Làm thế nào Trung Quốc tiến xa về chính sách công nghiệp

Từ thập kỷ 1970, khi Tổng thống Mỹ Jimmy Carter lắp đặt các tấm pin mặt trời trên nóc Nhà Trắng, cho đến những năm 1990, khi Nhật Bản khởi xướng các khoản trợ cấp cho chủ nhà lắp đặt các tấm quang điện, và vào những năm 2000, khi Đức đảm bảo người tiêu dùng sẽ có lợi nhuận khi sử dụng hệ thống năng lượng mặt trời. Tuy nhiên, không quốc gia nào có thể sánh được với Trung Quốc về quy mô và sự kiên trì trong việc hỗ trợ công nghiệp năng lượng sạch.

Những thành tựu và thách thức

Trung Quốc đã thể hiện sức mạnh vượt trội của mình trong lĩnh vực sản xuất năng lượng sạch. Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), vào năm 2022, Trung Quốc chiếm 85% tổng vốn đầu tư toàn cầu vào sản xuất năng lượng sạch. Sự thống trị này không chỉ giới hạn ở hiện tại mà còn được củng cố bởi nhiều thập kỷ kinh nghiệm và chiến lược chính sách công nghiệp bài bản.

Trung Quốc đã chi 1,7% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) cho hỗ trợ công nghiệp, cao hơn gấp đôi so với bất kỳ quốc gia nào khác.

Trung Quốc đã xây dựng năng lực sản xuất vượt trội trong các ngành công nghiệp quan trọng như hóa chất, thép, pin và điện tử. Sự phát triển này được hỗ trợ bởi đầu tư lớn vào hạ tầng như đường sắt, bến cảng và đường cao tốc. Theo một phân tích từ Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, từ năm 2017 đến 2019, Trung Quốc đã chi 1,7% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) cho hỗ trợ công nghiệp, cao hơn gấp đôi so với bất kỳ quốc gia nào khác.

Các khoản chi này bao gồm các khoản vay chi phí thấp từ các ngân hàng do nhà nước kiểm soát và đất giá rẻ từ chính quyền địa phương, với ít kỳ vọng về lợi nhuận ngay lập tức.

Và nó đi kèm với những gì Hoa Kỳ và các nước khác cáo buộc là Trung Quốc sẵn sàng lách các hiệp định thương mại quốc tế, tham gia vào hành vi trộm cắp tài sản trí tuệ và sử dụng lao động cưỡng bức.

Tất cả kết hợp lại đã giúp đưa Trung Quốc vào vị thế ngày nay khi chính tại các nước đối thủ đang tràn ngập ô tô điện, pin mặt trời và pin lithium giá rẻ của Trung Quốc, khi người tiêu dùng trên khắp thế giới đang ngày càng chuyển sang công nghệ xanh.

Sự đầu tư mạnh mẽ của Trung Quốc đã dẫn đến những thành tựu đáng kể. Năng lực sản xuất tấm pin mặt trời và xe điện của Trung Quốc hiện đang vượt trội trên toàn cầu. Trung Quốc hiện kiểm soát hơn 80% sản lượng toàn cầu của từng bước sản xuất tấm pin mặt trời.

Trước sự bứt phá của Trung Quốc, Hoa Kỳ, Châu Âu và các quốc gia giàu có khác đang nỗ lực bắt kịp. Các quốc gia này đang chi số tiền khổng lồ để trợ cấp cho các công ty trong nước và tìm cách ngăn chặn các sản phẩm cạnh tranh từ Trung Quốc. Tuy nhiên, vấn đề đối với phương Tây là sự thống trị công nghiệp của Trung Quốc được củng cố bởi kinh nghiệm hàng thập kỷ sử dụng quyền lực của nhà nước để lôi kéo tất cả các đòn bẩy của chính phủ và ngân hàng, đồng thời khuyến khích sự cạnh tranh điên cuồng giữa các công ty tư nhân.

Dưới sự lãnh đạo của Tổng thống Joe Biden, Hoa Kỳ đang nỗ lực phát triển năng lực sản xuất trong các công nghệ tiên tiến như chất bán dẫn, xe điện và pin. Biden và các nhà lãnh đạo châu Âu quyết tâm học hỏi từ các chiến thuật của Trung Quốc để nuôi dưỡng các ngành công nghiệp của mình. Tuy nhiên, họ cũng chỉ trích Trung Quốc vì những hành vi mà họ cho là bất hợp pháp, như trợ cấp sản xuất dư thừa và bán phá giá hàng hóa giá rẻ cho các nước khác.

Phản ứng của Hoa Kỳ và châu Âu

Bắc Kinh phủ nhận việc họ vi phạm các quy tắc thương mại, cho rằng năng lực công nghiệp khổng lồ của họ là dấu hiệu của sự thành công. Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tập Cận Bình cho biết trong tháng này rằng Trung Quốc đã tăng nguồn cung hàng hóa toàn cầu và giảm bớt áp lực lạm phát quốc tế, đồng thời giúp giúp thế giới chống lại biến đổi khí hậu.

Cũng trong tháng này, Tổng thống Biden sẽ áp dụng mức thuế lên tới 100% đối với hàng nhập khẩu công nghệ xanh của Trung Quốc, bao gồm cả xe điện. Mục đích là để ngăn chặn Trung Quốc có thêm cơ hội mở cửa ở Mỹ. Các quan chức châu Âu dự kiến sẽ sớm áp đặt thuế quan của riêng họ - bất chấp cảnh báo từ một số nhà kinh tế và nhà môi trường rằng các biện pháp này sẽ làm chậm tiến độ đạt được các mục tiêu năng lượng sạch.

Các quốc gia phương Tây đang áp dụng các biện pháp bảo hộ và trợ cấp để cạnh tranh với Trung Quốc. Châu Âu ngày càng lo ngại về an ninh khi Trung Quốc ngày càng thân thiện với Nga và Iran. Chính sách công nghiệp của phương Tây đang chuyển đổi từ hệ tư tưởng thị trường mở sang can thiệp nhiều hơn của chính phủ. Điều này được thúc đẩy bởi cuộc khủng hoảng năng lượng từ những năm 1970.

Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế, năm ngoái, Mỹ và Liên minh châu Âu đã có những "sự xâm nhập đáng kể" vào công nghệ năng lượng sạch. Và chương trình trị giá hàng tỷ đô la của chính quyền Biden là một trong những chương trình sử dụng chính sách công nghiệp rộng rãi nhất trong lịch sử Hoa Kỳ.

Thuế quan của chính quyền Biden là sự leo thang có chủ đích trong cuộc tấn công thương mại của Mỹ chống lại Trung Quốc bắt đầu dưới thời cựu Tổng thống Donald Trump. Ông Trump áp đặt thuế quan đối với hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc trị giá hơn 350 tỷ USD mỗi năm, gây ra mức thuế trả đũa từ Bắc Kinh.

Tổng thống Biden đã giữ nguyên các mức thuế đó, bổ sung hoặc tăng chúng cho năng lượng sạch và đặt ra các rào cản mới trong thương mại với Bắc Kinh, bao gồm cả việc từ chối Trung Quốc tiếp cận các chất bán dẫn tiên tiến từ Hoa Kỳ.

David Autor, nhà kinh tế học của Viện Công nghệ Massachusetts, người đã nghiên cứu sâu về tác động của thương mại với Trung Quốc đối với nền kinh tế Mỹ, cho biết chương trình nghị sự thương mại của Biden là "rất, rất quyết liệt", bao gồm cả tình trạng mất việc làm tại các nhà máy.

Theo quan điểm của ông, có những khác biệt quan trọng giữa chiến lược thương mại của Biden và của Bắc Kinh khi cả hai quốc gia đều tìm cách dẫn đầu cuộc đua năng lượng sạch. Nhà kinh tế học Autor cho biết, Trung Quốc tập trung hơn vào việc đưa hàng xuất khẩu giá rẻ sang thị trường toàn cầu và ngăn chặn các công ty nước ngoài thống trị thị trường nội địa Trung Quốc.

Ông nói, Biden tập trung hơn vào việc hạn chế nhập khẩu từ Trung Quốc và ngăn cản Trung Quốc tiếp cận một số công nghệ quan trọng của Mỹ, như chất bán dẫn tiên tiến.

Tại cuộc gặp tuần trước tại Italy của các bộ trưởng tài chính Nhóm G7, lãnh đạo hai bờ Đại Tây Dương cảnh báo Mỹ và châu Âu phải phối hợp chủ nghĩa bảo hộ và trợ cấp nếu muốn bắt kịp Bắc Kinh trong cuộc đua thống trị các ngành công nghiệp chủ chốt.

Bộ trưởng Tài chính Janet Yellen cho biết hôm thứ Năm: “Dư thừa công suất đe dọa khả năng tồn tại của các công ty trên toàn thế giới, kể cả ở các thị trường mới nổi”.

Bà nói thêm: “Điều quan trọng là chúng ta và ngày càng nhiều quốc gia xác định đây là mối lo ngại, phải có một mặt trận thống nhất và rõ ràng”.

Chiến lược công nghiệp của Trung Quốc đã giúp họ đạt được những thành tựu đáng kể trong ngành năng lượng sạch. Mặc dù có những chỉ trích về việc lách các hiệp định thương mại quốc tế và hành vi trộm cắp tài sản trí tuệ, Trung Quốc vẫn khẳng định rằng năng lực công nghiệp khổng lồ của họ là dấu hiệu của sự thành công.

Trung Quốc đã tiến xa trong chính sách công nghiệp, đặc biệt trong lĩnh vực năng lượng sạch, nhờ vào chiến lược đầu tư kiên trì và quy mô lớn. Sự thành công của Trung Quốc đang thúc đẩy các quốc gia phương Tây phải điều chỉnh chính sách của mình để cạnh tranh trong cuộc đua năng lượng sạch. Sự thay đổi này đánh dấu một kỷ nguyên mới của chính sách công nghiệp toàn cầu, nơi các chính phủ đóng vai trò quan trọng trong việc định hình tương lai kinh tế và công nghệ của quốc gia mình.

Thùy Linh (Theo NYT)