Luật mới về quản lý KOL của Trung Quốc Xóa 'chuyên gia ảo' bằng 'chứng chỉ thật'

Xóa bỏ tình trạng nhiễu loạn thông tin

Ngày 25/10/2025, Trung Quốc chính thức đưa vào thực thi một quy định mới, có tác động lớn đối với những người sáng tạo nội dung trên mạng xã hội. Theo Cục Quản lý không gian mạng Trung Quốc (CAC), bất kỳ cá nhân nào tạo nội dung về các chủ đề “nhạy cảm” như y tế, luật pháp, giáo dục hoặc tài chính đều phải có bằng cấp, giấy phép hành nghề hoặc chứng chỉ chuyên môn hợp lệ trong lĩnh vực đó. Các nền tảng mạng xã hội lớn của Trung Quốc như Douyin (phiên bản trong nước của TikTok), Bilibili và Weibo sẽ chịu trách nhiệm xác minh trình độ chuyên môn của người sáng tạo, đồng thời bảo đảm rằng nội dung họ đăng tải phải đi kèm nguồn trích dẫn rõ ràng, tuyên bố miễn trừ trách nhiệm phù hợp và thông báo khi có sử dụng dữ liệu hoặc nội dung do trí tuệ nhân tạo (AI) tạo ra. Nếu không tuân thủ, các cá nhân và nền tảng có thể bị xử phạt hoặc chịu biện pháp quản lý nghiêm ngặt hơn. Ngoài ra, những nội dung không được xác thực hoặc sai lệch có thể bị gỡ bỏ, còn người sáng tạo sẽ bị cấm phát trực tiếp hoặc đăng tải trong tương lai.

Nguồn: seoagencychina.com

Theo Morocco World News, CAC khẳng định mục tiêu chính của quy định là “chống lại thông tin sai lệch và bảo vệ công chúng khỏi lời khuyên nguy hiểm hoặc sai lầm trong các lĩnh vực quan trọng”. Cơ quan này nhấn mạnh rằng trong thời đại mạng xã hội phát triển bùng nổ, việc lan truyền thông tin thiếu kiểm chứng, đặc biệt về sức khỏe, tài chính hay pháp lý, có thể gây hậu quả nghiêm trọng cho xã hội. Do đó, chỉ những người có chuyên môn thực sự mới được phép đưa ra ý kiến hay hướng dẫn trong các chủ đề có rủi ro cao. Bên cạnh đó, CAC cũng ra lệnh cấm quảng cáo trá hình đối với các sản phẩm y tế, thực phẩm chức năng và thực phẩm bổ sung sức khỏe trong các video mang danh nghĩa “giáo dục” hoặc “tư vấn”. Theo LiveMint, đây là một phần trong nỗ lực của Trung Quốc nhằm ngăn chặn tình trạng quảng bá sản phẩm y tế không rõ nguồn gốc, được ngụy trang dưới hình thức chia sẻ kiến thức.

Bối cảnh dẫn đến sự ra đời của quy định này có thể được nhìn thấy rõ trong sự phát triển nhanh chóng của ngành sáng tạo nội dung tại Trung Quốc. Trong vài năm qua, các nền tảng như Douyin hay Bilibili đã trở thành nguồn thông tin chính của hàng trăm triệu người dùng. Người sáng tạo nội dung được đánh giá cao nhờ sự gần gũi và khả năng truyền đạt dễ hiểu hơn các chuyên gia truyền thống. Tuy nhiên, sự phổ biến này cũng đi kèm hệ lụy: thông tin sai lệch, quảng cáo trá hình, lời khuyên thiếu cơ sở khoa học tràn lan, đặc biệt trong các lĩnh vực sức khỏe và tài chính cá nhân. Chính phủ Trung Quốc cho rằng việc để các “người không chuyên” tư vấn, hướng dẫn công khai về y học, luật hay tài chính là nguy cơ đối với an toàn xã hội.

Thực tế, đại dịch Covid-19 đã đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành chính sách mới này. Trong giai đoạn 2020 - 2022, Trung Quốc chứng kiến sự bùng nổ của các video tư vấn y tế không chính xác, từ cách phòng bệnh đến sử dụng thuốc. Nhiều nội dung được lan truyền rộng rãi đã khiến người dân hiểu lầm, thậm chí gây hậu quả nghiêm trọng. Từ đó, chính quyền nhận ra rằng cần có khung pháp lý chặt chẽ để ngăn chặn thông tin sai lệch trong tương lai. Theo SCMP, 92% trong số 1,07 tỷ người dùng video ngắn tại Trung Quốc sử dụng thông tin liên quan đến sức khỏe trực tuyến.

Quy định mới của CAC có phạm vi áp dụng rộng rãi cho bất kỳ ai muốn đăng tải nội dung liên quan đến các lĩnh vực y tế, giáo dục, luật pháp hay tài chính.

LiveMint cho biết, CAC cũng yêu cầu người sáng tạo phải minh bạch về nguồn thông tin. Chẳng hạn, nếu trích dẫn nghiên cứu khoa học, họ phải nêu rõ nguồn. Trong trường hợp nếu video có sử dụng nội dung do AI tạo ra, phải thông báo công khai. Đây là bước đi mới của Trung Quốc để kiểm soát các nội dung giả mạo được tạo bằng công nghệ AI. Đồng thời, các nền tảng phải tổ chức chương trình giáo dục cho người dùng, giúp họ hiểu rõ trách nhiệm khi chia sẻ thông tin và tránh lan truyền tin sai.

Cân bằng giữa quản lý và kiểm soát

Một số nhà quan sát cho rằng, quy định mới có thể mang lại những lợi ích rõ ràng. Việc yêu cầu bằng cấp, giấy phép hành nghề hoặc chứng chỉ chuyên môn sẽ giúp tăng độ tin cậy cho thông tin, hạn chế tình trạng “bác sĩ TikTok” hay “chuyên gia tài chính ảo” - những người tự xưng là chuyên gia để quảng cáo hoặc kiếm lợi bất chính. Người dùng cũng có thể yên tâm hơn khi biết rằng nội dung họ xem đến từ người có chuyên môn thật sự. Bên cạnh đó, quy định này cũng tạo ra khuôn khổ pháp lý rõ ràng, giúp ngành sáng tạo nội dung tại Trung Quốc chuyên nghiệp hơn, phân định ranh giới giữa người sáng tạo giải trí và người cung cấp kiến thức chuyên môn.

Tuy nhiên, không ít ý kiến lo ngại rằng động thái trên có thể hạn chế tự do biểu đạt và sáng tạo. Một số ý kiến cho rằng, quy định mới tuy giúp nâng cao tính chính xác của thông tin hơn, nhưng cũng có thể khiến việc thảo luận công khai về các chủ đề chuyên môn trở nên hạn chế, đơn điệu và giảm sự phong phú trong quan điểm xã hội. Trên thực tế, bằng cấp không phải lúc nào cũng là thước đo duy nhất của tri thức hay kinh nghiệm thực tiễn. Không ít người sáng tạo nội dung có kiến thức và trải nghiệm thực tế đáng kể, song vì thiếu giấy tờ chứng nhận chuyên môn nên có thể bị hạn chế khi bày tỏ quan điểm.

Ở góc độ kinh tế và xã hội, quy định mới cũng tạo ra nhiều thách thức cho các nền tảng và cộng đồng sáng tạo. Các doanh nghiệp như Douyin hay Bilibili sẽ phải đầu tư hệ thống xác minh thông tin, quản lý giấy tờ và kiểm duyệt nội dung phức tạp hơn, dẫn đến chi phí vận hành cao hơn. Trong khi đó, theo nhiều nhà quan sát, những người sáng tạo nội dung nhỏ lẻ, không có bằng cấp chính quy, có thể buộc phải chuyển hướng sang các chủ đề ít rủi ro hoặc từ bỏ hoàn toàn lĩnh vực mà họ từng theo đuổi. Một hệ quả khác là sự sáng tạo, vốn là linh hồn của văn hóa mạng xã hội, có thể bị thu hẹp khi người sáng tạo phải “tự kiểm duyệt” vì sợ vi phạm.

Tuy nhiên, những ý kiến ủng hộ mạnh mẽ cho rằng việc chuyên môn hóa người sáng tạo nội dung là xu hướng tất yếu. Họ lập luận rằng, trong thế giới tràn ngập thông tin, không thể để ai cũng có thể phát ngôn về mọi lĩnh vực mà không có trách nhiệm hay cơ sở khoa học. Từ góc nhìn đó, quy định của CAC có thể được xem là biện pháp bảo vệ xã hội khỏi “kỷ nguyên tin giả”.

Xét trên bình diện quốc tế, động thái của Trung Quốc phản ánh xu hướng siết chặt quản lý những người có ảnh hưởng trên toàn cầu. Năm ngoái, Tây Ban Nha đã thông qua luật về người ảnh hưởng, trong đó yêu cầu những người có hơn một triệu người theo dõi hoặc thu nhập lớn phải đăng ký chính thức và tuân thủ quy định quảng cáo. Nhiều nền tảng quốc tế như YouTube và Google hiện ưu tiên xếp hạng nội dung dựa trên 4 yếu tố: kinh nghiệm, chuyên môn, uy tín và độ tin cậy, nhằm bảo đảm thông tin chính xác và có giá trị.

Trong bối cảnh đó, các nhà phân tích đánh giá rằng, chính sách mới của Trung Quốc có thể được xem là bước đi mạnh mẽ hơn, đưa việc kiểm chứng chuyên môn lên thành nghĩa vụ pháp lý chứ không chỉ là tiêu chí nội bộ của nền tảng.

Linh Anh