Khả năng Mỹ điều chỉnh chính sách sau khẩu chiến Trump - Zelensky

Tổng thống Mỹ Donald Trump gặp Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tại Trump Tower vào ngày 27/9/2024.

Mối quan hệ giữa Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky và Tổng thống Mỹ Donald Trump đang xấu đi nhanh chóng khi ông Zelensky nói rằng, ông Trump đang sống trong một “không gian thông tin sai lệch” do Nga tạo ra, còn ông Trump gọi ông Zelensky là "một nhà độc tài không tổ chức bầu cử”. Cuộc khẩu chiến giữa hai nhà lãnh đạo Mỹ - Ukraine cho thấy khả năng Mỹ sẽ thay đổi chính sách đã kéo dài hàng thập kỷ với Nga và sự ủng hộ đối với Ukraine trong 3 năm qua, từ đó dẫn đến sự điều chỉnh địa chính trị quan trọng nhất kể từ Thế chiến II.

Màn khẩu chiến nảy lửa

Tổng thống Mỹ Donald Trump đã nhiều lần nói rằng, ông là người duy nhất có thể chấm dứt xung đột Ukraine - Nga. Thư ký báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt cho biết, ông Trump đã liên lạc với ông Zelensky và đang nỗ lực để đảm bảo “tất cả các bên đều được lắng nghe” trong các cuộc đàm phán hòa bình.

Tuy nhiên, việc Ukraine vắng mặt trong các cuộc đàm phán hôm thứ Ba dường như đã làm trầm trọng thêm sự rạn nứt giữa Washington và Kiev. Trong khi ông Zelensky cáo buộc ông Trump bị ảnh hưởng bởi “thông tin sai lệch” từ Nga, thì ông Trump đã đáp trả và gọi ông Zelensky là một “nhà độc tài”.

“Một nhà độc tài không tổ chức bầu cử, ông Zelensky tốt hơn hết nên hành động nhanh chóng nếu không ông ấy sẽ không còn đất nước. Tôi yêu Ukraine, nhưng ông Zelensky đã làm một công việc tồi tệ. Đất nước của ông ấy đã tan vỡ và hàng triệu người đã chết một cách vô ích”, ông Trump viết trong một bài đăng trên mạng xã hội ngày 19/2.

Bài đăng của ông Trump cũng bao gồm một loạt các tuyên bố gây tranh cãi, bao gồm cả việc ông Zelensky đã thuyết phục Mỹ chi 350 tỷ USD để tham gia vào một cuộc chiến không thể thắng được.

“Hãy nghĩ xem, một diễn viên hài thành công khiêm tốn, Volodymyr Zelensky, đã thuyết phục Mỹ chi 350 tỷ USD để tham gia vào một cuộc chiến không thể thắng được, không bao giờ phải bắt đầu, nhưng là một cuộc chiến mà ông ta, nếu không có Mỹ và “TRUMP”, sẽ không bao giờ có thể giải quyết được”, ông Trump viết.

Trong khi đó, theo Hội đồng Quan hệ Đối ngoại thuộc Quốc hội Mỹ, kể từ năm 2022 đến nay Washington mới phân bổ 175 tỷ USD để viện trợ cho Ukraine.

Ông Trump cũng cho rằng, an ninh tương lai của Ukraine sẽ không phải là vấn đề của Mỹ. “Cuộc chiến này quan trọng với châu Âu hơn nhiều so với chúng ta”, ông viết.

Trước đó một ngày, phát biểu tại khu nghỉ dưỡng Mar-a-Lago ở Florida, ông Trump nói rằng, Nga không phải là bên duy nhất gây sức ép buộc Ukraine phải tổ chức bầu cử. Một trong những điều kiện của Nga để ký kết thỏa thuận hòa bình bao gồm việc Ukraine tổ chức bầu cử, gần một năm sau khi nhiệm kỳ 5 năm của ông Zelensky kết thúc.

Ngoài ra, ông Trump cũng chỉ trích Ukraine vì không chấm dứt xung đột sớm hơn và dường như ám chỉ rằng, Ukraine là bên đã bắt đầu cuộc xung đột.

“Tôi nghĩ mình có đủ khả năng chấm dứt cuộc chiến này và tôi nghĩ mọi chuyện đang diễn ra rất tốt. Nhưng hôm nay tôi nghe nói, 'Ồ, chúng ta không được mời”, ông Trump phát biểu tại Mar-a-Lago ở Palm Beach, Florida hôm 18/2. “Ồ, các ông đã ở đó ba năm rồi. Các ông nên kết thúc nó ba năm trước. Các ông không bao giờ nên bắt đầu nó. Các ông có thể đã đạt được một thỏa thuận”.

Phản ứng của các đồng minh

Màn khẩu chiến giữa ông Trump và ông Zelensky trong tuần này đã khiến một số đồng minh châu Âu thân cận nhất của Mỹ, vốn vẫn bày tỏ thái độ nhẹ nhàng trước các động thái của ông Trump đối với Moscow, phải công khai đưa ra những nhận xét từ thất vọng đến phẫn nộ.

“Chúng tôi không hiểu rõ logic của người Mỹ”, người phát ngôn chính phủ Pháp Sophie Primas cho biết và gọi những bình luận của ông Trump là “đa dạng, khác biệt và thường khó hiểu”.

Thủ tướng Đức Olaf Scholz cho biết, những phát biểu của Trump là “sai và nguy hiểm”, trong khi Bộ trưởng Ngoại giao Đức Annalena Baerbock kêu gọi ông Trump “nhìn vào thế giới thực thay vì chỉ đăng tweet”.

Thủ tướng Anh Keir Starmer, người dự kiến sẽ có chuyến thăm Mỹ và gặp Tổng thống Trump tại Washington vào tuần tới, cũng như Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, đã gọi điện cho ông Zelensky vào tối 19/2 để bày tỏ sự ủng hộ của mình, một phát ngôn viên của Anh cho biết.

Tại Quốc hội Mỹ, ngay cả các nhà lập pháp ủng hộ nỗ lực của ông Trump nhằm chấm dứt xung đột cũng bày tỏ không đồng tình với quan điểm của ông Trump. Lãnh đạo phe đa số tại Thượng viện John Thune trong khi kêu gọi những người chỉ trích “cho ông Trump một chút không gian” cho rằng, không có gì nghi ngờ khi Nga mới là bên phát động xung đột. Thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa Thom Tillis cũng nói rằng, “nhà độc tài không phải là từ tôi sẽ sử dụng”.

Khả năng thay đổi chính sách đối ngoại của Mỹ

Theo các chuyên gia Mỹ và Nga, ngay cả những người tin rằng việc Mỹ tiếp cận Nga là cách tiếp cận đúng đắn để chấm dứt cả xung đột và sự xa lánh giữa hai cường quốc hạt nhân lớn nhất thế giới, đều bối rối trước cách tiếp cận mà ông Trump đang thực hiện và ý nghĩa của nó đối với mối quan hệ rộng hơn với Điện Kremlin.

“Ông ấy sẽ đi đâu với điều này?”, Thomas Graham, người phụ trách quan hệ Mỹ - Nga tại Hội đồng An ninh Quốc gia dưới thời chính quyền George W. Bush và hiện tại là Hội đồng Quan hệ Đối ngoại đặt câu hỏi.

Andrea Kendall-Taylor, một quan chức tình báo cấp cao tập trung vào Nga trong chính quyền Obama và chính quyền Trump nhiệm kỳ đầu tiên, hiện đang làm việc tại Trung tâm An ninh Mỹ mới, cho biết quan điểm của bà về những gì ông Trump đang làm đã thay đổi trong tuần qua, từ việc nghĩ rằng ông ấy chỉ không muốn tỏ ra yếu đuối khi đạt được một thỏa thuận với Nga sang nghĩ rằng ông ấy chỉ muốn chấm dứt chiến tranh.

“Tôi nghĩ ông ấy chỉ muốn nói rằng, ông ấy đã chấm dứt chiến tranh. Và nếu điều đó làm suy yếu vị thế của Ukraine và tạo ra các điều kiện thuận lợi cho việc Nga tái vũ trang, miễn là không phải trong nhiệm kỳ của ông ấy, ông ấy không quan tâm”.

Một nhà phân tích phát biểu với điều kiện giấu tên cho biết, “Tôi nghĩ rằng vẫn còn quá sớm để đưa ra kết luận chính xác những gì chúng ta đang thấy ở đây”, lưu ý rằng ông Trump có thể cắt đứt mọi viện trợ cho Ukraine, bao gồm hỗ trợ tình báo cũng như viện trợ vũ khí cho quân đội Ukraine.

Theo giới quan sát, bài đăng trên mạng xã hội cùng những phát biểu của ông Trump tại Mar-a-Lago trong hai ngày qua đánh dấu đòn tấn công gay gắt nhất của vị tân chủ nhân Nhà Trắng vào Tổng thống Ukraine.

Mối bất hòa sâu sắc có nguy cơ làm suy yếu nỗ lực của Ukraine trong cuộc xung đột với Nga cũng như vị thế của nước này, khi các cuộc đàm phán hòa bình đã bắt đầu giữa Mỹ và Nga mà không có sự tham gia của Kiev.

Việc ông Trump ám ảnh về việc Mỹ phải được hoàn trả viện trợ quân sự và tài chính trong 3 năm xung đột cũng có thể khiến bất kỳ gói viện trợ nào trong tương lai cho Ukraine bị chặn lại. Kiev từ lâu đã phụ thuộc vào việc Mỹ thường xuyên cung cấp vũ khí phòng không, đạn pháo và các loại đạn dược khác để duy trì cuộc chiến chống lại Nga.

“Thành thật mà nói, nếu không có Mỹ, chúng tôi sẽ rất khó khăn”, Tướng Kyrylo Budanov, người đứng đầu cơ quan tình báo quân sự Ukraine cho biết ngày 19/2.

Kiev đã nỗ lực để có một ghế tại bàn đàm phán với Nga. Nhưng việc ông Trump gọi Moscow là một đối tác sẵn sàng trong các cuộc đàm phán hòa bình, trong khi coi ông Zelensky là một nhà lãnh đạo bất hợp pháp và kém hiệu quả có nguy cơ đẩy Ukraine ra xa hơn nữa.

Minh Thúy