Khánh Hòa biến di sản thành nguồn lực kinh tế mới

Nhà sinh hoạt cộng đồng kết hợp trưng bày, giới thiệu sản phẩm gốm Chăm truyền thống ở xã Ninh Phước (Khánh Hòa). Ảnh: Nguyễn Thành – TTXVN

Đây được xem là hướng đi quan trọng, góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển bền vững trên nền tảng bảo tồn và lan tỏa bản sắc dân tộc.

Kho tàng di sản văn hóa

Khánh Hòa là vùng đất giàu truyền thống lịch sử và văn hóa, sở hữu hệ thống di sản vật thể và phi vật thể phong phú. Hiện toàn tỉnh có 257 di sản được xếp hạng các cấp, trong đó nổi bật là 3 di sản văn hóa phi vật thể được UNESCO ghi danh (Nghệ thuật Đờn ca tài tử Nam Bộ, Nghệ thuật Bài Chòi và Nghệ thuật làm gốm truyền thống của người Chăm); 3 di tích quốc gia đặc biệt (Tháp Bà Ponagar, Tháp Po Klong Garai, Tháp Hòa Lai); 5 bảo vật quốc gia (Bộ sưu tập Đàn đá Khánh Sơn, Bia Hòa Lai, Phù điêu Vua Po Rome, Bia Phước Thiện, Tượng Vua Po Klong Garai). Ngoài ra, tỉnh còn sở hữu 33 di tích lịch sử văn hóa, danh lam thắng cảnh xếp hạng cấp quốc gia.

Thời gian qua, tỉnh tích cực triển khai các dự án bảo tồn, trùng tu di tích, đồng thời kết hợp phát huy giá trị di sản thông qua du lịch văn hóa và du lịch cộng đồng. Các hoạt động này được triển khai tại nhiều địa phương với sự tham gia chủ động của doanh nghiệp, hợp tác xã và người dân, góp phần mang lại “lợi ích kép” vừa giúp nâng cao đời sống kinh tế cộng đồng vừa khơi dậy niềm tự hào, trách nhiệm của người dân trong việc gìn giữ và phát huy giá trị văn hóa bản địa. Nhiều làng nghề hiện nay đóng vai trò là "thỏi nam châm" kinh tế trong chuỗi du lịch, như: Làng nghề trầm hương Vạn Thắng, làng dệt thổ cẩm Mỹ Nghiệp, làng gốm Chăm Bàu Trúc,... trở thành điểm nhấn cho các tour, tuyến du lịch, đồng thời mở rộng thị trường tiêu thụ cho các sản phẩm thủ công truyền thống.

Vẻ đẹp lung linh của quần thể Di tích quốc gia đặc biệt Tháp Bà Pô Nagar (phường Bắc Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa) khi màn đêm buông xuống. Ảnh: Nguyễn Thành – TTXVN

Làng gốm Bàu Trúc (xã Ninh Phước) là một trong những minh chứng tiêu biểu cho việc kết hợp hài hòa giữa bảo tồn và phát triển. Đây là làng gốm cổ ở Đông Nam Á đến nay vẫn giữ nguyên phương pháp chế tác thủ công truyền thống, thu hút đông đảo du khách tham quan, trải nghiệm.

Ông Phú Hữu Minh Thuần, Giám đốc Hợp tác xã Gốm Chăm Bàu Trúc cho biết, gần 50 thành viên hợp tác xã đang nỗ lực gìn giữ nghề truyền thống, đổi mới mẫu mã, phát triển dòng sản phẩm gốm mỹ nghệ và trang trí nội thất. “Chúng tôi sản xuất từ những sản phẩm nhỏ giá có vài chục nghìn đồng đến những tượng lớn nặng hàng tấn, trị giá từ vài chục triệu đến 100 triệu đồng phục vụ trang trí các resort, khu du lịch lớn. Hợp tác xã đang tạo việc làm cho các xã viên với mức thu nhập từ 5 - 8 triệu đồng/người/tháng”, ông Thuần chia sẻ.

Tại Di tích quốc gia đặc biệt Tháp Bà Ponagar (phường Bắc Nha Trang) một trong những điểm đến thu hút hàng nghìn lượt khách mỗi ngày, công tác bảo tồn đang được gắn kết chặt chẽ với ứng dụng công nghệ số nhằm nâng cao trải nghiệm cho du khách.

Ông Trương Văn Sơn, Phó Trưởng Ban Quản lý Di tích Tháp Bà Ponagar cho biết, đơn vị đã triển khai hệ thống thuyết minh tự động qua mã QR, ứng dụng công nghệ thực tế ảo VR360 giúp khách tham quan dễ dàng tra cứu, tương tác và tìm hiểu thông tin di tích ngay trên thiết bị di động.

Cùng với đó, Trung tâm Bảo tồn Di sản Văn hóa tỉnh Khánh Hòa tổ chức hai chương trình tham quan, trải nghiệm văn hóa đặc biệt gồm “Linh thiêng xứ Trầm” và “Trăng soi dáng tháp” diễn ra vào đêm Mùng 1 và ngày Rằm hàng tháng. Đây là những hoạt động nằm trong kế hoạch triển khai Đề án phát triển kinh tế ban đêm của tỉnh Khánh Hòa, góp phần lan tỏa giá trị văn hóa và tăng sức hấp dẫn cho điểm đến di sản.

Tạo động lực phát triển bền vững

Nghề làm gốm mỹ nghệ tạo việc làm và nâng cao thu nhập cho đồng bào Chăm ở xã Ninh Phước (Khánh Hòa). Ảnh: Nguyễn Thành – TTXVN

Ông Nguyễn Văn Hòa, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Khánh Hòa cho biết, tỉnh đang đẩy mạnh khai thác lợi thế về cảnh quan thiên nhiên, con người và bề dày văn hóa để phát triển du lịch theo hướng văn hóa - sinh thái - hiện đại. Nhiều chương trình, lễ hội thường niên như Festival biển Nha Trang, Tuần lễ Văn hóa biển, Lễ hội Yến sào, Lễ hội Katê… đã trở thành thương hiệu đặc trưng, góp phần quảng bá hình ảnh Khánh Hòa năng động, mến khách đến với du khách trong và ngoài nước.

Song song với phát triển du lịch, Khánh Hòa đẩy mạnh công nghiệp văn hóa và kinh tế sáng tạo, khuyến khích các doanh nghiệp, đơn vị đầu tư xây dựng sản phẩm du lịch gắn với di sản, văn hóa ẩm thực, nghệ thuật dân gian và sáng tạo đương đại. Nhiều chương trình khai thác dựa trên “chất liệu” văn hóa kết hợp biểu diễn ứng dụng công nghệ hiện đại như: Show diễn thực cảnh “Ánh sáng huyền thoại” tại Làng nghề Nha Trang xưa, “Chum Show - Nụ hôn của nghệ thuật” tại Nhà hát Đó hay “La Tiên Show - The Cội” tại quảng trường Trống Đồng... đã góp phần lan tỏa hình ảnh Khánh Hòa giàu bản sắc truyền thống và hiện đại.

Gắn bảo tồn di sản với phát triển kinh tế không chỉ gắn bó mật thiết, tạo động lực cho phát triển văn hóa mà còn là giải pháp cụ thể hóa các chủ trương, định hướng phát triển của địa phương. Nghị quyết số 01-NQ/TU ngày 14/7/2025 của Tỉnh ủy Khánh Hòa về mục tiêu tăng trưởng kinh tế hai con số giai đoạn 2025 - 2030, du lịch - dịch vụ được xác định là một trong bốn trụ cột phát triển chính. Tỉnh đặt mục tiêu đến năm 2030 đón 20,5 triệu lượt khách, trong đó có 10,5 triệu lượt khách quốc tế; du lịch đóng góp 15% GRDP và 20% tổng thu ngân sách địa phương. Để đạt được mục tiêu này, Khánh Hòa tập trung phát triển du lịch biển, đảo; du lịch hội nghị, hội thảo; du lịch sinh thái, cộng đồng; du lịch nghỉ dưỡng chăm sóc sức khỏe; du lịch di sản văn hóa và tâm linh, gắn với bảo vệ môi trường và gìn giữ bản sắc văn hóa.

Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Khánh Hòa Nguyễn Văn Hòa cho biết thêm, tỉnh đang nghiên cứu, chọn lọc và khai thác những giá trị di sản văn hóa đặc sắc nhằm phát triển sản phẩm du lịch khác biệt, hướng tới xây dựng hình ảnh Khánh Hòa không chỉ nổi bật bởi cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp mà còn giàu chiều sâu văn hóa. Tỉnh tăng cường huy động các nguồn lực để đầu tư hạ tầng du lịch gắn với di tích văn hóa, đẩy mạnh số hóa dữ liệu di sản, khuyến khích người dân tham gia bảo tồn di sản thông qua các mô hình du lịch cộng đồng.

Thành viên Hợp tác xã dệt thổ cẩm Chăm Mỹ Nghiệp (xã Ninh Phước, Khánh Hòa) tích cực sản xuất gắn với bảo tồn nghề truyền thống của dân tộc. Ảnh: Nguyễn Thành – TTXVN

Bên cạnh đó, tỉnh Khánh Hòa tiếp tục triển khai các giải pháp phát huy giá trị di sản văn hóa gắn với sinh kế cộng đồng, trong đó ưu tiên bảo tồn và phát triển kho tàng di sản phong phú của địa phương như văn hóa Chăm, Raglai và văn hóa biển, đảo. Các nhiệm vụ trọng tâm đang được triển khai gồm đào tạo, truyền dạy nghề; nghiên cứu, tư liệu hóa và quảng bá di sản; phát triển thị trường và xây dựng thương hiệu sản phẩm làng nghề truyền thống theo chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP); bảo tồn không gian văn hóa làng nghề; mở rộng hợp tác quốc tế và trao đổi văn hóa; hỗ trợ nghệ nhân, đồng thời đầu tư hạ tầng phục vụ phát triển làng nghề gắn với du lịch để phát triển kinh tế.

Với định hướng lấy văn hóa làm nền tảng phát triển bền vững, tỉnh Khánh Hòa chú trọng xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, khuyến khích người dân chủ động tham gia vào các hoạt động văn hóa, du lịch và dịch vụ. Qua đó, văn hóa không chỉ là nền tảng tinh thần, mà còn là nguồn lực nội sinh quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, lan tỏa hình ảnh Khánh Hòa năng động, sáng tạo và đậm đà bản sắc dân tộc.

Nguyễn Thành/vnanet.vn