Lo ngại video giả tạo bởi AI, đại biểu Quốc hội kiến nghị cần chế tài mạnh

Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan điều hành phiên Quốc hội thảo luận về dự án Luật Trí tuệ nhân tạo. Ảnh: Quochoi.vn.

Băn khoăn về tính khả thi khi gắn nhãn các sản phẩm do AI tạo ra

Đại biểu Dương Khắc Mai (đoàn Lâm Đồng) cho rằng bối cảnh hiện nay chứng kiến sự lan rộng của các công nghệ trí tuệ nhân tạo có khả năng tạo lập và làm giả hình ảnh, giọng nói, video với độ chân thực rất cao, khiến việc phân biệt thật - giả trở nên ngày càng khó khăn. Từ thực tiễn, có thể thấy thông tin giả đã gây ra nhiều hệ lụy đối với xã hội, vì vậy quy định về việc gắn nhãn các sản phẩm do AI tạo ra trong dự thảo luật là yêu cầu tất yếu.

Song song với đó, đại biểu Dương Khắc Mai đề xuất cần nghiên cứu và bổ sung chế tài đủ mạnh để xử lý hành vi cố tình che giấu hoặc loại bỏ nhãn AI nhằm lừa dối công chúng. Đại biểu cũng nhấn mạnh sự cần thiết của việc mở rộng trách nhiệm gắn nhãn tới cả các nền tảng trung gian phân phối nội dung.

Theo đại biểu Thạch Phước Bình (đoàn Vĩnh Long), dù dự thảo luật đã đề cập việc gắn nhãn sản phẩm do AI tạo ra, nhiều vấn đề quan trọng vẫn phải được làm rõ, bao gồm nhóm sản phẩm hoặc nội dung bắt buộc phải gắn nhãn; phương thức gắn nhãn sao cho không ảnh hưởng tới trải nghiệm số; và nghĩa vụ của các nền tảng mạng xã hội trong phát triển, sử dụng cũng như gỡ bỏ nội dung giả mạo.

Nhiều ý kiến chung nhận định rằng quy định gắn nhãn minh bạch sẽ trở thành hàng rào cần thiết giúp hạn chế lừa đảo trực tuyến và tin giả tạo ra bằng deepfake, tuy nhiên không ít đại biểu vẫn lo ngại về tính khả thi trong triển khai kỹ thuật.

Đại biểu Quốc hội Trịnh Thị Tú Anh (Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Lâm Đồng) chỉ ra rằng, quy định hiện hành yêu cầu đánh dấu và gắn nhãn, nhưng chưa xác lập được bộ tiêu chuẩn hay kỹ thuật thống nhất. Trong trường hợp mỗi nền tảng lại áp dụng một công nghệ đánh dấu khác nhau, hệ thống nhận diện AI sẽ không thể vận hành; chưa kể các hệ thống mã nguồn mở dễ bị đối tượng xấu can thiệp để gỡ bỏ dấu hiệu hoặc nhãn đã đánh dấu, gây ra rủi ro đáng kể.

Chính vì vậy, nhiều đại biểu đề nghị phải bổ sung nguyên tắc kỹ thuật thống nhất và tương thích với bộ tiêu chuẩn được quốc tế thừa nhận nhằm bảo đảm tính kết nối, liên thông dữ liệu và nâng cao hiệu quả quản lý.

AI gây thiệt hại, ai là người chịu phạt?

Ngoài yêu cầu về minh bạch, vấn đề bồi thường khi AI gây ra thiệt hại cũng thu hút sự quan tâm lớn của các đại biểu.

Theo Đại biểu Quốc hội Phạm Văn Hòa (Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Đồng Tháp), trách nhiệm pháp lý liên quan đến AI không thể quy về một chủ thể duy nhất, bởi vòng đời của hệ thống AI gắn với nhà phát triển, nhà cung cấp, bên triển khai và người sử dụng. Do đó, luật cần phân định rõ nghĩa vụ của từng chủ thể để tránh tình trạng “đổ trách nhiệm lòng vòng” hoặc né tránh trách nhiệm khi sự cố xảy ra.

Đại biểu Quốc hội Phạm Trọng Nghĩa (Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Lạng Sơn) nhấn mạnh rằng AI không phải chủ thể pháp lý và không thể chịu trách nhiệm dân sự, hành chính hay hình sự, do vậy luật phải quy định rõ ràng để loại bỏ ngộ nhận rằng AI có thể đứng ra gánh trách nhiệm thay con người khi gây thiệt hại. Đại biểu đề nghị xác lập trách nhiệm theo ba nhóm chủ thể gồm bên triển khai hệ thống, nhà cung cấp và nhà phát triển.

Khẳng định sự cấp thiết của việc ban hành luật AI trong bối cảnh AI trở thành công nghệ cốt lõi của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư và có ý nghĩa quyết định đối với sự phát triển của đất nước, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng nhận xét rằng AI và những vấn đề đi kèm sẽ luôn tồn tại. Chúng ta không thể loại bỏ hoàn toàn, mà phải học cách chung sống và quản trị một cách khôn ngoan, cũng chính là tinh thần chủ đạo của dự thảo luật.

Về quản lý AI, Bộ trưởng cho biết cơ quan soạn thảo đã nghiên cứu tiếp thu ý kiến đại biểu theo hướng phân mức độ rủi ro thành 3 mức: Thấp, trung bình và cao. Dự thảo luật cũng đã bổ sung một điều về các hành vi bị cấm.

Về quy định gắn nhãn nội dung do AI tạo ra, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh, các nội dung deepfake có tính chất giả, gây nhầm lẫn như thật thì phải được gắn nhãn bắt buộc.

Đối với chế tài, Bộ trưởng cho biết ban soạn thảo sẽ cân nhắc bỏ quy định phạt theo doanh thu. Thay vào đó, dự thảo luật đã quy định bồi thường toàn bộ thiệt hại do hành vi trái pháp luật gây ra và đã có hình thức đình chỉ cung cấp dịch vụ.

- Video có thể bạn quan tâm: Để trí tuệ nhân tạo vận hành an toàn. Nguồn: VTV24.

Hiền Thảo