Làm thế nào để khí mê-tan giảm xuống?

Giảm phát thải khí nhà kính, đặc biệt là khí mê-tan và CO₂, đã trở thành ưu tiên toàn cầu trong nỗ lực ứng phó biến đổi khí hậu. Với Việt Nam, quốc gia đang phát triển nhanh, việc thực hiện cam kết giảm phát thải đi kèm nhiều thách thức, trong đó có sự đánh đổi nhất định với mục tiêu tăng trưởng kinh tế. "Bài toán" này không chỉ là thách thức của Chính phủ mà còn là trách nhiệm chung của toàn xã hội.

Thách thức từ nhu cầu phát triển năng lượng

Một trong những "bài toán" khó nhất chính là năng lượng. Việt Nam đang trong giai đoạn phát triển mạnh mẽ, nhu cầu điện tăng cao để phục vụ sản xuất và đời sống. Nhiều năm qua, nhiệt điện than vẫn là nguồn cung chủ lực nhưng lại phát thải lớn. Nếu muốn giảm phát thải, Việt Nam phải hạn chế đầu tư vào các dự án nhiệt điện than và thay thế bằng năng lượng tái tạo như điện gió, điện mặt trời.

Nếu muốn giảm phát thải khí mê-tan, Việt Nam phải hạn chế đầu tư vào các dự án nhiệt điện than và thay thế bằng năng lượng tái tạo như điện gió, điện mặt trời. (Nguồn ảnh: Năng lượng Việt Nam Online)

Thực tế, Việt Nam đã có những bước đi đầu tiên. Chẳng hạn, các dự án điện gió ngoài khơi tại Lâm Đồng và Cà Mau đã đi vào hoạt động, góp phần đưa tổng công suất điện gió của cả nước lên hơn 4.000 MW tính đến cuối năm 2022. Tuy vậy, chi phí đầu tư cao và hệ thống truyền tải chưa đồng bộ khiến việc phát triển năng lượng sạch còn gặp nhiều rào cản. Nếu giảm nhanh nguồn điện từ than mà chưa kịp bổ sung từ tái tạo, nguy cơ thiếu điện sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến sản xuất công nghiệp và tăng trưởng GDP.

Nông nghiệp bền vững giúp giảm phát thải

Nông nghiệp, đặc biệt là chăn nuôi và trồng lúa nước, là nguồn phát thải khí mê-tan lớn. Việc thay đổi phương thức canh tác, áp dụng kỹ thuật giảm phát thải như tưới luân phiên trong trồng lúa hay cải thiện khẩu phần thức ăn cho gia súc đòi hỏi chi phí đầu tư và tập huấn cho nông dân.

Một số mô hình đã được áp dụng thành công. Tại Hưng Yên, nhiều hộ nông dân đã thử nghiệm phương pháp tưới ngập - khô xen kẽ (AWD) trên ruộng lúa, giúp giảm lượng nước sử dụng và giảm phát thải mê-tan mà vẫn đảm bảo năng suất. Trong chăn nuôi, hệ thống hầm biogas được lắp đặt tại các trang trại ở Đồng Nai, Ninh Bình đã giúp xử lý chất thải, giảm mùi hôi, đồng thời tạo ra nguồn khí đốt phục vụ sinh hoạt. Những ví dụ này cho thấy, nếu được nhân rộng, nông nghiệp bền vững không chỉ giúp giảm phát thải mà còn mở ra cơ hội xuất khẩu sang các thị trường yêu cầu cao về tiêu chuẩn xanh.

Nhiều tỉnh, thành phố đã thử nghiệm phương pháp tưới ngập - khô xen kẽ trong canh tác lúa nước. (Nguồn ảnh: Báo Tây Ninh)

Công nghiệp và xử lý chất thải: Áp lực đổi mới công nghệ

Trong ngành công nghiệp, nhiều doanh nghiệp hiện vẫn sử dụng dây chuyền sản xuất cũ, phát thải cao. Việc buộc họ phải đổi mới công nghệ sẽ tạo ra gánh nặng tài chính, nhất là với doanh nghiệp vừa và nhỏ. Nhưng nếu chậm đổi mới, doanh nghiệp có nguy cơ bị loại khỏi chuỗi cung ứng toàn cầu khi các đối tác ngày càng siết chặt tiêu chuẩn phát thải.

Ở lĩnh vực chất thải, sự chuyển đổi cũng đang diễn ra. Điển hình là Nhà máy điện rác Sóc Sơn (Hà Nội), đi vào hoạt động từ năm 2022, có công suất xử lý khoảng 4.000 tấn rác mỗi ngày và phát điện lên tới 75 MW. Đây là một minh chứng rằng đầu tư lớn ban đầu có thể mang lại lợi ích lâu dài, vừa xử lý rác hiệu quả vừa tạo ra năng lượng tái tạo.

Dù nhiều thách thức, việc giảm phát thải cũng mở ra cơ hội phát triển mới. Thứ nhất, chuyển đổi năng lượng có thể tạo ra ngành công nghiệp mới về công nghệ xanh, tạo việc làm và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Thứ hai, các sản phẩm nông nghiệp, công nghiệp đạt tiêu chuẩn xanh sẽ dễ dàng tiếp cận thị trường quốc tế, mang lại lợi ích kinh tế lâu dài. Thứ ba, việc giảm phát thải cũng giúp cải thiện sức khỏe cộng đồng, giảm chi phí y tế và nâng cao chất lượng sống.

Để cân bằng giữa giảm phát thải và tăng trưởng kinh tế, Việt Nam cần một lộ trình hợp lý. Trước mắt, phải ưu tiên các giải pháp ít tốn kém nhưng hiệu quả cao, như nâng cao hiệu suất năng lượng, giảm thất thoát khí mê-tan trong khai thác dầu khí, nhân rộng hầm biogas trong chăn nuôi. Về lâu dài, cần có chính sách mạnh mẽ khuyến khích đầu tư vào công nghệ xanh, đồng thời huy động nguồn lực quốc tế thông qua các quỹ khí hậu.

Nguyễn Long