Kế hoạch của Mỹ, những giải pháp 'sáng tạo' nhằm lách lằn ranh đỏ của Ukraine và phép thử từ Nga

Nhà Trắng thông báo đặc phái viên Mỹ Steve Witkoff đang trên đường đến Nga và dự kiến sẽ gặp Tổng thống Vladimir Putin vào chiều 2-12 (giờ Moscow) để thảo luận kế hoạch hòa bình do Washington bảo trợ nhằm chấm dứt cuộc chiến giữa Moscow và Kiev.

Chuyến đi của ông Witkoff diễn ra ngay sau khi phái đoàn Mỹ và Ukraine thảo luận kế hoạch hòa bình tại bang Florida (Mỹ) hôm 30-11. Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio đánh giá cuộc gặp "rất hiệu quả", trong khi phía Ukraine cho biết Kiev đã đạt được "tiến triển thực chất trong việc thúc đẩy một nền hòa bình danh dự và thống nhất quan điểm với phía Mỹ".

Tổng thống Nga Vladimir Putin tiếp đặc phái viên Mỹ Steve Witkoff hồi tháng 8 tại Điện Kremlin. Ảnh: AFP

Bên trong cuộc họp Mỹ-Ukraine

Theo phóng viên đài CNN, cuộc gặp giữa phái đoàn Nga và Ukraine diễn ra tại câu lạc bộ golf tư nhân của ông Witkoff ở Hallandale Beach, phía bắc TP Miami (Floria). Tại đây, các phái đoàn từ Washington và Kiev đã đối diện nhau trong những cuộc đàm phán “khó khăn nhưng rất mang tính xây dựng” bên những bát súp Borsch của Ukraine - một món súp củ cải đường và bắp cải.

Việc phục vụ món này, cùng với Holubtsi - những cuộn bắp cải nhồi thịt truyền thống của Ukraine - được xem như một sự ghi nhận đáng trân trọng đối với văn hóa Ukraine, và là một cử chỉ ngoại giao khéo léo khi Mỹ đang cố gắng thuyết phục Ukraine nhượng bộ để đạt được thỏa thuận hòa bình với Nga.

Một nguồn tin am hiểu trực tiếp về các cuộc đàm phán tại Florida nói với CNN rằng các cuộc đàm phán chuyên sâu là một "bước tiến" và "dựa trên tiến triển tại Geneva" - nơi diễn ra vòng thảo luận đầu tiên về các đề xuất của Mỹ nhằm chấm dứt chiến sự ở Ukraine.

"Sẽ còn quá sớm để nói rằng chúng tôi đã hoàn tất mọi thứ ở đây vì vẫn còn rất nhiều việc phải làm. Tuy nhiên, cuộc họp diễn ra rất tập trung và những khía cạnh gây tranh cãi nhất của các đề xuất hòa bình đã được thảo luận chi tiết” - nguồn tin nói, đồng thời ám chỉ rằng có thể đạt được tiến triển tạm thời trong một số lĩnh vực.

Một trong những “khía cạnh gây tranh cãi nhất” của đề xuất hòa bình 28 điểm ban đầu của Mỹ là điều khoản yêu cầu Ukraine phải chính thức từ bỏ nguyện vọng gia nhập Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO). Nguyện vọng này đã được ghi vào hiến pháp của Ukraine nhưng lại là một yêu cầu then chốt của Nga để chấm dứt chiến sự, và là điều mà các quan chức Ukraine vẫn kiên quyết bác bỏ.

Tuy nhiên, nguồn tin của CNN cho biết các nhà đàm phán hiện đã thảo luận về một kịch bản khả dĩ, trong đó Ukraine trên thực tế sẽ bị ngăn gia nhập liên minh quân sự phương Tây do Mỹ dẫn dắt thông qua những thỏa thuận phải được đàm phán trực tiếp giữa các quốc gia thành viên NATO và Moscow.

“Theo nghĩa pháp lý, Ukraine sẽ không bị ép phải chính thức từ bỏ nguyện vọng này. Nhưng nếu Mỹ có điều gì đó cần thỏa thuận song phương với Nga, hoặc nếu Nga muốn nhận được một số bảo đảm từ NATO theo hình thức đa phương, thì điều đó không yêu cầu Ukraine tham gia vào quá trình đưa ra quyết định” - theo nguồn tin.

Phái đoàn Mỹ (trái) và Ukraine tại cuộc gặp hôm 30-11 ở bang Florida (Mỹ). Ảnh: FACEBOOK

Nguồn tin nhấn mạnh với CNN rằng một quyết định cuối cùng về thỏa hiệp cực kỳ nhạy cảm này - vốn có khả năng gây phản ứng trong số các quốc gia NATO - vẫn chưa được đưa ra và cuối cùng sẽ do tổng thống Ukraine quyết định. Nhưng điều này cho thấy rằng khi các cuộc đàm phán Mỹ–Ukraine tiếp tục, và khi ông Witkoff đến Moscow, những giải pháp mang tính “sáng tạo” nhằm lách qua các lằn ranh đỏ của Kiev đang được xem xét.

Một trong những vấn đề gây tranh cãi nữa là yêu cầu của Điện Kremlin - vốn cũng xuất hiện trong đề xuất hòa bình 28 điểm của Mỹ - yêu cầu Ukraine phải nhượng lại phần lãnh thổ ở vùng Donbass mà Nga đã tuyên bố sáp nhập nhưng vẫn chưa kiểm soát hoàn toàn.

Nguồn tin nói với CNN rằng các cuộc thảo luận về vấn đề này cũng đang có tiến triển. Mặc dù ý tưởng giao quyền kiểm soát khu vực này cho Nga có thể sẽ làm suy yếu đáng kể khả năng phòng thủ của Ukraine và là không thể chấp nhận được, nhưng không có nghĩa là không tồn tại những phương án tiềm năng để bảo toàn các điều khoản hiến pháp và duy trì an ninh của Ukraine.

Tuy nhiên, nguồn tin từ chối thảo luận về những lựa chọn cụ thể đang được bàn bạc, cho rằng vấn đề này "quá nhạy cảm".

Lập trường từ Nga

Giữa những dấu hiệu cho thấy các nhà đàm phán Mỹ đang đưa ra những thỏa hiệp với Ukraine, thách thức tiếp theo và lớn hơn trong chính sách ngoại giao con thoi của Mỹ có thể là khiến Nga chấp nhận chúng.

Theo đài CNBC, Nga sẽ rất mong muốn được bày tỏ quan điểm về các đề xuất sửa đổi sau một loạt các hoạt động ngoại giao và thảo luận giữa các quan chức Mỹ và Ukraine trong tuần qua. Tuy nhiên, cho đến nay, Tổng thống Putin và các quan chức Điện Kremlin đã phản ứng thận trọng với kế hoạch hòa bình sửa đổi, cho thấy Nga sẵn sàng đàm phán nhưng cuộc chiến ở Ukraine có thể chưa chắc đã kết thúc sớm.

"Nhìn chung, chúng tôi nhất trí rằng đây có thể là cơ sở cho các thỏa thuận trong tương lai" - ông Putin nói trong chuyến thăm Kyrgyzstan cuối tuần qua, đồng thời nói thêm rằng Mỹ dường như đang "cân nhắc" lập trường của Nga về một giải pháp hòa bình và Moscow sẵn sàng "thảo luận nghiêm túc" với ông Witkoff.

Tổng thống Nga Vladimir Putin. Ảnh: TASS

Dù vậy, theo hãng tin AFP, rất ít hy vọng cho thấy Tổng thống Putin sẽ chấp nhận một thỏa thuận. Nhà lãnh đạo Nga đã cho thấy ông không có ý định thỏa hiệp, khi tuần trước ông đưa ra những tuyên bố cứng rắn, lặp lại yêu cầu Ukraine phải rút khỏi các vùng lãnh thổ Nga sáp nhập và nói rằng đàm phán với Tổng thống Ukraine - ông Volodymyr Zelensky là “vô nghĩa".

Ông Putin cũng ám chỉ rằng Điện Kremlin tin họ đang đạt đủ tiến triển trên chiến trường và sẵn sàng chờ cho đến khi Kiev phải chấp nhận các điều kiện của Moscow.

Trong tháng qua, khi Mỹ nỗ lực hết sức để chấm dứt chiến sự, Nga đã đạt được bước tiến lớn nhất tại Ukraine trong một năm qua. Quân đội Nga đã chiếm được 701 km2 và kiểm soát 19,3% lãnh thổ Ukraine (tính đến tháng 11). Ngày 1-12, Nga cho biết lực lượng nước này đã chiếm được TP Pokrovsk ở miền đông Ukraine cũng như TP Vovchansk ở phía đông bắc.

Ông Putin cho biết việc chiếm được các thành phố này sẽ cho phép quân đội Nga tiếp tục các cuộc tấn công tiếp theo, đồng thời nói thêm rằng Ukraine "không có khả năng" đáp trả những bước tiến này.

Trong khi đó, Đại diện cấp cao phụ trách chính sách đối ngoại của Liên minh châu Âu (EU) Kaja Kallas ngày 1-12 cho biết bà lo ngại các cuộc đàm phán giữa Tổng thống Putin và ông Witkoff sẽ gây áp lực buộc phía Ukraine phải nhượng bộ, theo tờ The Guardian.

THẾ VINH