Kiểm toán dự án đầu tư - nhận diện rõ các hành vi lãng phí

Ông Lê Thắng - Giám đốc Ban Quản lý dự án 2. Ảnh: N.LỘC

Qua công tác kiểm toán, KTNN đã chỉ ra nhiều bất cập, hạn chế dẫn đến lãng phí trong đầu tư xây dựng. Từ thực tiễn đơn vị, xin ông có thể chia sẻ về những biểu hiện của lãng phí trong lĩnh vực này?

Từ thực tế quản lý các dự án cũng như kết quả kiểm toán của KTNN, chúng tôi đã nhận diện biểu hiện của lãng phí trong tất cả các khâu, từ chuẩn bị đầu tư, thực hiện đầu tư, cấp phát vốn đầu tư, đến khâu nghiệm thu và quyết toán.

Cụ thể, trong giai đoạn chuẩn bị đầu tư, việc lập báo cáo nghiên cứu tiền khả thi và báo cáo nghiên cứu khả thi chưa chú trọng đúng mức đến khâu đánh giá tác động của dự án đến môi trường, xã hội. Ngoài ra, việc phân tích hiệu quả đầu tư là yêu cầu rất quan trọng, nếu không chú trọng khâu này sẽ dẫn đến khi công trình hoàn thành, đưa vào sử dụng mới bộc lộ những bất cập như không sử dụng hết công suất thiết kế hoặc không phát huy hiệu quả…

Đối với giai đoạn thực hiện đầu tư, việc thất thoát, lãng phí thường xảy ra ở các khâu đền bù giải phóng mặt bằng do địa phương phụ trách. Trong đó, việc chậm bàn giao giải phóng mặt bằng làm chậm tiến độ thi công, trong khi công trình xây dựng bằng nguồn vốn đi vay sẽ làm tăng lãi vay, làm tăng chi phí dự án.

Đặc biệt, ngay từ khâu khảo sát, thiết kế xây dựng nếu không đảm bảo chất lượng, chưa sát thực tế hoặc không đúng với những tiêu chuẩn, quy chuẩn, sẽ dẫn đến phải khảo sát lại; việc thi công phải bổ sung, điều chỉnh nhiều lần... gây lãng phí thời gian, kinh phí. Bên cạnh đó, việc thiết kế không phù hợp với quy hoạch xây dựng, thiết kế công nghệ, không tuân thủ các quy trình kỹ thuật, tiêu chuẩn xây dựng cũng gây lãng phí không nhỏ.

Khâu thi công công trình, lãng phí xảy ra do nhà thầu thi công không đảm bảo khối lượng xây lắp theo thiết kế được phê duyệt hoặc thi công không đúng thiết kế dẫn đến phải phá đi làm lại. Ngoài ra, thất thoát từ vật liệu xây dựng cũng chiếm tỷ trọng đáng kể khi vật liệu xây dựng đi qua nhiều khâu trung gian, nâng giá, gửi giá, tăng khối lượng, ăn bớt vật liệu làm giảm chất lượng công trình.

Thất thoát, lãng phí vốn ở giai đoạn nghiệm thu, thanh toán khối lượng xây lắp hoàn thành xảy ra khi áp dụng sai đơn giá, định mức kinh tế kỹ thuật; tính toán không chính xác khối lượng xây lắp hoàn thành; nhà thầu thông đồng với cán bộ tư vấn nghiệm thu khống. Ngoài ra, tình trạng lãng phí còn xảy ra trong trường hợp công trình đã hoàn thành, đã bàn giao nhưng chậm được nghiệm thu, quyết toán…

Từ những vấn đề được nhận diện, Ban đã có giải pháp gì để phòng ngừa lãng phí, nâng cao hiệu quả sử dụng các nguồn lực đầu tư dự án?

Để làm tốt công tác quản lý dự án và phòng ngừa, ngăn chặn lãng phí, nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực đầu tư dự án, Ban đã chỉ đạo các bộ phận liên quan tăng cường công tác quản lý trong tất cả các khâu. Trong giai đoạn chuẩn bị đầu tư, đơn vị luôn chú trọng điều tra những ảnh hưởng của công trình đối với môi trường và xã hội trong việc lập báo cáo nghiên cứu tiền khả thi và báo cáo nghiên cứu khả thi. Đơn vị luôn chủ động phối hợp, đôn đốc cùng địa phương thực hiện công tác này để giải phóng mặt bằng một cách kịp thời. Bởi, việc bàn giao mặt bằng xây dựng đúng thời hạn sẽ không làm chậm tiến độ thi công, không gây lãng phí, thất thoát vốn.

Trong giai đoạn thực hiện đầu tư, Ban đã có những giải pháp để phòng ngừa, ngăn chặn sự lãng phí, nâng cao hiệu quả sử dụng các nguồn lực đầu tư dự án từ khâu khảo sát, thiết kế xây dựng; lựa chọn nhà thầu; thi công công trình... Điển hình như Dự án thành phần đoạn Quảng Ngãi - Hoài Nhơn thuộc Dự án xây dựng công trình đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2021-2025, Ban cũng phối hợp chặt chẽ với bộ phận tư vấn trong công tác khảo sát, thiết kế, thẩm tra, thẩm định và phê duyệt hồ sơ ngay từ bước lập dự án. Nhờ đó, chất lượng hồ sơ thiết kế được nâng cao, đáp ứng tiến độ của Dự án. Ban cũng chỉ đạo tăng cường công tác quản lý chất lượng, tiến độ ngay từ khi triển khai Dự án. Nhà thầu thi công phải đảm bảo khối lượng xây lắp theo thiết kế được phê duyệt…

Ngoài ra, lãnh đạo Ban đã chỉ đạo đẩy mạnh công tác theo dõi, đôn đốc giám sát chất lượng công trình, quản lý tài chính đảm bảo đúng quy định, tiết kiệm, hiệu quả; đề ra quy chế kiểm soát nội bộ, có chế độ thưởng, phạt rõ ràng và minh bạch…

Theo kế hoạch, Dự án Quảng Ngãi - Hoài Nhơn sẽ hoàn thành trong năm nay và KTNN cũng đã có kết quả đánh giá bước đầu về dự án này. Xin ông có thể cho biết về việc tiếp thu kiến nghị của KTNN trong thực hiện Dự án này?

Vừa qua, KTNN đã tiến hành kiểm toán Dự án cao tốc Quảng Ngãi - Hoài Nhơn. Qua kiểm toán, KTNN đã có những đánh giá, kiến nghị, giúp Ban và các đơn vị liên quan kịp thời nhìn nhận, điều chỉnh ngay trong quá trình Dự án đang triển khai. Dựa trên những kết luận, kiến nghị kiểm toán, Ban và các nhà thầu sẽ thực hiện nghiêm túc, trước khi Dự án hoàn thành.

Thực tế từ nhiều năm nay, Ban luôn chú trọng đến công tác giám sát, cũng như kiểm tra, thực hiện các kết luận, kiến nghị kiểm toán của KTNN. Ngay trong quá trình Đoàn kiểm toán đang làm việc và có chỉ ra thiếu sót, Ban đã tổ chức họp và làm rõ đối với từng nội dung, yêu cầu nhà thầu, các bộ phận liên quan thực hiện ngay kiến nghị kiểm toán, không chờ đến khi kết thúc cuộc kiểm toán; song song với đó là kiểm điểm, làm rõ trách nhiệm của từng bộ phận, cá nhân liên quan. Đồng thời, Ban cũng rút ra bài học kinh nghiệm về những vấn đề được kiểm toán chỉ ra, đề ra các giải pháp để nâng cao hiệu quả triển khai dự án; trong đó đặc biệt chú trọng phòng ngừa lãng phí, tiêu cực trong thực hiện Dự án.

Trong suốt quá trình kiểm toán, Đoàn kiểm toán và Ban thường xuyên trao đổi để nhìn nhận vấn đề từ nhiều chiều. Đoàn kiểm toán, ngoài việc dựa trên quy định pháp luật để đánh giá tính hiệu quả thì cũng rất quan tâm lắng nghe chia sẻ của Ban về thực tiễn triển khai Dự án, nhất là những vấn đề phát sinh trong thực tiễn để đưa ra đánh giá, kiến nghị phù hợp.

Xin trân trọng cảm ơn ông!./.

NHÓM PHÓNG VIÊN