Khi âm nhạc... kể câu chuyện lịch sử

Khi âm nhạc kể câu chuyện lịch sử

Dù là những câu chuyện cách đây hàng trăm đến hàng nghìn năm, nhưng thông qua ngôn ngữ nghệ thuật, những câu chuyện lịch sử chưa bao giờ cũ, thậm chí còn đang trở nên tươi mới trong mắt công chúng. Ở đó, chính các nghệ sĩ đang trở thành những người kể chuyện, trở thành người tuyên truyền về lòng yêu nước, ý thức dân tộc. Trong bối cảnh hiện nay, đây là tín hiệu đáng mừng, vừa là cách thể hiện tình yêu với quê hương, đất nước của nghệ sĩ, vừa dễ chạm tới trái tim khán giả, đồng thời góp phần lan tỏa những giá trị truyền thống đến với giới trẻ, bảo tồn và làm nổi bật nét đặc sắc của nghệ thuật dân tộc.

Các nghệ sĩ biểu diễn ca khúc cách mạng

Hơn bốn nghìn năm dựng nước và giữ nước của dân tộc đã trở thành chất liệu vô cùng phong phú cho các tác giả viết nên những bản “sử ca” đi cùng thời gian, năm tháng. Chỉ tính thời gian từ khi Bác Hồ ra đi tìm đường cứu nước, đã có hàng trăm tác phẩm âm nhạc “ghi chép” lại từng dấu mốc quan trọng của lịch sử nước nhà. Hành trình của Nguyễn Tất Thành - Văn Ba - Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh là hành trình lịch sử tìm con đường cứu nước cho dân tộc và viết tên đất nước Việt Nam trên bản đồ thế giới.

Những năm tháng ấy, bàn chân của Người đã in dấu trên nhiều nước thuộc các đại lục Âu, Á, Phi, Mỹ. Ngày “Người ra đi tìm hình của nước” 5/6/1911 đã được tái hiện năm 1982 qua ca khúc “Dấu chân phía trước” của nhạc sĩ Phạm Minh Tuấn, thơ Hồ Thi Ca. Bài hát vừa thể hiện lòng biết ơn, vừa là lời nhắn nhủ các thế hệ đi sau học tập đạo đức vì nhân dân, ý chí kiên cường và lòng khát khao giành độc lập tự do cho dân tộc của Bác Hồ, để biến thành sức mạnh nội sinh trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hôm nay.

NSƯT Huy Phước và tốp ca Nhà hát nghệ thuật Lam Sơn thể hiện ca khúc “Dấu chân phía trước”

Từ năm 1954, khi đất nước tạm chia 2 miền Nam - Bắc, ai ai cũng ra sức thi đua theo lời Bác dạy: Tất cả vì miền Nam ruột thịt. Tình cảm của Người cũng chính là tình cảm của đồng bào miền Bắc với nhân dân miền Nam. Thời kỳ đất nước tạm chia 2 niềm Nam- Bắc ấy, có một tác phẩm không thể không nói tới, đó là “Lời ca dâng Bác” mà nhạc sĩ Trọng Loan viết mừng thọ Bác Hồ ngày 19/5/1968. Tác giả đã gắn kết tình thương của Bác đối với Miền Nam thành một tình thương duy nhất, rộng lớn bao la: Bao núi bao sông bấy nghĩa bấy tình/Bao núi bao sông bấy nghĩa bấy tình”.

Ca sĩ Huyền Trang thể hiện ca khúc “Lời ca dâng Bác”

Giới chuyên môn từng nhận xét: “Nếu Tiến quân ca của nhạc sĩ Văn Cao là cái mốc của thời kỳ giành chính quyền cách mạng (năm 1945), thì ca khúc “Như có Bác trong ngày đại thắng” của nhạc sĩ Phạm Tuyên là mốc son trong cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ đại giành độc lập, thống nhất non sông (năm 1975)”. Bài hát vang lên đầu tiên vào đầu giờ chiều ngày 30/4/1975 qua hệ thống phát thanh của Đài Tiếng nói Việt Nam. Khi ca từ vút lên cũng là lúc Việt Nam tuyên bố chính thức giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước trước toàn thế giới.

Ca khúc mang giá trị trường tồn cho tới ngày hôm nay bởi nó không chỉ mang ý nghĩa đặc biệt trong mỗi dịp đất nước tưng bừng kỷ niệm chiến thắng 30-4-1975, mà trong bất cứ sự kiện đón niềm vui chiến thắng nào, kể cả trong lĩnh vực thể thao, điệp khúc “Việt Nam - Hồ Chí Minh” cùng lá cờ đỏ sao vàng và hình ảnh Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu lại xuất hiện trên khắp dải đất hình chữ S, trở thành “thương hiệu ăn mừng” của người Việt Nam.

Khán giả tại trường quay tổng hợp của Báo và Đài PTTH Thanh Hóa hòa theo những giai điệu của các ca khúc cách mạng

Rõ ràng, âm nhạc đã “kể” câu chuyện lịch sử bằng một cách đặc biệt. Không có cột mốc ngày, tháng, năm; không có số liệu... nhưng lại đem đến cảm xúc chân thực và gần gũi. Những hành quân xa gian khổ, hay nơi quê nhà hậu phương thi đua lập công, tình yêu thời chiến hay những giây phút vỡ òa khi đoàn quân thắng trận trở về, đã được âm nhạc đem đến qua sự thăng hoa của ca từ và giai điệu. Nghe lịch sử qua âm nhạc không đơn thuần là lắng nghe một giai điệu; mà là cách gợi mở, để người nghe tìm hiểu về hoàn cảnh sáng tác, ý nghĩa mà tác phẩm ấy muốn truyền đạt.

Để rồi, sau khi tìm hiểu những dấu mốc quan trọng của lịch sử dân tộc, mỗi khi nghe lại một ca khúc cách mạng... chúng ta lại được gợi mở, nhắc nhớ về những sự kiện đã xảy ra trong quá khứ.

Các em học sinh tham gia biểu diễn trong những ca khúc về cách mạng

Lịch sử của một dân tộc luôn là điều chẳng thể quên. Bên cạnh việc học sử qua sách vở, qua truyện, hay từ bài giảng trên ghế nhà trường thì việc tìm hiểu lịch sử qua các sáng tác âm nhạc cũng là điều cần thiết, phù hợp với giới trẻ ngày nay.

Thế nên, trong suốt thời gian qua, cứ mỗi dịp lễ kỷ niệm trọng đại của đất nước, đã có nhiều trend bùng nổ trên nền tảng mạng xã hội, như biến hình thành anh bộ đội, cô giải phóng trên nền các ca khúc cách mạng; hay phối lại và đem đến làn gió mới cho những sáng tác âm nhạc đã trở nên rất quen thuộc... Mỗi cách làm mang một ý nghĩa khác nhau, nhưng tất cả đều thể hiện niềm tự hào với từng trang sử của dân tộc và trân trọng những tác phẩm âm nhạc còn mãi cùng thời gian, năm tháng.

Trần Linh