Khơi dậy nội lực, thúc đẩy người dân tự thoát nghèo bền vững

Nâng cao nhận thức từ chính sách, truyền thông

Trong nhiều năm qua, Đảng và Nhà nước Việt Nam luôn coi giảm nghèo là nhiệm vụ trọng tâm trong phát triển kinh tế - xã hội, với hàng loạt chương trình mục tiêu quốc gia được triển khai ở mọi cấp, mọi ngành. Nhờ đó, hàng triệu hộ dân đã vươn lên, thoát khỏi cảnh thiếu thốn, nhiều vùng sâu, vùng xa từng bước khởi sắc. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, vẫn tồn tại không ít hạn chế, đặc biệt là tư duy “trông chờ, ỷ lại” vào hỗ trợ của Nhà nước.

Chính vì vậy, tư duy “từ hỗ trợ sang trao cơ hội” đang được đặt ra như một định hướng quan trọng trong chính sách giảm nghèo hiện nay. Hỗ trợ không chỉ dừng ở việc cấp phát gạo, tiền hay vật chất, mà việc đầu tiên các tỉnh, địa phương phải có những chính sách tạo điều kiện để người dân nghèo tiếp cận các nguồn lực. Bên cạnh các chính sách, tỉnh, địa phương cần truyền thông, hướng dẫn và triển khai đúng cách để người dân nghèo tiếp cận những kiến thức cần thiết.

Như vào năm 2023, UBND tỉnh Nghệ An ban hành Quyết định số 3005/QĐ-UBND phê duyệt Đề án “Đầu tư tín dụng chính sách đối với người nghèo và các đối tượng chính sách khác trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2023 - 2025”. Đề án đặt ra mục tiêu: Huy động nguồn vốn 11.344 tỷ đồng nhằm bảo đảm người nghèo và các đối tượng chính sách khác có nhu cầu, đủ điều kiện trong giai đoạn 2023 - 2025 được vay vốn. Đồng thời, nhận ủy thác từ ngân sách địa phương giai đoạn 2023 - 2025 là 400 tỷ đồng. Đến năm 2025, tăng trưởng nguồn ngân sách địa phương chiếm khoảng 11,26% tăng trưởng dư nợ chung và số dư lũy kế chiếm 4,3% tổng nguồn vốn.

Thời gian qua, Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo đẩy mạnh các hoạt động thông tin, tuyên truyền về công tác giảm nghèo bền vững theo Chỉ thị số 05-CT/TW ngày 23/6/2021 của Ban Bí thư, Nghị quyết số 24/2021/QH15 ngày 28/7/2021 của Quốc hội và các quyết định của Thủ tướng Chính phủ về Chương trình mục tiêu quốc gia và Phong trào thi đua.

Công tác tuyên truyền về Phong trào thi đua “Vì người nghèo - Không để ai bị bỏ lại phía sau” được các cơ quan truyền thông ở Trung ương, các Bộ, ngành, địa phương triển khai đồng bộ, sâu rộng và thường xuyên, liên tục, đã phát hiện, giới thiệu, tuyên truyền 3.259 gương điển hình tiên tiến, mô hình hay, cách làm sáng tạo, hiệu quả trong công tác giảm nghèo, đã tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức của các tầng lớp Nhân dân, phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị, sự đồng tâm, hiệp lực của toàn xã hội và của chính bản thân người nghèo, hộ nghèo, khơi dậy ý chí, khát vọng, nghị lực thoát nghèo của mỗi người dân.

Tại huyện Minh Long, tỉnh Quảng Ngãi (tên huyện trước khi sáp nhập) đã có nhiều cách làm hay, mô hình hiệu quả đã được áp dụng trong tuyên truyền, phổ biến chính sách về giảm nghèo, giúp người dân nắm bắt thông tin, từ đó thay đổi nhận thức, vươn lên thoát nghèo bền vững.

Được biết, huyện Minh Long (tên trước sáp nhập) có khoảng 70% dân số là người dân tộc thiểu số sinh sống. Với địa hình nhiều đồi núi nên các thôn, xóm nằm cách xa nhau, rất khó khăn trong phủ sóng phát thanh khiến người dân khó nắm bắt thông tin tuyên truyền quan trọng của Đảng, Nhà nước và địa phương.

Để khắc phục khó khăn, huyện đã phối hợp với Sở Thông tin và Truyền thông tỉnh đầu tư lắp đặt 25 cụm loa truyền thanh ứng dụng công nghệ thông tin - viễn thông tại các xã. Sau một thời gian triển khai, hệ thống truyền thanh mới đã nhận được sự đánh giá tích cực của người dân, nhất là đồng bào dân tộc thiểu số ở vùng núi của huyện. Điều này đã góp phần thay đổi nhận thức của người dân về vị trí, vai trò, trách nhiệm của bản thân trong công cuộc giảm nghèo.

Xây dựng “môi trường” hỗ trợ người dân tự thoát nghèo

Thoát nghèo bền vững không thể chỉ trông chờ vào sự giúp đỡ từ bên ngoài. Cốt lõi của mọi chính sách và truyền thông là khơi dậy nội lực của mỗi cá nhân, mỗi cộng đồng. Vì vậy, công tác truyền thông cần gắn liền với giáo dục kỹ năng, đào tạo nghề và chuyển giao khoa học kỹ thuật.

Truyền thông, chính sách hỗ trợ người dân thay đổi tư duy xóa nghèo. (Nguồn: PV)

Như tỉnh Phú Thọ hiện có hơn một triệu đồng bào dân tộc thiểu số, chiếm khoảng 25% dân số toàn tỉnh. Trong giai đoạn 2021 - 2025, cùng với việc triển khai các chương trình mục tiêu quốc gia, tỉnh xác định đào tạo nghề và tạo việc làm cho lao động vùng cao là một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong phát triển kinh tế - xã hội. Tỉnh Phú Thọ đã hỗ trợ người dân học các chứng chỉ nghề nghiệp ngắn hạn, chứng chỉ nghề quốc gia, đào tạo ngoại ngữ, hướng dẫn kỹ năng tiếp cận công nghệ thông tin như buôn bán online trên các sàn thương mại điện tử, quay phim chụp hình...

Nhờ sự đầu tư có trọng tâm, trọng điểm và các giải pháp đồng bộ, công tác giảm nghèo tại Phú Thọ đã gặt hái được nhiều thành quả ấn tượng, tác động toàn diện đến đời sống kinh tế - xã hội. Công tác tư vấn, đào tạo nghề được chú trọng, giúp hơn 7.800 lao động nghèo, cận nghèo được định hướng nghề nghiệp, qua đó tạo việc làm ổn định cho 6.000 lao động. Nhờ vậy, tỷ lệ hộ nghèo vùng dân tộc thiểu số và miền núi đã giảm trung bình 1,3%/năm. Tỉnh đã triển khai 336 mô hình giảm nghèo hiệu quả về trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản; hỗ trợ phát triển 200 dự án sản xuất cho gần 5.000 hộ tham gia. Các chương trình đã giúp 5.236 hộ chuyển đổi nghề thành công.

Bên cạnh việc hỗ trợ đào tạo nghề nghiệp, giúp người dân nghèo tiếp cận với công nghệ số, các cấp chính quyền địa phương đã trở thành “cầu nối” giữa doanh nghiệp và người dân. Ví dụ các doanh nghiệp có thể tham gia bằng cách đầu tư vào vùng khó khăn, mở rộng việc làm, liên kết tiêu thụ sản phẩm cho hộ nghèo. Các tổ chức xã hội, đoàn thể cần đẩy mạnh hoạt động tập huấn, hướng dẫn kỹ năng sản xuất, quản lý tài chính và khởi nghiệp nhỏ.

Để thực hiện Quyết định số 1719/QĐ-TTg ngày 14/10/2021 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2030 (giai đoạn I: 2021 - 2025), Bộ Công Thương đã vào cuộc, chủ trì nhiều hoạt động hỗ trợ tiêu thụ sản phẩm đặc trưng vùng miền. Trong đó, việc triển khai “Mô hình thương mại hai chiều” được coi là giải pháp mang tính chiến lược, vừa giải quyết nhu cầu trước mắt, vừa tạo nền tảng cho phát triển dài lâu.

Được biết, đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi có nhiều sản phẩm đặc trưng, giá trị cao nhưng thường gặp khó khăn trong khâu tiêu thụ. Mô hình thương mại hai chiều chính là cầu nối, vừa bảo đảm an sinh, vừa tạo động lực để phát triển kinh tế địa phương bền vững. Không chỉ đơn thuần là nơi bán hàng hóa, mô hình này còn là kênh kết nối cung - cầu, hỗ trợ bà con xây dựng thương hiệu, từng bước khẳng định chỗ đứng cho sản phẩm miền núi trên bản đồ tiêu thụ cả nước. Tại nhiều tỉnh, mô hình thương mại hai chiều đã và đang phát huy hiệu quả.

Cần xây dựng “môi trường” hỗ trợ người dân tự thoát nghèo. (Ảnh minh họa - Nguồn: PV)

Nhiều địa phương đã tổ chức các hội chợ, khuyến khích người dân tộc thiểu số bày bán các quầy hàng, giới thiệu những sản vật đặc trưng của quê hương. Như vào tháng 10 vừa qua, trong khuôn khổ Hội chợ xúc tiến thương mại cho nông sản và sản phẩm OCOP khu vực Tây Bắc - Sơn La 2025 (tỉnh Sơn La), Hội chợ có 250 gian hàng, quy tụ hơn 120 đơn vị trong và ngoài nước, với sự góp mặt của nhiều HTX nông nghiệp, tổ hợp tác và hộ sản xuất tiêu biểu ở khu vực Tây Bắc. Trong đó, có nhiều gian hàng của các hợp tác xã do phụ nữ, đồng bào dân tộc thiểu số và người khuyết tật làm chủ đã thu hút sự quan tâm của khách tham quan, đối tác và các đơn vị xúc tiến thương mại.

Điều này cho thấy, chuyển từ hỗ trợ sang trao cơ hội là bước đi đúng đắn, thể hiện tầm nhìn chiến lược của Đảng và Nhà nước trong công tác giảm nghèo bền vững. Khi mỗi người dân hiểu rõ rằng, chính họ là chủ thể của sự thay đổi, khi mỗi cơ hội được trao đi trở thành động lực phát triển.

Ngọc Hương