Loài cá chỉ có ở sông Nho Quế, ăn một lần là nhớ mãi, nhưng không phải có tiền là mua được

Loài cá chỉ sông Nho Quế có

Cá Mỵ (thuộc họ cá chép) là một loài đặc hữu chỉ sinh sống tại vùng suối đá lạnh giá, nơi dòng sông Nho Quế huyền thoại len lỏi qua các dãy núi hùng vĩ ở Hà Giang. Loài cá này từng bơi thành từng đàn lớn trong làn nước trong xanh, tạo nên một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa và ẩm thực của người dân bản địa.

Cá Mỵ mang vẻ ngoài độc đáo với thân hình thuôn dài, vảy lớn, nổi bật là hai đôi râu mềm mại và ánh sắc vàng óng nơi vây, đuôi. Nhưng điều thực sự khiến loài cá này trở nên quý giá chính là hương vị: thịt cá thơm ngọt, săn chắc, từng là đặc sản cao cấp không thể thiếu trong các dịp lễ, tết, hội làng. Những con cá lớn được xem là món quà thiên nhiên ban tặng, dành riêng cho những người kiên nhẫn và biết trân trọng.

Cá Mỵ - Loài cá chỉ sông Nho Quế có. (Nguồn: thoibaovhnt)

Ngày trước, cá Mỵ không chỉ xuất hiện trên mâm cơm mà còn được nuôi làm cảnh, tượng trưng cho sự đủ đầy và bình yên. Trẻ em lớn lên với những câu chuyện về loài cá may mắn, còn du khách phương xa nếu có dịp thưởng thức món cá Mỵ nướng trui bên bếp than hồng chắc chắn sẽ khó lòng quên được mùi vị đậm đà, khó tìm ấy.

Khi dòng sông không còn cá

Thế những năm gần đây, cá Mỵ dần vắng bóng. Dòng Nho Quế, dù vẫn mang vẻ đẹp kỳ vĩ, nhưng không còn là ngôi nhà an toàn cho loài cá này nữa.

Sự thay đổi của dòng chảy do các công trình thủy điện khiến môi trường sống của cá bị xáo trộn. Những khúc sông từng là nơi cá đẻ trứng, nuôi con, nay đã bị lấp đầy bởi bùn đất hoặc biến dạng hoàn toàn. Không chỉ vậy, biến đổi khí hậu khiến nước sông nóng lên, làm thay đổi tập tính sinh sản vốn rất nhạy cảm của loài cá đặc hữu này.

Đáng buồn nhất là nạn đánh bắt tận diệt vẫn diễn ra âm ỉ: lưới điện, thuốc nổ, bẫy lưới được sử dụng vô tội vạ khiến cá không kịp sinh sôi đã bị tận diệt. Nhiều năm liên tiếp, người dân không còn thấy cá Mỵ xuất hiện.

Nỗ lực bảo tồn

Cá Mỵ giờ đã được đưa vào Sách đỏ Việt Nam. (Nguồn: thoibaovhnt)

Từ một loài cá phổ biến, cá Mỵ giờ đã được đưa vào Sách đỏ Việt Nam, thuộc nhóm nguy cấp. Và đó không chỉ là sự mất mát về mặt sinh học, mà còn là tổn thương sâu sắc với văn hóa bản địa nơi đây.

Không đành lòng nhìn "báu vật sống" bị lãng quên, một số chương trình bảo tồn đã được khởi động, chủ yếu tại Hà Giang. Những nỗ lực nhỏ bé đầu tiên là thu thập những con cá còn sót lại trong dân, thử nghiệm nhân giống trong ao nuôi và theo dõi tập tính của chúng.

Kết quả bước đầu cho thấy cá Mỵ có thể thích nghi với môi trường nuôi nhân tạo, miễn là đảm bảo được điều kiện nước sạch, nhiệt độ phù hợp và nguồn thức ăn tự nhiên. Đây là tín hiệu tích cực, dù số lượng cá giống còn rất hạn chế. Việc nhân nuôi thành công không chỉ mở ra hy vọng phục hồi quần thể cá Mỵ trong tự nhiên mà còn có thể phát triển thành mô hình sinh kế bền vững cho người dân địa phương.

Tuy nhiên, con đường này vẫn còn nhiều thách thức. Môi trường sống ngoài tự nhiên vẫn đang bị đe dọa từng ngày. Việc nuôi ao, nếu không được kiểm soát nghiêm ngặt, có thể dẫn đến biến đổi gen hoặc mất đi các đặc tính bản địa quý giá của cá Mỵ. Quan trọng hơn, cần có sự phối hợp đồng bộ từ cộng đồng, chính quyền địa phương và các tổ chức bảo tồn để thực sự tạo ra thay đổi.

Vũ Ánh - CTV