IAEA tăng cường giám sát an toàn tại nhà máy điện hạt nhân Chernobyl

Chuyên gia IAEA đến nhà máy điện hạt nhân Chernobyl

Nhóm chuyên gia sẽ đánh giá thiệt hại sau vụ tấn công bằng máy bay không người lái vào tháng 2, đồng thời tiếp tục giám sát tình hình tại các cơ sở hạt nhân khác trên lãnh thổ Ukraine. Động thái này nhấn mạnh cam kết của cộng đồng quốc tế trong việc duy trì an toàn hạt nhân bất chấp những thách thức từ xung đột đang diễn ra.

Đánh giá thiệt hại tại công trình bảo vệ Chernobyl

Tổng giám đốc IAEA Rafael Mariano Grossi hôm 27.11 đã thông báo về việc triển khai thêm nhân viên đến nhà máy điện hạt nhân Chernobyl tuần này để tiến hành đánh giá toàn diện về an toàn của công trình New Safe Confinement (NSC) sau vụ tấn công bằng máy bay không người lái vào ngày 14 tháng 2 năm 2025. Theo yêu cầu của Thanh tra Quy định Hạt nhân Nhà nước Ukraine, các chuyên gia từ Phòng An toàn và An ninh Hạt nhân của IAEA đã tham gia Phái bộ Hỗ trợ và Hỗ trợ tại Chernobyl, vốn đã có mặt liên tục tại địa điểm này kể từ tháng 1.2023.

Công trình NSC, được hoàn thành vào năm 2016, là một cấu trúc bảo vệ được xây dựng để bao bọc Shelter Object - công trình đã từng được xây dựng để che phủ tàn tích của Lò phản ứng số 4 bị phá hủy trong thảm họa năm 1986. Mặc dù vụ tấn công tháng 2 không dẫn đến bất kỳ sự phát tán vật liệu phóng xạ nào, nhưng nó đã gây ra thiệt hại cấu trúc đáng kể, ảnh hưởng đến chức năng ngăn chặn theo thiết kế và tuổi thọ dự kiến của NSC.

Trong nhiệm vụ này, nhóm IAEA sẽ xem xét các biện pháp hiện đang được áp dụng để giảm thiểu rủi ro và thảo luận về kế hoạch của nhà máy nhằm khôi phục chức năng của NSC cũng như giải quyết mọi lo ngại tiềm ẩn về an toàn hạt nhân. Đây là công việc cực kỳ quan trọng bởi NSC đóng vai trò là lá chắn cuối cùng ngăn cản sự lan truyền phóng xạ từ tàn tích của thảm họa Chernobyl năm 1986, một trong những tai nạn hạt nhân nghiêm trọng nhất trong lịch sử nhân loại.

Việc duy trì tính toàn vẹn của công trình này không chỉ quan trọng đối với Ukraine mà còn có ý nghĩa đối với toàn bộ khu vực châu Âu và thế giới. Bất kỳ sự suy giảm nào trong khả năng ngăn chặn của NSC đều có thể dẫn đến những hậu quả môi trường nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sức khỏe của hàng triệu người và gây ô nhiễm phóng xạ lan rộng. Do đó, sự hiện diện và giám sát liên tục của IAEA tại địa điểm này là điều không thể thiếu.

Tình hình tại các cơ sở hạt nhân đang hoạt động

Bên cạnh Chernobyl, IAEA cũng đang theo dõi chặt chẽ tình hình tại ba nhà máy điện hạt nhân đang hoạt động của Ukraine là Khmelnytskyy, Rivne và South Ukraine. Tuần này, sản lượng điện tại các nhà máy này đã phần lớn trở lại bình thường sau các cuộc tấn công quân sự vào lưới điện tuần trước. Gần như tất cả các lò phản ứng hiện đang hoạt động ở công suất tối đa, chỉ còn một lò duy nhất hoạt động ở mức công suất giảm. Thêm vào đó, tất cả các đường dây điện cao thế bị mất trong các cuộc tấn công đã được khôi phục.

Sau các cuộc tấn công liên tục vào lưới điện của Ukraine, IAEA đang chuẩn bị triển khai một nhóm chuyên gia để thăm một số trạm biến áp quan trọng đối với an toàn hạt nhân. Nhiệm vụ chuyên gia này sẽ đánh giá thiệt hại mới nhất và tác động tiềm tàng đến hoạt động của các nhà máy điện hạt nhân. Đây sẽ là nhiệm vụ cùng sứ mệnh lần thứ 6 của IAEA, cho thấy mức độ nghiêm trọng và liên tục của những thách thức mà các cơ sở hạt nhân Ukraine đang phải đối mặt.

Tại nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhya (ZNPP), nhân viên IAEA có mặt tại nhà máy đã báo cáo nghe thấy hoạt động quân sự hằng ngày, thường rất gần với nhà máy. Vào một số ngày, nhóm đã báo cáo nghe thấy tiếng nổ và tiếng súng khoảng 20 lần, đôi khi nhiều hơn nhiều. Bất chấp âm thanh thường xuyên của các hoạt động quân sự trong khu vực, nhóm IAEA tại ZNPP vẫn tiếp tục tiến hành các cuộc kiểm tra trên khắp nhà máy để giám sát và đánh giá an toàn và an ninh hạt nhân.

Trong những ngày gần đây, nhóm đã thực hiện kiểm tra hai nhà máy tuabin và các cơ sở lưu trữ chất thải phóng xạ. Họ cũng quan sát việc thử nghiệm máy phát điện diesel khẩn cấp và thảo luận về tình hình nước làm mát tại chỗ, một trong những chủ đề thách thức nhất đối với an toàn và an ninh hạt nhân tại ZNPP. Việc duy trì nguồn cung cấp nước làm mát ổn định là điều sống còn để ngăn ngừa sự cố nghiêm trọng tại bất kỳ nhà máy điện hạt nhân nào.

Ngoài hoạt động giám sát, IAEA đã tổ chức một đợt giao hàng mới trong khuôn khổ chương trình viện trợ toàn diện cho Ukraine, nâng tổng số lô hàng lên 185 kể từ khi xung đột bắt đầu. Các doanh nghiệp chuyên môn nhà nước như "Doanh nghiệp Trung ương Quản lý Chất thải Phóng xạ", "Hiệp hội Radon" cũng như Trung tâm Khoa học Quốc gia "Viện Vật lý và Công nghệ Kharkov" đã nhận được một loạt các thiết bị được thiết kế để tăng cường an ninh hạt nhân, khả năng giám sát và hoạt động thực địa.

Trong khuôn khổ chương trình ISAMKO của IAEA, Công ty Địa chất Ukraine đã nhận được hai máy phân tích nước và thiết bị công nghệ thông tin di động để hỗ trợ công việc thực địa. Viện Nghiên cứu Khoa học Nhà nước về Chẩn đoán Phòng thí nghiệm và Giám định Vệ sinh Thú y cũng nhận được thiết bị làm sạch dioxin, một nhóm chất ô nhiễm môi trường độc hại.

Theo chương trình hỗ trợ y tế của IAEA, bệnh viện Varash và nhà máy điện hạt nhân Rivne đã nhận được các vật dụng và vật tư y tế, trong khi bệnh viện Netishyn nhận được một hệ thống nội soi hoàn chỉnh. Các lô hàng này được thực hiện nhờ hỗ trợ tài chính từ Liên minh châu Âu, Ý, Nhật Bản và Vương quốc Anh, cho thấy sự đoàn kết của cộng đồng quốc tế trong việc bảo vệ an toàn hạt nhân.

Những nỗ lực không ngừng nghỉ của IAEA trong việc giám sát và hỗ trợ các cơ sở hạt nhân tại Ukraine là minh chứng cho tầm quan trọng của hợp tác quốc tế trong việc duy trì an toàn hạt nhân, ngay cả trong hoàn cảnh khó khăn nhất. An toàn hạt nhân không biết biên giới và đòi hỏi sự cam kết chung từ tất cả các bên để bảo vệ con người và môi trường khỏi những rủi ro phóng xạ.

Bùi Tú