Kiến nghị cấp bách về giáo dục trẻ tự kỷ

Đại biểu Nguyễn Thanh Cầm tại cuộc thảo luận chiều 2/12. Ảnh: Quochoi.media.

Góp ý vào chương trình mục tiêu quốc gia hiện đại hóa, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo giai đoạn 2026-2035 trong phiên thảo luận chiều 2/12, kỳ họp thứ mười, Quốc hội Khóa XV, đại biểu Nguyễn Thanh Cầm (đoàn Đồng Tháp) nêu nhiều giải pháp để đảm bảo cơ hội học tập và bình đẳng cho trẻ khuyết tật và trẻ tự kỷ.

Theo đại biểu, trong khi hệ thống giáo dục và đào tạo cho người học bình thường ngày càng được hoàn thiện, thì hệ thống giáo dục chuyên biệt cho trẻ khuyết tật và tự kỷ vẫn cần có sự chuyển mình, mạnh mẽ và đồng bộ.

Theo thống kê, Việt Nam có khoảng 6,2 triệu người khuyết tật, trong đó có khoảng 1 triệu trẻ em tự kỷ. Mặc dù đã có chính sách giáo dục hòa nhập, thực tế vẫn tồn tại nhiều khó khăn như thiếu trầm trọng giáo viên được đào tạo chuyên sâu, thiếu cơ sở vật chất và tài liệu giảng dạy phù hợp.

Các dịch vụ can thiệp sớm hiện nay phần lớn là tư nhân với chi phí cao, là gánh nặng lớn đối với nhiều gia đình. Nhiều trẻ em được nhận vào trường học thông thường nhưng không nhận được sự hỗ trợ chuyên biệt, dẫn đến việc hòa nhập vẫn chỉ là hình thức.

Bà Cầm chỉ ra hiện tại, thế giới đã có nhiều mô hình giáo dục chuyên biệt thành công. Ví dụ, Phần Lan đã xây dựng mạng lưới chuyên gia về cố vấn giáo dục đặc biệt, y tá, nhà tâm lý tại mỗi trường để hỗ trợ cả học sinh và giáo viên chủ nhiệm.

Nhật Bản phát triển song song trường chuyên biệt và mô hình hỗ trợ ngay trong trường phổ thông. Tỷ lệ giáo viên trên học sinh chuyên biệt là 1/1,5, giúp giáo viên có thời gian để hiểu rõ và lập kế hoạch học tập cho từng em.

Một học sinh có thể được một giáo viên hỗ trợ riêng khi tham gia hoạt động học nhóm. Hành vi hoặc khó khăn của học sinh được ghi nhận và xử lý ngay lập tức.

Giáo viên không chỉ là người dạy học mà có thể là chuyên gia trị liệu về ngôn ngữ, trị liệu về vận động hoặc nhân viên hỗ trợ cá nhân. Nhờ đó, tỷ lệ học sinh khuyết tật ở Nhật Bản tiếp tục học lên cao đạt 96%.

Trong khi đó, ở Việt Nam, tỷ lệ này thấp hơn nhiều và thiếu nhiều nhân viên hỗ trợ chuyên môn. Chính vì vậy, đại biểu kiến nghị Chính phủ:

Đẩy mạnh đào tạo chuẩn hóa đội ngũ giáo viên chuyên biệt và nâng cao năng lực cho giáo viên hòa nhập, hướng tới cải thiện tỷ lệ giáo viên trên học sinh đặc thù.
Thành lập các trung tâm hỗ trợ nguồn tại địa phương, nơi có các chuyên gia đầy đủ năng lực về tư vấn, đánh giá và đồng hành với nhà trường và gia đình.
Ứng dụng kế hoạch giáo dục cá nhân cho từng trẻ, mở rộng bảo hiểm y tế chi trả cho các dịch vụ trị liệu.
Đầu tư cho công nghệ hỗ trợ.

Bằng cách thống nhất nhận thức, cam kết nguồn lực và tham khảo giải pháp từ kinh nghiệm quốc tế, bà Cầm cho rằng Việt Nam hoàn toàn có thể xây dựng một hệ thống giáo dục mà ở đó, mọi trẻ em đều có cơ hội phát triển tối đa năng lực của mình, được trao cơ hội sống tự lập và đóng góp. Điều này sẽ giảm bớt gánh nặng dài hạn cho gia đình và xã hội.

Do đó, đại biểu đề nghị bổ sung vào dự thảo nghị quyết chương trình mục tiêu quốc gia nội dung cụ thể nhằm đảm bảo quyền và cơ hội học tập công bằng, thực chất cho nhóm đối tượng trẻ em tự kỷ và khuyết tật.

Ngọc Bích