệp đô thị” đến “HTX thông minh”

Trong hơn 5 năm qua, TP Hồ Chí Minh đã kiên trì triển khai chương trình hành động thực hiện nghị quyết số 20-NQ/TWvề tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể trong giai đoạn mới với trọng tâm là đổi mới mô hình HTX gắn với nhu cầu thị trường. Đến này trên địa bàn Thành phố có 1.307 HTX và 09 LH HTX đăng ký hoạt động với tổng số thành viên HTX là 97.400 thành viên.

Những mô hình như HTX Nông nghiệp Tân Phú Trung (xã Củ Chi), HTX Rau an toàn Phước An (xã Bình Chánh), HTX Tuấn Ngọc hay Liên hiệp HTX Thương mại TP Hồ Chí Minh (Saigon Co.op) đang minh chứng cho hướng đi đúng đắn: sản xuất gắn liền với thị trường, quản trị theo hướng minh bạch, hiện đại và chuyên nghiệp.

Với Nghị định 113/2024/NĐ-CP, TP Hồ Chí Minh có thêm điều kiện để hiện thực hóa chiến lược “HTX thông minh”. Đó là giải pháp về phát triển dựa trên 3 trụ cột: số hóa quy trình sản xuất – quản lý – tiêu thụ, ứng dụng công nghệ sinh học, nông nghiệp chính xác, và kết nối nền tảng thương mại điện tử.

UBND TP Hồ Chí Minh đã ban hành quyết định số 6002/QĐ-UBND về phê duyệt Chương trình phát triển nông nghiệp đô thị trên địa bàn TP.HCM, giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050, trong đó đặt mục tiêu đạt trên 30% HTX sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao vào năm 2030. Đặc biệt, tỷ trọng giá trị sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao chiếm 75 - 85% tổng giá trị sản xuất của ngành nông, lâm nghiệp và thủy sản; tốc độ tăng trưởng dịch vụ nông nghiệp và công nghiệp, dịch vụ nông thôn trên 10%/năm….

Tuy nhiên, bên cạnh cơ hội, TP Hồ Chí Minh cũng đối mặt không ít thách thức: quy mô đất nông nghiệp nhỏ lẻ, thiếu nhân lực trẻ gắn bó với nghề, và nhiều HTX vẫn gặp khó khăn trong tiếp cận vốn. Việc Nghị định 113/2024/NĐ-CP quy định cụ thể hơn về chính sách tín dụng ưu đãi, hỗ trợ đào tạo nguồn nhân lực, xúc tiến thương mại… chính là “đòn bẩy” cần thiết để TP tháo gỡ những điểm nghẽn tồn tại lâu nay.

Hướng đến mô hình HTX kiểu mới – bền vững và hội nhập

Theo định hướng đến năm 2030, Thành phố có 900 tổ hợp tác, 815 hợp tác xã, 12 liên hiệp hợp tác. Phấn đấu đến năm 2045 Thành phố có 1.500 tổ hợp tác, 1.265 hợp tác xã, 18 liên hiệp hợp tác xã. Liên hiệp Hợp tác xã Thương mại thành phố - Saigon Co.op là 01 tổ chức kinh tế tập thể nằm trong bảng xếp hạng 300 Hợp tác xã lớn nhất toàn cầu do Liên minh Hợp tác xã quốc tế (ICA) công nhận.

Để đạt mục tiêu này, TP Hồ Chí Minh dự kiến triển khai các nhóm giải pháp trọng tâm thông qua thông qua chương trình hành động số 29 của Thành ủy TP Hồ Chí Minh như:

Tập trung phát triển các tổ hợp tác hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp (chăn nuôi, trồng trọt, ngảnh nghề nông thôn); lĩnh vực dịch vụ (thu gom rác thải, vệ sinh môi trường, thủy lợi, cung cấp cây, con giống, vay vốn tín dụng...). Vận động, khuyến khích tỗ họp tác chuyển dần sang hoạt động mô hình HTX.

Duy trì, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của các HTX
Giải thể dứt điểm các HTX ngưng hoạt động; hướng dẫn chuyển đổi đăng ký kinh doanh đối với các HTX có giấy đăng ký kinh doanh trong lĩnh vực nông nghiệp nhưng thực tế hoạt động ở lĩnh vực thương mại, dịch vụ.,.

Khuyến khích các HTX ứng dụng công nghệ cao, trong đó, ưu tiên ứng dụng công nghệ tin học (4.0), công nghệ thông tin truyền thông (ICT), công nghệ sinh học, công nghệ tự động và bán tự động hóa, công nghệ sản xuẩt vật tư nông nghiệp. Phấn đấu giá tri sản xuất của các sản phẩm nông nghiệp có ứng dụng công nghệ cao tăng hơn 2,0 lần so với phương thức sản xuất thông thường. Khuyến khích xây dựng các mô hình liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị sản phẩm nông nghiệp phù hợp với các chương trình cây, con giống trọng điểm của thành phố như: rau, hoa, heo, bò sữa, bò thịt, thủy sản... theo hình thức liên kết với các doanh nghiệp, công ty, siêu thị từ đầu vào đến đầu ra.

Triển khai đề án phát triển HTX nông nghiệp hoạt động có hiệu quả trên địa bàn TP Hồ Chí Minh giai đoạn 2021- 2025 và tiếp tục trong giai đoạn 2025-2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Xây dựng mô hình HTX nông nghiệp tiên tiến, hiện đại. Phấn đấu 100% xã nông thôn mới có HTX hoạt động trên địa bàn theo quy định của Luật Hợp tác xã năm 2023 và có mô hình liên kết sản xuất gắn với tiêu thụ nông sản chủ lực đảm bảo bền vững.

TP Hồ Chí Minh đang bước vào giai đoạn mới trong phát triển kinh tế tập thể – nơi HTX không chỉ là mô hình hợp tác giữa nông dân, mà là tổ chức kinh tế tự chủ, sáng tạo và hội nhập. Với hành lang pháp lý rõ ràng từ Nghị định 113/2024/NĐ-CP, cùng sự đồng hành của chính quyền và doanh nghiệp, các HTX nông nghiệp TP Hồ Chí Minh hoàn toàn có thể trở thành “đầu tàu xanh” – góp phần định hình nền nông nghiệp đô thị hiện đại, thân thiện môi trường và bền vững trong kỷ nguyên số.

T.Luân –V.Phong