Hy vọng mong manh từ lệnh ngừng bắn Ấn Độ-Pakistan

Lệnh ngừng bắn mong manh giữa hai quốc gia láng giềng sở hữu vũ khí hạt nhân - Ấn Độ và Pakistan - về lý thuyết vẫn có hiệu lực tính đến ngày 11-5. Tuy nhiên không khí căng thẳng vẫn chưa hạ nhiệt, hai bên đã có nhiều giờ giao tranh xuyên đêm 10-5. Tin tức lạc quan là Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố sẽ nỗ lực tìm giải pháp cho vấn đề Kashmir.

Lệnh ngừng bắn mong manh

Đợt giao tranh ác liệt kéo dài suốt 4 ngày giữa hai cường quốc hạt nhân đã để lại hậu quả nặng nề với cả hai nước. Hàng chục người thiệt mạng, các cơ sở quân sự hai bên hư hại vì bị tên lửa và máy bay không người lái (UAV) tấn công. Đây là cuộc xung đột tồi tệ nhất trong gần ba thập niên qua. Sau nhiều nỗ lực ngoại giao và áp lực từ Mỹ, lệnh ngừng bắn đã được thiết lập vào ngày 10-5, với sự xác nhận từ cả hai bên.

Tuy nhiên, sự yên tĩnh chẳng kéo dài bao lâu. Chỉ vài giờ sau thỏa thuận, tiếng nổ từ các hệ thống phòng không lại vang lên tại nhiều thành phố biên giới. Các cuộc pháo kích và tấn công bằng UAV tiếp tục nổ ra tại Jammu và Kashmir - nơi vốn là tâm điểm của xung đột, theo nhân chứng của hãng tin Reuters.

Cột khói bốc lên sau khi một quả pháo rơi xuống quận Poonch (vùng Jammu và Kashmir do Ấn Độ kiểm soát). Ảnh: AFP

Sáng 11-5, hai bên cáo buộc nhau vi phạm lệnh ngừng bắn. Thứ trưởng Ngoại giao Ấn Độ Vikram Misri cáo buộc Pakistan đã vi phạm thỏa thuận và tuyên bố rằng các lực lượng vũ trang Ấn Độ đã được chỉ đạo "xử lý mạnh mẽ" nếu tình trạng này tái diễn. "Chúng tôi kêu gọi Pakistan thực hiện các bước cần thiết để giải quyết các vi phạm này và xử lý tình hình một cách nghiêm túc, có trách nhiệm" - ông Misri tuyên bố.

Đáp lại, Bộ Ngoại giao Pakistan khẳng định nước này cam kết tuân thủ lệnh ngừng bắn và đổ lỗi cho Ấn Độ về các vụ vi phạm. "Bất chấp những vi phạm do Ấn Độ thực hiện ở một số khu vực, lực lượng của chúng tôi vẫn đang xử lý tình hình với trách nhiệm và kiềm chế" - tuyên bố của Bộ Ngoại giao Pakistan nêu rõ.

Bộ Ngoại giao Pakistan cũng kêu gọi lực lượng tại hiện trường duy trì kiềm chế, nhấn mạnh rằng mọi vấn đề liên quan thực thi lệnh ngừng bắn nên được giải quyết thông qua liên lạc ở các cấp phù hợp.

Diễn biến hai nước thống nhất lệnh ngừng bắn phần nào đẩy lui nguy cơ chiến tranh toàn diện, nhưng tính chất mong manh của lệnh ngừng bắn này vẫn gây lo ngại, theo đài CNN.

CNN lưu ý các động thái rắn từ cả hai nước sau vụ thảm sát khách du lịch ở Kashmir gần đây. Cả hai nước đã công bố một loạt biện pháp trả đũa: đình chỉ cấp thị thực, cấm thương mại, Ấn Độ ngừng tham gia vào hiệp định chia sẻ nguồn nước quan trọng. Hiện chưa rõ liệu các biện pháp này có được rút lại hay không. Nếu không, tình hình sẽ tiếp tục diễn biến phức tạp và khu vực vẫn sẽ trong tình trạng bất ổn.

Người dân ở TP Hyderabad (bang Telangana, Pakistan) ăn mừng sau khi lệnh ngừng bắn với Ấn Độ được công bố vào ngày 10-5. Ảnh: AFP

Vẫn có thể cứu vãn

Đây không phải lần đầu tiên Ấn Độ và Pakistan đối mặt xung đột quanh Kashmir - một "thùng thuốc súng" có thể bùng nổ bất kỳ lúc nào. Tuy nhiên, trong bối cảnh căng thẳng tột độ, hai quốc gia sở hữu vũ khí hạt nhân này vẫn rất thận trọng trong hành động và diễn ngôn, do đó có lý do tin rằng tình hình vẫn còn có thể cứu vãn, tránh để mọi thứ vượt khỏi tầm kiểm soát.

"Cả hai quốc gia đều biết rằng nếu tình hình leo thang thành chiến tranh toàn diện, hậu quả sẽ không thể tưởng tượng nổi. Chính vì thế, họ luôn có sự kiểm soát và thận trọng nhất định trong các phản ứng quân sự” - ông Ian Hall, GS Quan hệ quốc tế tại ĐH Griffith (Úc) nhận định.

Ấn Độ sở hữu 172 đầu đạn hạt nhân, trong khi Pakistan cũng có 170. Điều này không chỉ là yếu tố quân sự mà còn là một lời cảnh báo mạnh mẽ cho cả hai bên. "Không ai muốn một cuộc chiến toàn diện, vì hậu quả của nó sẽ là thảm họa cho cả hai quốc gia" - ông Imtiaz Gul, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu An ninh tại Islamabad, nhận định với tờ DW.

Mặc dù các đòn đáp trả trong lần xung đột này được tính toán kỹ lưỡng, Ấn Độ vẫn khẳng định rằng các cuộc không kích của mình là "tập trung và chính xác", không nhằm vào các cơ sở quân sự của Pakistan. Điều này cho thấy Ấn Độ vẫn cố gắng hạn chế leo thang căng thẳng, thay vì khơi mào một cuộc chiến dài hạn.

Mẹ và con gái đi bộ qua một khu chợ ở Srinagar, thuộc vùng Kashmir do Ấn Độ quản lý, vào sáng 11-5. Ảnh: AFP

Cùng lúc đó, Pakistan, mặc dù tuyên bố "hạ gục" 5 máy bay Ấn Độ, cũng cẩn trọng không để mọi chuyện vượt quá giới hạn, khẳng định mình chỉ hành động để bảo vệ chủ quyền và không muốn đưa tình hình ra khỏi tầm kiểm soát.

GS Iqbal Singh Sevea từ ĐH Quốc gia Singapore (NUS) nhận xét rằng, mặc dù căng thẳng đang rất lớn, hiện tại vẫn chưa có dấu hiệu của một cuộc chiến sắp xảy ra. Ông Sevea cho rằng cả hai quốc gia đều lo ngại bị kéo vào một cuộc xung đột toàn diện và vì thế, họ vẫn cố gắng kiềm chế hành động quân sự để tránh tình huống không thể kiểm soát.

"Ấn Độ đã cố gắng định hình các cuộc tấn công của mình như những hành động 'tập trung, có mức độ và không leo thang', chỉ nhằm vào 'hạ tầng khủng bố'. Điều này phản ánh rõ mục tiêu của họ: không phải là chiến tranh, mà là một chiến dịch chống khủng bố" - ông Sevea nói.

Pakistan cũng có lý do để không leo thang quá mức. Ngoài mối lo ngại về cuộc xung đột có thể kéo dài và gây tổn thất nặng nề cho nền kinh tế vốn đang gặp khó khăn, quốc gia này cũng gặp phải thách thức lớn trong việc chọn mục tiêu tấn công bên trong lãnh thổ Ấn Độ.

Lý do phía Ấn Độ đưa ra cho quyết định tấn công các địa điểm phía Pakistan là vì các địa điểm này là nơi ẩn náu và nuôi dưỡng khủng bố. Song Pakistan lại không thể viện lý do này cho các mục tiêu ở Ấn Độ mà mình sẽ tấn công, vì Ấn Độ không dính phải cáo buộc có hang ổ khủng bố.

Với tất cả những yếu tố này, dù căng thẳng chưa bao giờ tắt, nhưng cả Ấn Độ và Pakistan đều vẫn có những cách kiểm soát tình hình. Vẫn có hy vọng khi cả hai nước đều nhận thức được rằng một cuộc chiến toàn diện có thể phá hủy cả hai quốc gia, hiểu rõ sự cần thiết phải kiềm chế để tránh một thảm họa không thể vãn hồi.

DƯƠNG KHANG