Loạt nhà xây trái phép trên hành lang kênh Vách Bắc ở Nghệ An
Nhiều hộ dân xã Đông Thành (Nghệ An) xây nhà trái phép trên bờ kênh Vách Bắc, bất chấp chính quyền địa phương ngăn chặn.

Dãy công trình vi phạm trên kênh Vách Bắc, xã Đông Thành, Nghệ An. (Ảnh: Phạm Tâm)
Xây nhà trái phép trên hành lang đê điều
Kênh tiêu Vách Bắc (còn gọi là Vếch Bắc) là công trình thủy lợi đặc biệt quan trọng trong việc tưới tiêu và tiêu thoát lũ cho hơn 12.000ha đất sản xuất nông nghiệp tại các huyện Yên Thành, Diễn Châu (cũ) của tỉnh Nghệ An.
Tuy nhiên, trong thời gian qua, xuất hiện tình trạng lấn chiếm, xây dựng công trình trái phép trên hành lang kênh, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng tiêu thoát lũ.
Ông Võ Thanh Cao, Trưởng thôn Gia Mỹ, xã Đông Thành cho biết, gần một tháng trở lại đây, lợi dụng lúc chuyển giao chính quyền 2 cấp, nhiều hộ dân tự ý tập kết vật liệu, xây dựng các công trình kiên cố như nhà ở, kiốt ngay trên hành lang kênh Vách Bắc.
Theo ông Cao, dù chính quyền địa phương cấp xã, xóm thường xuyên tuyên truyền, giám sát, tuy nhiên người dân vẫn lợi dụng đêm tối để quây tôn, xây dựng trái phép.

Người dân dựng tôn bên ngoài công trình xây dựng trái phép.

Công trình vi phạm hành lang kênh Vách Bắc tại xóm Gia Mỹ, xã Đông Thành.
Kênh Vách Bắc được đào từ năm 1976, dài khoảng 20km. Về sau, khu vực ven kênh dần hình thành tuyến dân cư và kiốt buôn bán sầm uất.
Từ 1993-1996, chính quyền địa phương từng bán hàng trăm lô đất ven kênh cho người dân làm kiốt. Nhiều hộ sau đó xây nhà kiên cố vừa ở, vừa kinh doanh. Hiện nay, số công trình kiên cố tại khu vực này lên đến hơn 200 căn.
Điều đáng nói, khi tuyến cao tốc Bắc - Nam triển khai, từng có 8 hộ dân xây dựng trái phép trong hành lang bảo vệ để được đền bù. Điều này tạo tiền lệ xấu, khiến nhiều người khác xây dựng trái phép với kỳ vọng được hưởng chính sách tương tự.
Xử lý nghiêm vi phạm
Liên quan vấn đề này, ông Phan Đức Tân, Phó Chủ tịch UBND xã Đông Thành cho biết, trước đây, UBND xã Đô Thành (cũ) từng bán một số diện tích đất thuộc hành lang bảo vệ và trong lòng kênh cho người dân trong xã để xây nhà.
Từ đó, nhiều người dân cũng lợi dụng để xây dựng nhà trái phép, khiến công tác xử lý phức tạp, kéo dài. Việc xây dựng vi phạm tập trung nhiều ở các xóm Phú Xuân, Phú Hương, Gia Mỹ.

Sau khi chính quyền tuyên truyền, 4 gia đình tháo dỡ công trình vi phạm.
Từ đầu năm 2025 đến nay, UBND xã Đông Thành thống kê có 27 trường hợp vi phạm. Trong đó, 19 trường hợp lấn chiếm đất do xã Đô Thành (cũ) quản lý, 8 trường hợp còn lại xây dựng trái phép hoặc cải tạo công trình trên đất đã được giao, cho thuê vào mục đích kinh doanh.
Cũng theo ông Phan Đức Tân, để ngăn chặn tình trạng vi phạm hành lang kênh Vách Bắc, ngay sau khi thành lập, UBND xã Đông Thành thành lập Ban Chỉ đạo công tác kiểm tra, xử lý vi phạm trong các lĩnh vực đất đai, xây dựng, giao thông và thủy lợi trên địa bàn.
Ban chỉ đạo sau đó thành lập 2 Tổ tuần tra xử lý vi phạm, túc trực tại 2 điểm "nóng" trên kênh Vách Bắc với nhiệm vụ ngăn chặn phát sinh các vi phạm mới và vận động người dân tháo dỡ các công trình vi phạm.
Bước đầu, không phát sinh thêm vi phạm mới, có 4 gia đình tự nguyện tháo dỡ phần công trình vi phạm.
Theo ông Phan Đức Tân, về lâu dài chính quyền xã chỉ đạo các phòng chuyên môn lập báo cáo, đánh giá lại hiện trạng sử dụng đất và xây dựng trên toàn xã.
Chính quyền địa phương sẽ tuyên truyền, vận động người dân tự tháo dỡ các công trình vi phạm; trường hợp không chấp hành sẽ có phương án cưỡng chế theo quy định.

Công trình trái phép trên hành lang đê điều.
Không chỉ kênh Vách Bắc, một số tuyến khác như kênh tiêu Vũ Giang qua xã Vân Tụ (Nghệ An) cũng bị lấn chiếm. Tuy nhiên, việc xử lý vi phạm gặp nhiều khó khăn do quỹ đất hạn hẹp và các vi phạm tồn tại từ nhiều năm trước.
Ông Nguyễn Trường Thành, Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi tỉnh Nghệ An cho biết, toàn tỉnh có gần 500km đê; trong đó, khoảng 68km do Chi cục quản lý, phần còn lại do các địa phương quản lý.
Thời gian qua, tình trạng vi phạm trên các tuyến đê do địa phương quản lý diễn ra khá phức tạp. Ngoài nguyên nhân do lịch sử để lại, việc quản lý của chính quyền địa phương còn thiếu sát sao.
Theo ông Nguyễn Trường Thành, để xử lý dứt điểm tình trạng này, chính quyền địa phương cần quyết liệt hơn; cần tăng cường tuyên truyền để người dân hiểu rõ quy định pháp luật và nâng cao nhận thức về bảo vệ công trình thủy lợi.