Lan tỏa nếp sống văn minh

Lễ xin dâu trong đám cưới người Nùng, xã Công Sơn, tỉnh Lạng Sơn

Lạng Sơn là tỉnh miền núi phía Đông Bắc, nơi 7 dân tộc anh em cùng đoàn kết sinh sống. Bên cạnh việc phát huy các giá trị văn hóa, cấp ủy, chính quyền và Nhân dân các dân tộc trong tỉnh quyết tâm đẩy lùi hủ tục trong việc cưới, việc tang, từng bước xây dựng NSVM trên khắp các thôn bản, khối phố, bản làng.

Từ những mô hình thiết thực

Nhiều năm qua, khu dân cư An Ninh, xã Hữu Lũng đã hoàn thiện khu nghĩa trang kiểu mẫu, có biển tên, cây xanh, đường nội khu được bê tông hóa, bảo đảm vệ sinh môi trường. Điểm nổi bật là 100% hộ dân tự nguyện ký cam kết thực hiện tang lễ văn minh không tổ chức ăn uống, không dựng rạp chắn đường. Hội người cao tuổi và chi hội phụ nữ cùng tham gia hỗ trợ hậu sự, góp phần giúp tang lễ diễn ra chu đáo, tiết kiệm, nghĩa tình.

Cùng với khu dân cư trên, rất nhiều mô hình tiêu biểu trên địa bàn xã Hữu Lũng trong thực hiện NSVM trong việc tang đã tạo nên những điểm sáng sinh động, giàu tính nhân văn và sức lan tỏa mạnh mẽ trong cộng đồng. Tiêu biểu là khu dân cư Ao Đẫu, khu An Ninh, xã Hữu Lũng với mô hình "Nghĩa trang văn minh - sạch đẹp - tiết kiệm đất đai", được Nhân dân đồng thuận cao, tổ chức tang lễ gọn gàng, trật tự, đảm bảo cảnh quan và vệ sinh môi trường.

Bên cạnh đó, các tổ chức hội của xã, thôn, khu phố luôn tích cực tuyên truyền, vận động hội viên và gia đình thực hiện tang lễ văn minh, góp phần làm thay đổi nhận thức, hành vi của người dân trong việc tang.

Những mô hình NSVM này không chỉ thể hiện tinh thần đoàn kết, gắn bó của cộng đồng, mà còn khẳng định vai trò, hiệu quả của phong trào "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa". Bà Từ Thu Thủy, Phó Chủ tịch UBND xã Hữu Lũng cho biết: Trong những năm qua, xã Hữu Lũng luôn xác định việc thực hiện NSVM trong việc cưới, việc tang là một nội dung quan trọng trong xây dựng đời sống văn hóa cơ sở, góp phần gìn giữ bản sắc truyền thống, xây dựng nông thôn mới văn minh, hiện đại. Do đó, hằng năm, chúng tôi đã ban hành kế hoạch cụ thể triển khai thực hiện NSVM đến 100% thôn, khu phố; giao Phòng Văn hóa - Xã hội là cơ quan thường trực, phối hợp chặt chẽ với Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội đẩy mạnh tuyên truyền, vận động Nhân dân thực hiện. Ban chỉ đạo phong trào "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa" xã được thành lập và kiện toàn khi có sự thay đổi về nhân sự, thường xuyên kiểm tra, giám sát và đưa nội dung thực hiện NSVM trong việc tang vào tiêu chí bình xét "Gia đình văn hóa", "Khu dân cư văn hóa".

Cùng với xã Hữu Lũng, mô hình điểm trong thực hiện việc cưới trên địa bàn xã Thiện Thuật cũng được triển khai hiệu quả. Xã Thiện Thuật có trên 90% dân số là đồng bào dân tộc Nùng, Tày, những năm qua, việc triển khai NSVM trong việc cưới gắn với khuyến khích sử dụng trang phục dân tộc truyền thống đã mang lại nhiều ý nghĩa tốt đẹp. Nhiều đám cưới được tổ chức gọn, nhẹ, tiết kiệm, không kéo dài, khách mời chỉ tập trung vào người thân trong gia đình, không tổ chức tiệc cưới nhiều lần.

Anh Triệu Văn Phong, Bí thư chi bộ, Trưởng thôn Pác Khuông, xã Thiện Thuật cho biết: Thôn Pác Khuông hiện có 120 hộ với 492 nhân khẩu, trong đó đồng bào Nùng chiếm khoảng 98%. Trước đây, các đám cưới thường tổ chức kéo dài 3 – 5 ngày, số lượng mâm cỗ có khi lên tới gần trăm mâm. Thực hiện chủ trương xây dựng NSVM trong việc cưới, chúng tôi đã tích cực tuyên truyền, vận động bà con giảm bớt những nghi lễ không cần thiết, đồng thời khuyến khích các đôi trẻ mặc trang phục truyền thống trong ngày trọng đại. Nhờ sự đồng thuận của Nhân dân, đến nay hơn 90% đám cưới trong thôn được tổ chức gọn nhẹ, tiết kiệm, chỉ diễn ra trong khoảng một ngày, vừa phù hợp đời sống hiện đại, vừa giữ được nét văn hóa đặc trưng của dân tộc.

Đến lan tỏa trong cộng đồng

Những kết quả tích cực tại Hữu Lũng và Thiện Thuật là minh chứng rõ ràng cho hiệu quả của việc xây dựng và phát triển các mô hình điểm, góp phần lan tỏa NSVM. Hiện nay, trên địa bàn toàn tỉnh đã có 105 mô hình điểm về thực hiện NSVM trong việc cưới, việc tang, tiêu biểu như: mô hình chi hội phụ nữ thực hiện NSVM trong việc cưới; mô hình không mời cơm khách trong đám tang xã Tràng Định, Bình Gia; mô hình quy hoạch nghĩa trang theo khu phố xã Hữu Lũng; mô hình điểm về thực hiện NSVM trong việc cưới, việc tang tại khu phố Hoàng Văn Thụ, xã Bắc Sơn...

Để đảm bảo các mô hình về NSVM trong việc cưới, việc tang đạt hiệu quả bền vững, những năm qua, các cấp, ngành của tỉnh đã triển khai đồng bộ nhiều giải pháp. Trong đó, việc chú trọng vận động, tuyên truyền thay đổi từ chính nhận thức của người dân được xem là giải pháp cốt lõi.

Bà Lê Hải Yến, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VHTT&DL) cho biết: Thực hiện các nội dung của Chỉ thị số 05 ngày 9/2/2018 của Thủ tướng Chính phủ về đẩy mạnh thực hiện NSVM trong việc cưới, việc tang và các văn bản chỉ đạo của Bộ VHTT&DL và của tỉnh, những năm qua, Sở VHTT&DL đã tham mưu xây dựng các văn bản hướng dẫn triển khai nhiều nội dung thiết thực nhằm duy trì và nhân rộng các mô hình tổ chức cưới hỏi, tang lễ văn minh, tiết kiệm. Đặc biệt, chúng tôi đã chủ trì, phối hợp với các đơn vị liên quan tập trung đẩy mạnh các hoạt động tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại chúng, qua hệ thống loa truyền thanh cơ sở, cổ động trực quan, tổ chức các hội nghị và lớp tập huấn chuyên sâu cho đội ngũ cán bộ làm công tác văn hóa – xã hội, trưởng thôn, và người có uy tín tại cộng đồng. Mục tiêu hướng tới là xây dựng môi trường văn hóa cơ sở lành mạnh, kỷ cương, nhân ái và bền vững - nơi mỗi đám cưới, đám tang, lễ hội đều trở thành hình ảnh đẹp của văn hóa xứ Lạng hôm nay và mai sau.

Theo đó, từ năm 2019, Sở VHTT&DL đã tham mưu ban hành Kế hoạch số 97 về xây dựng mô hình điểm thực hiện NSVM trong việc cưới, việc tang trên địa bàn tỉnh, trong đó lựa chọn một số khu dân cư triển khai điểm. Để đảm bảo các mô hình hoạt động tuyên truyền có hiệu quả, Ban chỉ đạo phong trào "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa" tỉnh hỗ trợ mỗi khu dân cư 1 bộ tăng âm loa đài và hỗ trợ kinh phí tuyên truyền 300.000 đồng/tháng; hướng dẫn ban chỉ đạo cấp cơ sở thực hiện tốt công tác tuyên truyền; hằng năm, mở từ 2 đến 5 lớp tập huấn tuyên truyền lồng ghép về thực hiện NSVM trong việc cưới cho hàng nghìn học viên là các trưởng thôn, khối phố. Qua đó nhân rộng những mô hình điểm này ra các khu dân cư khác trên địa bàn toàn tỉnh.

Tiêu biểu, ngày 31/10/2025, Sở VHTT&DL đã tổ chức hội nghị tuyên truyền thực hiện NSVM trong việc cưới, việc tang trên địa bàn tỉnh cho 130 đại biểu là cán bộ phòng văn hóa - xã hội, trưởng thôn, tổ trưởng tổ dân phố, người có uy tín tại cộng đồng, những người thực hành nghi lễ tín ngưỡng tiêu biểu trên địa bàn các xã, phường. Qua đó, các đại biểu đã được tuyên truyền một số văn bản mới của trung ương, của tỉnh về thực hiện NSVM trong việc cưới, việc tang.

Nghệ nhân ưu tú Hoàng Thị Phun (Then Ngọc), đại biểu tham dự hội nghị tuyên truyền chia sẻ: Gần 30 năm gắn bó với then cổ và các nghi lễ liên quan đến việc tang giúp tôi hiểu sâu sắc giá trị của sự trang nghiêm trong tín ngưỡng truyền thống. Việc Sở VHTT&DL tổ chức hội nghị tuyên truyền về NSVM trong việc cưới, việc tang là chủ trương rất kịp thời và phù hợp với xu thế hiện nay. Tôi coi đây cũng là trách nhiệm của nghệ nhân, vừa bảo tồn di sản, vừa hướng cộng đồng thực hành tín ngưỡng một cách đúng mực, văn minh. Tôi sẽ nỗ lực tuyên truyền để người dân nhận thức rõ và cùng chung tay thực hiện.

Qua việc triển khai xây dựng các mô hình đã góp phần nâng cao nhận thức, chuyển đổi hành vi của cán bộ, đảng viên và Nhân dân trong việc thực hiện NSVM trong việc cưới, việc tang trên địa bàn tỉnh. Trong năm 2024 và 6 tháng đầu năm 2025, trong tổng số 4.000 đám cưới được tổ chức, có 3.880 đám cưới được tổ chức theo NSVM (đạt tỷ lệ 97%); trong tổng số 5.000 đám tang, có 4.870 đám tang được tổ chức theo NSVM (đạt tỷ lệ 97,4%).

Phát huy kết quả đạt được, thời gian tới, Ban chỉ đạo phong trào "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa" tỉnh tiếp tục hướng dẫn cơ sở duy trì, phát huy hiệu quả và nhân rộng hoạt động mô hình điểm cũng như tăng cường phát huy vai trò và đẩy mạnh hoạt động gắn kết cộng đồng, góp phần nâng cao chất lượng đời sống văn hóa cho người dân trên địa bàn.

Tuyết Mai - Hoàng Hiếu