Khách hàng ngỡ ngàng khi đặt nhầm niềm tin vào KOL, TikToker bán... hàng giả, nhái

Trong phiên thảo luận ở hội trường về dự án Luật Thương mại điện tử vào chiều 13-11, một số đại biểu đề nghị cần quản lý chặt việc bán hàng qua kênh livestream, đặc biệt người nổi tiếng.

Một chiếc váy, một lọ kem... chỉ vài câu nói vu vơ đã có hàng nghìn lượt like, share, mua

Đại biểu Huỳnh Thị Phúc (đoàn TP.HCM) cho rằng cần có các quy định phù hợp với thông lệ quốc tế, sát thực tiễn để quản lý tình trạng mà dư luận gọi là “lắm chiêu, nhiều trò” trong các hoạt động kinh doanh trên nền tảng số.

“Vào trải nghiệm các trang mạng xã hội thấy cả một chợ thương mại điện tử đang vận hành giữa những điệu nhảy, nụ cười và ánh đèn livestream” – bà Phúc nói và nhìn nhận người ta bán hàng mà không nói mình bán hàng, quảng cáo mà không thừa nhận quảng cáo. Một chiếc váy, một lọ kem, một viên uống chỉ cần dùng vài câu nói vu vơ mà đã có hàng nghìn người vào like, share, bình luận và mua. Thậm chí có cả một đội quân ảo để rồi kèm theo đó là những đường link mua hàng, mã giảm giá, số tài khoản.

Đại biểu Huỳnh Thị Phúc (đoàn TP.HCM). Ảnh: QH

Theo nữ đại biểu, đằng sau những video tưởng chừng vô hại đó là cả một hệ thống thương mại chưa được kiểm soát, không được chứng nhận và không ai chịu trách nhiệm.

Nêu dẫn chứng một số vụ việc liên quan đến KOL, KOC vướng vào vòng lao lý thời gian gần đây, bà Phúc nói khách hàng ngỡ ngàng khi đặt niềm tin vào người bán hàng giả, hàng nhái…

“Người xem tin vào con người hơn là sản phẩm, tin vào thần thái hơn là nhãn mác, tin vào các diễn viên, người có ảnh hưởng như KOL, KOC, TikToker hơn là tem kiểm định…” – bà Huỳnh Thị Phúc nói thêm.

Bà Phúc nói một video TikTok với hàng triệu lượt xem có sức mạnh gấp 10 lần một chiến dịch quảng cáo truyền thông. Trong khi quảng cáo phải thực hiện các thủ tục xin phép, phải ghi rõ nội dung, phải chịu trách nhiệm về sản phẩm thì những video ngắn gắn mác giải trí lại được tự do rao bán mọi thứ.

Khi sự nổi tiếng trở thành công cụ thương mại, nếu pháp luật không tính trước, chưa bao quát để điều chỉnh thì người tiêu dùng sẽ bị ảnh hưởng trực tiếp, niềm tin bị trao nhầm vào KOL, KOC…

Đại biểu Huỳnh Thị Phúc đề nghị bổ sung quy định “cấm lợi dụng hình ảnh, danh tiếng, uy tín, sức ảnh hưởng xã hội và hành vi phản cảm, khiêu khích, trái với thuần phong mỹ tục để quảng bá, chào mời, bán hàng, cung cấp dịch vụ, lan truyền nội dung thương mại điện tử trá hình”. Việc này, theo bà, không chỉ xử lý những trường hợp bán hàng mà không nói là bán hàng, mà còn ngăn chặn việc biến hoạt động thương mại thành hoạt động giải trí, câu view, gây ảnh hưởng tiêu cực đến văn hóa, đạo đức xã hội…

Bà cũng đồng thời đề nghị bổ sung trách nhiệm của chủ quản mạng xã hội hoạt động thương mại điện tử như Tiktok, Facebook, Youtube, cảnh báo gỡ bỏ nội dung có yếu tố thương mại trá hình, gợi cảm hoặc phản cảm. Đặc biệt, khi người livestream có lượng theo dõi lớn hoặc khán giả là thanh, thiếu niên thì không thể để thuật toán ưu tiên video nhảy múa phản cảm.

Cũng theo đại biểu Huỳnh Thị Phúc, cần xem xét giao Chính phủ quy định việc hợp tác quản lý nhà nước về nền tảng thương mại điện tử nước ngoài tại Việt Nam hoặc nền tảng ở nước ngoài. Và việc kinh doanh này chỉ thực hiện trên nền tảng thị trường thương mại điện tử Việt Nam…

Đại biểu Hoàng Thị Thanh Thúy (đoàn Tây Ninh). Ảnh: QH

Có cơ chế kiểm soát chặt những phiên livestream có doanh thu lớn

Đại biểu Hoàng Thị Thanh Thúy (đoàn Tây Ninh) cũng chỉ ra những vụ việc người nổi tiếng bán hàng qua phiên livestream với doanh thu lớn nhưng quảng cáo sai sự thật, bán hàng giả, hàng kém chất lượng hoặc né tránh trách nhiệm sau khi người tiêu dùng có phản ánh.

Theo bà Thúy, dự thảo đã xác định tương đối đầy đủ trách nhiệm của các bên liên quan nhưng qua thực tiễn, có những vụ việc người nổi tiếng livestream bán hàng kém chất lượng, thổi phồng công dụng thực phẩm chức năng hoặc trường hợp dùng kỹ thuật seeding ảo để thao túng niềm tin của người mua… Do đó, vẫn còn một số khoảng trống cần phải được rõ hơn để tăng tính khả thi của luật.

Đầu tiên, bà Thúy chỉ ra dự thảo chưa làm rõ các cơ chế để kiểm soát trước khi phát sóng đối với các mặt hàng có nguy cơ tác động đến sức khỏe cộng đồng.

Quy định lưu trữ dữ liệu livestream tối thiểu là một năm có thể chưa đủ để đảm bảo khi xảy ra tranh chấp hoặc xử lý vi phạm kéo dài. Trường hợp nữa là người livestream đưa ra thông tin vượt quá nội dung quảng cáo đã được xác nhận thì chưa có cơ chế xử lý riêng, nhất là trách nhiệm liên đới với người bán.

Ngoài ra, nền tảng hiện chỉ ràng buộc về nghĩa vụ phải gỡ bỏ nội dung vi phạm, chưa có quy định liên quan đến kiểm soát thuật toán đề xuất ưu tiên hiển thị livestream, trong khi đây là một yếu tố bị cho là phần tạo hiệu ứng lôi kéo khách hàng mua theo đám đông ảo.

Từ đó, đại biểu Thúy đề nghị bổ sung cơ chế kiểm soát trước khi phát trực tiếp đối với các phiên livestream quảng cáo công dụng đặc biệt đối với sản phẩm ảnh hưởng đến sức khỏe như thực phẩm chức năng, mỹ phẩm theo hướng người bán hoặc người livestream phải cung cấp hồ sơ sản phẩm cho nền tảng thương mại điện tử.

Song song, làm rõ trách nhiệm liên đới của người livestream trong trường hợp đưa thông tin vượt quá hoặc sai lệch so với hồ sơ hàng hóa do người bán cung cấp, kèm theo biện pháp xử lý bổ sung như cấm livestream trong thời gian nhất định. Mở rộng thời hạn lưu trữ dữ liệu livestream lên tối thiểu 2 năm; bổ sung nghĩa vụ nền tảng công khai tiêu chí hiển thị livestream, kiểm soát bình luận và có cơ chế để cảnh báo khi phát hiện lưu lượng tương tác bất thường.

Đáng chú ý, bà Thúy đề nghị xem xét, phân loại người livestream có ảnh hưởng lớn hoặc phiên livestream có doanh thu lớn để áp dụng cơ chế kiểm soát chặt hơn.

NGUYỄN THẢO