Làm rõ cơ chế kiểm soát khấu trừ thuế, chống gian lận

Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10 Quốc hội khóa XV, chiều 9/12, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thuế giá trị gia tăng.

Các ý kiến đại biểu tán thành với việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thuế giá trị gia tăng, xem đây là bước đi chiến lược nhằm giải quyết các vướng mắc, bất cập phát sinh từ thực tiễn, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp, người dân, đồng thời bảo đảm tính minh bạch và hiệu quả trong quản lý thuế.

Ban hành tiêu chí cụ thể, tránh áp dụng tùy tiện

Đại biểu Thạch Phước Bình (Đoàn Vĩnh Long) đánh giá cao việc dự thảo Luật đã mở rộng phạm vi điều chỉnh, làm rõ hơn chính sách miễn thuế đối với sản phẩm cây trồng, rừng trồng, chăn nuôi, thủy sản, nuôi trồng, đánh bắt trong khâu bán ra và nhập khẩu (khoản 1 Điều 5).

Theo đại biểu, việc bổ sung quy định đối với trường hợp doanh nghiệp, hợp tác xã bán các sản phẩm chưa chế biến cho doanh nghiệp, hợp tác xã khác là cần thiết, phản ánh đúng đặc thù của chuỗi cung ứng nông sản. Tuy nhiên, đại biểu cũng chỉ ra, trong quá trình thực thi luật thời gian qua phát sinh nhiều vướng mắc do thiếu định nghĩa và tiêu chí cụ thể thế nào là sơ chế thông thường. Các hoạt động như phân loại, bảo quản lạnh, bóc vỏ, sấy khô, hút chân không vẫn bị cách hiểu khác nhau giữa các địa phương, điều này dẫn đến không ít tranh chấp về thuế, gây rủi ro cho doanh nghiệp cũng như cho cơ quan quản lý.

Đại biểu Thạch Phước Bình (Đoàn Vĩnh Long). (Ảnh: DUY LINH)

Vì vậy, đại biểu kiến nghị bổ sung quy định giao Bộ Tài chính ban hành danh mục và tiêu chí định lượng cụ thể về các hoạt động được coi là sơ chế thông thường dựa trên thông lệ quốc tế và đặc thù nông sản của Việt Nam. Đồng thời, làm rõ tiêu chí phân biệt giữa sơ chế và chế biến gắn với giá trị gia tăng, mức độ thay đổi tính chất sản phẩm hoặc ứng dụng công nghệ; hoàn thiện quy định về chứng từ chứng minh nguồn gốc và quy trình thu mua, nhằm vừa tạo thuận lợi cho doanh nghiệp, vừa ngăn ngừa gian lận thuế.

“Việc này sẽ bảo đảm tính minh bạch, thống nhất trên toàn quốc, hạn chế nguy cơ lợi dụng chính sách và tạo môi trường kinh doanh lành mạnh”, đại biểu nhấn mạnh.

Đồng quan điểm về tính cần thiết của việc làm rõ khái niệm “sơ chế”, đại biểu Tô Ái Vang (Đoàn thành phố Cần Thơ) đề nghị Chính phủ quy định rõ phạm vi, hướng dẫn chi tiết mức độ sơ chế được xem là thông thường để tránh áp dụng tùy tiện. Theo đại biểu, vấn đề cốt lõi đối với doanh nghiệp nông nghiệp là khi hàng hóa thuộc đối tượng không chịu thuế, doanh nghiệp không được khấu trừ thuế đầu vào, dẫn đến chi phí tăng. Vì vậy, đại biểu kiến nghị Chính phủ xem xét chuyển nhóm hàng nông-thủy sản sang đối tượng chịu thuế suất thấp 0% hoặc 5%, giúp doanh nghiệp được hoàn thuế đầu vào, giảm chi phí và tăng cạnh tranh.

Đại biểu cũng nêu lên một vướng mắc khác là thực tế doanh nghiệp mua hàng từ nông dân thường lập bảng kê, nhưng việc kiểm soát hợp lý, hợp lệ của bảng kê này là thách thức, dễ bị lợi dụng để mua bán hóa đơn. Theo đó, đề nghị cần tăng cường minh bạch giao dịch, thúc đẩy hóa đơn điện tử và quản lý giao dịch hiện đại.

Quy định rõ điều kiện khấu trừ thuế đầu vào, bảo đảm áp dụng đúng chính sách

Một trong những điểm mới của dự thảo Luật bổ sung quy định cho phép khấu trừ toàn bộ thuế đầu vào đối với hàng hóa, dịch vụ dùng cho sản phẩm không phải tính thuế giá trị gia tăng (Khoản 3a Điều 14).

Đại biểu Thạch Phước Bình nhận định đây là một thay đổi quan trọng và tiến bộ, sẽ giảm đáng kể chi phí sản xuất, khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp, thủy sản, lâm nghiệp, nâng cao sức cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam trong nước và quốc tế. Tuy nhiên, đại biểu cũng cho rằng, chính sách này cũng tiềm ẩn nguy cơ bị lợi dụng để kê khai khấu trừ thuế đầu vào không thực tế hoặc không phục vụ trực tiếp cho hoạt động sản xuất sản phẩm không chịu thuế. Do đó, đại biểu kiến nghị quy định rõ điều kiện khấu trừ, bao gồm chứng từ, hợp đồng, định mức sử dụng và sự phù hợp giữa đầu vào và đầu ra.

Cùng với đó, xác định cơ chế phân bổ thuế đầu vào đối với doanh nghiệp sản xuất hàng hóa hỗn hợp vừa chịu thuế, vừa không chịu thuế; ứng dụng công nghệ và dữ liệu lớn trong giám sát, giảm tình trạng thanh, kiểm tra tràn lan, đồng thời chống gian lận hiệu quả.

Đại biểu Tô Ái Vang (Đoàn thành phố Cần Thơ). (Ảnh: DUY LINH)

Đại biểu Tô Ái Vang cũng cho rằng việc bổ sung quy định trên là sự thay đổi mang tính đột phá nhằm mục đích tháo gỡ vướng mắc về vấn đề ứ đọng thuế giá trị gia tăng đầu vào cho doanh nghiệp. Tuy nhiên, đại biểu kiến nghị cần xác định rõ phạm vi hàng hóa, dịch vụ không phải tính thuế giá trị gia tăng để áp dụng đúng chính sách.

Cùng với đó, quy định doanh nghiệp cần có hệ thống kế toán chi tiết, tách bạch rõ ràng thuế giá trị gia tăng đầu vào để làm căn cứ khấu trừ, tránh nhầm lẫn với các hoạt động chịu thuế hoặc là không chịu thuế khác; các cơ quan thuế phải tăng cường kiểm tra, rà soát tính hợp lệ của các hóa đơn giá trị gia tăng đầu vào đã được khấu trừ.

Sẽ không làm phát sinh các khoảng trống pháp lý trong công tác hoàn thuế giá trị gia tăng

Cuối phiên thảo luận, Bộ trưởng Tài chính Nguyễn Văn Thắng phát biểu giải trình làm rõ các nội dung đại biểu Quốc hội quan tâm.

Liên quan đến vấn đề được đại biểu quan tâm nhiều nhất là chính sách thuế đối với hàng nông sản, Bộ trưởng Tài chính cho biết, các đại biểu Quốc hội đều đồng tình việc sửa đổi chính sách thuế đối với mặt hàng này. Thực tế quá trình triển khai có rất nhiều vướng mắc như trong báo cáo của Quốc hội, vì vậy Chính phủ đề nghị cho điều chỉnh lại theo đúng nội dung của Luật Thuế 2016. Bày tỏ đồng tình với ý kiến góp ý của một số đại biểu Quốc hội, Bộ trưởng cho hay, Bộ Tài chính đã tiếp thu ý kiến của Ủy ban Kinh tế và Tài chính, sẽ rà soát lại nhưng tinh thần là cách thức thực hiện như Luật Thuế năm 2016.

Bộ trưởng Tài chính Nguyễn Văn Thắng. (Ảnh: DUY LINH)

Về sửa đổi quy định điều kiện hoàn thuế, Bộ trưởng chia sẻ, khi sửa luật vào năm 2024, quy định này được xác định là một trong những giải pháp để chúng ta quản lý thuế khi chưa sửa các quy định về Luật Quản lý thuế. Hiện nay, tại dự thảo Luật Quản lý thuế đang trình Quốc hội thông qua tại kỳ họp này, đã bổ sung các quy định để bảo đảm chúng ta quản lý thuế chặt chẽ hơn đối với người nộp thuế và cũng như công tác kiểm tra người nộp thuế. Theo đó, sẽ không làm phát sinh các khoảng trống pháp lý trong công tác hoàn thuế giá trị gia tăng như áp dụng biện pháp phân tích và đánh giá mức độ rủi ro về thuế, mức độ tuân thủ của người nộp thuế, bổ sung các biện pháp áp dụng trong kiểm tra thuế, bổ sung trách nhiệm của người nộp thuế ...

Ngoài ra, Bộ trưởng thông tin, trong quá trình triển khai luật, Bộ Tài chính cũng nhận được rất nhiều ý kiến của các doanh nghiệp, các doanh nghiệp cho rằng việc kê khai nộp thuế đầy đủ thuộc trách nhiệm của người bán và việc hoàn thuế là quyền lợi của người mua. Do đó, việc bổ sung quy định yêu cầu bên bán kê khai nộp thuế giá trị gia tăng thì bên mua mới được hoàn thuế là không phù hợp. Vì vậy, Bộ trưởng nhấn mạnh, phải bỏ quy định về điều kiện hoàn thuế giá trị gia tăng để bảo đảm sự công bằng.

Đề cập đến hiệu lực thi hành, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng nêu rõ, hiện nay tất cả các điều kiện đã chuẩn bị rất đầy đủ, quan trọng nhất là các nghị định, thông tư hướng dẫn, còn các chương trình phần mềm, hóa đơn điện tử đã có.

“Chúng tôi đề nghị để kịp thời có chính sách hỗ trợ ngay cho lĩnh vực nông nghiệp theo các nội dung Chính phủ trình, xin Quốc hội cho luật có hiệu lực ngay từ 1/1/2026, chúng tôi sẽ chịu trách nhiệm trong quá trình tổ chức thực hiện để bảo đảm không dẫn đến rủi ro hay khó khăn trong quá trình triển khai thực hiện cho các doanh nghiệp”, Bộ trưởng nói.

VY ANH