Khi sinh trắc học biến thành công cụ lừa đảo

Chiêu lừa mới của đường dây rửa tiền

Từ những lời rủ rê tưởng như vô hại xuất hiện dày đặc trên mạng xã hội, các đường dây tội phạm đã nhanh chóng biến khuôn mặt người dân thành “nguyên liệu” cho hoạt động rửa tiền. Chỉ vài trăm nghìn đồng đổi lấy dữ liệu sinh trắc học, đổi luôn cả sự an toàn pháp lý của chính mình. Sự nhẹ dạ ấy trở thành bệ phóng để các đường dây lừa đảo phình to, mở rộng quy mô, nâng cấp thủ đoạn và che giấu tội phạm bằng chính danh tính của những người bị lợi dụng.

2 đối tượng bị xử phạt 91 triệu đồng vì bán tài khoản ngân hàng

Tại nhiều tỉnh, đặc biệt ở các vùng nông thôn nơi người dân thiếu việc làm, các đối tượng lừa đảo rải rộng lời chào mời. Chúng tiếp cận từ ngoài đời đến các hội nhóm online, đưa ra đề nghị “Chỉ cần đem căn cước công dân đi mở tài khoản, quay video xác thực khuôn mặt là nhận ngay 300.000 đến 500.000 đồng”. Một khoản tiền nhỏ nhưng đánh trúng tâm lý dễ dãi và thiếu cảnh giác của nhiều người. Không ít nạn nhân chấp nhận vì nghĩ đơn giản rằng chỉ cho “mượn thông tin”, còn việc sử dụng tài khoản như thế nào là chuyện của người khác.

Thực tế, các đối tượng yêu cầu người dân dùng chính khuôn mặt và giấy tờ tùy thân của mình để mở tài khoản ngân hàng hoặc ví điện tử. Chúng ghi lại video, chụp từ nhiều góc độ, yêu cầu đọc câu lệnh, thậm chí yêu cầu xác nhận bằng mã OTP. Sau khi kích hoạt thành công, nạn nhân bị buộc giao lại tài khoản và cả SIM liên kết, coi như đã hoàn tất giao dịch. Ít ai biết rằng hành vi ấy đồng nghĩa với việc trao toàn quyền pháp lý của tài khoản cho tội phạm.

Tiền công chỉ là cái bẫy. Thứ mà các đối tượng lừa đảo thực sự cần chính là dữ liệu sinh trắc học, vốn cho phép chúng tạo ra loạt tài khoản ngân hàng khác nhau đứng tên người thật, hoặc bán nguyên bộ dữ liệu cho các đường dây tội phạm tài chính xuyên biên giới. Những tài khoản “mượn mặt người thật” này nhanh chóng trở thành công cụ rửa tiền và nhận tiền lừa đảo từ hàng trăm vụ chiếm đoạt tài sản. Khi hệ thống ngân hàng kiểm tra sinh trắc, mọi thứ khớp hoàn toàn với người cho thuê thông tin, khiến việc truy vết càng khó và trách nhiệm pháp lý đổ dồn lên chính người bị lợi dụng.

Khi cơ quan chức năng vào cuộc, người cho thuê thông tin luôn là người bị triệu tập đầu tiên. Còn những kẻ lừa đảo phía sau thường đã tẩu thoát. Tình trạng tội phạm công nghệ cao còn mở rộng sang hình thức tấn công qua ứng dụng ngân hàng giả mạo. Chúng gửi tin nhắn, email hoặc gọi điện giả danh ngân hàng, yêu cầu nạn nhân “nâng cấp bảo mật” hoặc “cập nhật phiên bản”, rồi dụ cài đặt ứng dụng giả. Ứng dụng này thu thập dữ liệu đăng nhập, OTP và thậm chí cả sinh trắc học nếu bảo mật ngân hàng không đủ mạnh. Khi kiểm soát được tài khoản thật, chúng tiến hành chuyển tiền và xóa dấu vết chỉ trong vài giây.

Không dừng lại ở mức đánh cắp dữ liệu, các đường dây rửa tiền còn chuyển sang một hình thức tinh vi, táo tợn hơn. Chúng thuê người dân nghèo mở tài khoản ngân hàng, rồi gom vào một địa điểm, bao ăn ở toàn bộ. Khi cần thực hiện giao dịch có yêu cầu sinh trắc học, chúng kéo người ra đối chiếu khuôn mặt ngay lập tức. Đây là mô hình “nuôi người phục vụ rửa tiền”, được gọi là phương thức vận hành kiểu công xưởng, tối ưu hóa tốc độ giao dịch và hạn chế rủi ro bị từ chối xác thực.

Câu chuyện tại Quảng Ninh mới đây là minh chứng rõ nhất. Ngày 25/10, Phòng Cảnh sát hình sự Công an tỉnh Quảng Ninh cho biết cơ quan điều tra đã mở rộng vụ án và khởi tố 4 đối tượng liên quan đến hoạt động lừa đảo chiếm đoạt tài sản bằng cách thuê người mở tài khoản ngân hàng và dùng dữ liệu sinh trắc học để thao túng chuyển tiền. 4 đối tượng gồm Dương Văn Tùng sinh năm 1992, Đoàn Văn Trường sinh năm 1997, Phạm Văn Vinh sinh năm 1987 và Nguyễn Thanh Sơn sinh năm 1995, đều trú tại tỉnh Quảng Ninh.

Theo tài liệu điều tra, khoảng tháng 9/2024, các đối tượng Nguyễn Quang Trương và Nguyễn Đức Quân, đều sinh năm 1987, quen biết nhau khi làm thuê tại Campuchia cho Nguyễn Đức Tiến sinh năm 1985 trú tại phường Xuân Đỉnh, thành phố Hà Nội. Quân và Trương làm nhiệm vụ nhận và chuyển khoản số tiền có được từ các vụ lừa đảo theo chỉ đạo của Tiến thông qua ứng dụng ngân hàng. Khi hệ thống yêu cầu quét sinh trắc học cho giao dịch trên 10 triệu đồng, Tiến chỉ đạo Quân và Trương quay về Việt Nam tìm người mở loạt tài khoản ngân hàng khác nhau. Nhóm này thuê địa điểm để toàn bộ người được tuyển tập trung ăn ở và sẵn sàng cung cấp khuôn mặt mỗi khi có yêu cầu giao dịch.

Từ đây, Quân và Trương móc nối với Nguyễn Đức Linh sinh năm 1983 trú tại phường Quang Hanh để thuê địa điểm ở số 885 đường Nguyễn Đức Cảnh. Cả nhóm tiếp tục thuê nhiều người mở tài khoản và cung cấp sinh trắc học, trong đó có 4 bị can vừa bị khởi tố. Tại cơ quan điều tra, nhóm khai được trả công từ 15 đến 20 triệu đồng mỗi tháng, nhiệm vụ là mở tài khoản, giao nộp thông tin, thực hiện quét sinh trắc học bất kể ngày đêm. Từ tháng 10/2024 đến khi bị phát hiện, nhóm đã thực hiện tổng giá trị giao dịch lên đến 256 tỷ đồng và chiếm đoạt hơn 784 triệu đồng của nhiều nạn nhân trên cả nước.

Đến thời điểm hiện tại, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh Quảng Ninh đã khởi tố tổng cộng 17 đối tượng. Riêng Nguyễn Đức Tiến đã bỏ trốn và bị truy nã toàn quốc.

Vụ án như ở Quảng Ninh cho thấy bài toán rửa tiền bằng sinh trắc học đang leo thang với tốc độ đáng báo động. Các đối tượng tội phạm tận dụng triệt để sự nhẹ dạ, thiếu hiểu biết và cả khó khăn kinh tế của người dân để hợp thức hóa những khoản tiền phi pháp lên đến hàng trăm tỷ đồng. Điều đáng lo hơn là kỹ thuật lừa đảo không ngừng nâng cấp, trong khi nhận thức cộng đồng chưa kịp theo kịp tốc độ tội phạm công nghệ.

Thuê bán tài khoản, lợi nhỏ, hậu quả lớn

Sinh trắc học từng được xem là lá chắn thép của ngân hàng, nhưng nay lại trở thành mảnh đất màu mỡ cho tội phạm công nghệ cao khai thác. Chỉ với vài trăm nghìn đồng, không ít người đã vô tình trao cả gương mặt lẫn trách nhiệm pháp lý của mình vào tay kẻ xấu. Đến khi những đường dây rửa tiền dùng chính dữ liệu ấy để hợp thức hóa hàng trăm tỷ đồng giao dịch bất minh, nhiều người mới choàng tỉnh, nhận ra mình đã biến thành mắt xích đắc lực trong chuỗi vận hành của tội phạm.

Từ trái qua: 4 đối tượng Tùng, Trường, Vinh, Sơn tại Cơ quan Công an

Điều đáng nói là đa số người “bán gương mặt” hoặc cho thuê tài khoản lại nghĩ rất đơn giản: “Tôi không làm gì sai, họ dùng vào việc gì là chuyện của họ”. Nhưng pháp luật không bao giờ nhìn câu chuyện theo cách dễ dãi ấy. Theo quy định hiện hành, hành vi cho thuê, bán hoặc mở tài khoản ngân hàng cho người khác sử dụng thuộc nhóm bị cấm và có thể bị xử lý hành chính hoặc hình sự tùy tính chất, mức độ vi phạm.

Bài học nhãn tiền là trường hợp của anh T (Bắc Ninh), người từng cho thuê tài khoản và ngỡ rằng mình chỉ làm một việc nhỏ nhặt. Trong buổi làm việc với cơ quan chức năng, anh bàng hoàng khi được thông báo tài khoản đứng tên mình đã nhận hơn 200 triệu đồng từ một vụ lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Anh kể: “Tôi không hề biết gì, nhưng tài khoản mang tên tôi lại trở thành công cụ cho kẻ xấu. Tiền bị tẩu tán hết, còn tôi thì phải giải trình rất mệt mỏi”.

Ngày 5/9, Phòng An ninh kinh tế Công an thành phố Đà Nẵng đã xử phạt vi phạm hành chính hai đối tượng mua bán tài khoản ngân hàng. Kết quả xác minh cho thấy L.N.B.T, sinh năm 1979 bán tài khoản của mình cho P.Đ.L, sinh năm 1990 với giá 800 nghìn đồng. Sau đó P.Đ.L tiếp tục bán lại tài khoản này trên mạng xã hội Facebook với giá 1 triệu đồng. Hành vi của cả hai vi phạm quy định tại Điểm a Khoản 5 Điều 26 Nghị định 88 năm 2019 được sửa đổi bổ sung tại Nghị định 143 năm 2021. Cơ quan chức năng đã phạt L.N.B.T số tiền 45,8 triệu đồng và phạt P.Đ.L số tiền 45,2 triệu đồng, tổng cộng 91 triệu đồng. Số tiền phạt cao gấp hàng chục lần so với khoản vài trăm nghìn mà họ nhận được, chưa kể họ đã vô tình tiếp tay cho tội phạm lừa đảo.

Việc không hiểu biết pháp luật có thể khiến nhiều người phạm sai lầm, nhưng không ai được phép dùng lý do “không biết” để biện minh cho hành vi vi phạm. Tự đẩy mình vào rủi ro pháp lý chỉ vì một khoản lợi nhỏ chưa bao giờ là điều đáng để đánh đổi.

Để tránh trở thành nạn nhân hoặc tiếp tay cho các đường dây mua bán, cho thuê tài khoản ngân hàng phục vụ mục đích lừa đảo, Cục An ninh mạng và Phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao - Bộ Công an cảnh báo người dân phải đặc biệt thận trọng trong quản lý thông tin cá nhân. Tuyệt đối không chia sẻ dữ liệu tài khoản ngân hàng cho người lạ, không nhận lời thuê hoặc bán tài khoản vì bất kỳ lợi ích tài chính nào. Khi mất giấy tờ tùy thân hoặc thẻ ngân hàng, người dân cần trình báo ngay với cơ quan chức năng và liên hệ ngân hàng để khóa thẻ, tránh bị kẻ gian lợi dụng. Nếu phát hiện các đối tượng mời chào mở, bán, thuê hoặc cho thuê tài khoản, cần tố giác và cung cấp chứng cứ cho cơ quan Công an để xử lý theo quy định.

Trong dự thảo lần ba của Nghị định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực tiền tệ và ngân hàng, Ngân hàng Nhà nước đề xuất mức phạt rất nặng cho các hành vi vi phạm liên quan đến tài khoản thanh toán. Cụ thể, mức phạt từ 100 đến 150 triệu đồng đối với hành vi mua bán, cho thuê, mượn hoặc cho mượn tài khoản thanh toán hay mua bán thông tin tài khoản từ 1 đến dưới 10 tài khoản mà chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự.

Nhiều người vì ham món lợi nhỏ đã vô tình tiếp tay cho tội phạm lừa đảo

Nói về vấn đề này, ông Phạm Anh Tuấn, Vụ trưởng Vụ Thanh toán Ngân hàng Nhà nước, cho biết hiện có hơn 200 triệu tài khoản ngân hàng đang hoạt động, nhưng chỉ khoảng 113,5 triệu tài khoản đã được xác thực sinh trắc học. Điều này đồng nghĩa với việc lượng lớn tài khoản còn “ngủ đông”, “chết” hoặc thậm chí là các tài khoản lừa đảo được mở từ trước chưa được đồng bộ dữ liệu. Tuy nhiên, sinh trắc học không phải là lá chắn tuyệt đối và không thể đảm bảo người dùng sẽ không bị lừa đảo chiếm đoạt tiền trong tài khoản.

Đáng lo hơn, thời gian gần đây xuất hiện các tổ chức tội phạm chuyên “nuôi người” để cho thuê tài khoản. Khi cần giao dịch có yêu cầu xác thực khuôn mặt, chúng đưa những người này ra để thực hiện quét sinh trắc, hợp thức hóa các giao dịch chuyển tiền phi pháp. Đây là chiêu thức mới, tinh vi và nguy hiểm hơn nhiều so với các hình thức lừa đảo trước đó. Chính vì thực tế đó, cuộc chiến chống lừa đảo công nghệ cao không chỉ là nhiệm vụ của cơ quan chức năng, mà bắt đầu từ chính sự tỉnh táo của mỗi người. Bảo vệ tài khoản ngân hàng hôm nay chính là bảo vệ sự an toàn của chính mình trong một thế giới đầy biến động.

Phong Anh