Luật Thi hành án hình sự (sửa đổi) tiến bộ, nhân văn, tôn trọng các quyền cơ bản của con người

Sáng 12/11, Quốc hội thảo luận ở hội trường về hai dự án luật: Thi hành án hình sự (sửa đổi) và Thi hành tạm giữ, tạm giam và cấm đi khỏi nơi cư trú. Việc bổ sung quyền của phạm nhân được hiến mô, bộ phận cơ thể người, lưu giữ trứng, tinh trùng, hay quy định cho phép phạm nhân lao động ngoài trại giam được nhiều đại biểu Quốc hội (ĐBQH) quan tâm thảo luận hơn cả.

Tán thành cao luật hóa quy định cho phạm nhân lao động ngoài trại giam

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định điều hành nội dung thảo luận.

ĐBQH Tô Văn Tám (Quảng Ngãi) đánh giá, dự thảo Luật thi hành án hình sự sửa đổi đã thể chế hóa đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và sự đổi mới tư duy xây dựng pháp luật, khắc phục những hạn chế, khó khăn, bất cập trong thi hành luật hiện hành, với tên gọi như vậy là phù hợp.

Về quy định tổ chức lao động cho phạm nhân, dự thảo luật bổ sung quy định tổ chức cho phạm nhân lao động ngoài trại giam, luật hóa Nghị quyết số 54 của Quốc hội. Ông cho rằng, qua 3 năm tổ chức triển khai thực hiện đã thấy hiệu quả của việc xã hội hóa công tác thi hành án hình sự, sự tham gia của xã hội, doanh nghiệp trong công tác này. "Do đó, luật hóa các quy định này là cần thiết, tôi rất tán thành", đại biểu nêu quan điểm.

ĐBQH Tô Văn Tám.

Ông cũng tán thành việc phạm nhân được sử dụng kết quả lao động hoặc gửi trại tạm giam quản lý, tuy nhiên đề nghị bổ sung thêm quy định cho phép phạm nhân gửi tiền về cho gia đình. "Thực tế có những gia đình phạm nhân rất khó khăn, khi tổ chức lao động, họ có thu nhập chính đáng thì cũng nên cho phép họ gửi về, góp phần khắc phục khó khăn cho gia đình", đại biểu lý giải.

Đồng quan điểm, ĐBQH Huỳnh Thanh Phương (Tây Ninh) cho rằng, việc tổ chức cho phạm nhân lao động trong và ngoài trại giam có thể huy động sức mạnh của xã hội trong thi hành án hình sự, khuyến khích phạm nhân được lao động phù hợp với độ tuổi, sức khỏe và an tâm chấp hành án, trở về địa phương có cơ hội tái hòa nhập cộng đồng cao hơn. Vì thế, ông hoàn toàn tán thành và đề nghị Chính phủ quy định chi tiết.

Quyền hiến mô, bộ phận cơ thể, lưu giữ trứng, tinh trùng rất nhân đạo, có tính lan tỏa

ĐBQH Trần Hoàng Ngân (TP Hồ Chí Minh) bày tỏ rất tâm đắc với sự bổ sung của Ban soạn thảo về nhiều điều khoản liên quan bảo vệ phạm nhân, bảo vệ quyền con người, liên quan vấn đề ăn uống, chế độ sinh hoạt...

ĐBQH Huỳnh Thanh Phương.

"Cách đây 1 tuần, khi xem thước phim trên VTV nói về một ca hiến tạng đã đem lại sự hồi sinh cho nhiều người, tôi rất cảm xúc, đánh giá cao đội ngũ y bác sĩ Việt Nam chúng ta rất giỏi trong ghép tạng, trở thành quốc gia có tỷ lệ ghép tạng cao trong Đông Nam Á... Tuy nhiên, so với nhu cầu được nhận thì còn rất hạn chế. Cho nên, tôi thấy Điều 23 về quyền và nghĩa vụ của phạm nhân được hiến mô, bộ phận cơ thể, lưu giữ trứng, tinh trùng là rất cần", ông dẫn chứng.

Đại biểu cũng đề nghị bổ sung thêm 1 khoản được Chính phủ quy định chi tiết với những ràng buộc kèm theo: phải có sự đồng ý của gia đình, về mức chịu án, hình phạt... Hiện nay, nhu cầu hiến mô, hiến tạng rất cao, công tác tuyên truyền của chúng ta vẫn còn cần có sự lan tỏa. Chính Điều 23 sẽ mang tính lan tỏa cao hơn. Do đó ông ủng hộ, nhưng cần phải có quy định chi tiết.

ĐBQH Trần Hoàng Ngân cũng cho rằng, vừa qua, nhiều ca tử hình được Chủ tịch nước ký giảm án, đấy cũng là nhân văn. "Khi họ đứng trước cái chết, nghĩ đến người thân, người đang cần mô, tạng của mình hiến tạng thì quá tuyệt vời. Có thể họ sai lầm nhưng qua quá trình giáo dục cải tạo đã ý thức được điều đó", ông bổ sung.

ĐBQH Trần Hoàng Ngân.

ĐBQH Tô Văn Tám (Quảng Ngãi) cũng đánh giá, việc bổ sung quyền được hiến mô, bộ phận cơ thể, lưu giữ trứng, tinh trùng thể hiện sự tiến bộ, nhân văn trong việc phản ánh sự tôn trọng các quyền cơ bản của con người, ngay cả khi họ đang chấp hành án phạt tù; thể hiện giá trị nhân phẩm của họ vẫn được bảo vệ, thể hiện sự nhân đạo, nhân văn trong tư duy quản lý hình sự của nước ta, không chỉ là trừng phạt, mà cao hơn là giáo dục và cải tạo, tôn trọng nhân phẩm con người.

Tuy nhiên, ông đề nghị các quy định này cần được rà soát chặt chẽ hơn, tạo điều kiện cho phạm nhân và các cơ quan trong quá trình thực hiện, tránh lạm dụng... "Dự thảo luật quy định Điều 53 về giải quyết nguyện vọng hiến mô, bộ phận cơ thể người nhưng chưa giải thích rõ việc lưu trữ trứng, tinh trùng được thực hiện như thế nào, đề nghị Ban soạn thảo giải thích thêm điều này", ông đề cập.

Theo ĐBQH Nguyễn Thanh Sang (TP Hồ Chí Minh), quyền được hiến mô, bộ phận cơ thể, lưu trữ trứng, tinh trùng thể hiện tính nhân văn, nhân đạo sâu sắc cũng như nguyện vọng của phạm nhân cống hiến cho gia đình, cộng đồng. Tuy nhiên, ông cho rằng đây là vấn đề nhạy cảm vì chủ thể của việc này rất đặc biệt, đang là người thi hành án phạt tù, trong khi chúng ta chưa đánh giá đầy đủ tác động pháp lý, tâm lý xã hội, khả năng học tập cải tạo của phạm nhân sau khi hiến mô, hiến tạng...

ĐBQH Nguyễn Thanh Sang.

Do đó, đại biểu đề nghị chỉ cho phép phạm nhân được hiến mô, bộ phận cơ thể cho người thân thích của mình (ông bà, cha mẹ, cô bác, anh chị, cháu chắt...) kèm theo những điều kiện hết sức chặt chẽ: phạm nhân tự nguyện, không vì mục đích lợi nhuận, đủ điều kiện sức khỏe, đủ điều kiện thi hành án phạt tù từ 5 năm trở xuống...

ĐBQH Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) bày tỏ lo ngại, việc lưu trữ tinh trùng, trứng là vấn đề khó khăn, vì đâu phải người hiến cho được liền đâu, phải chờ đợi thời gian rất lâu, đòi hỏi kỹ thuật y tế cao, phải xử lý khoa học, hóa học rất lớn nên cần nghiên cứu sâu sắc cho cụ thể hơn, đảm bảo an toàn tuyệt đối, đỡ tốn chi phí. "Thêm vào đó, chi phí ai lo, nếu hư hao, mất mát, thủ tục pháp lý sau này rất khó", ông băn khoăn.

Phạm nhân phải tự chi trả các chi phí hiến mô, bộ phận cơ thể và chăm sóc sức khỏe bản thân sau đó

Phát biểu giải trình một số vấn đề ĐBQH nêu sau đó, Đại tướng Lương Tam Quang, Ủy viên Bộ Chính trị, Bộ trưởng Bộ Công an cho biết, dự án Luật Thi hành án hình sự (sửa đổi) và dự án Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam và cấm đi khỏi nơi cư trú nhằm mục đích thể chế hóa quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về việc hoàn thiện, sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị và cơ chế thi hành án hình sự, thi hành tạm giữ, tạm giam.

Bộ trưởng Lương Tam Quang phát biểu giải trình thêm tại phiên thảo luận.

Các dự án luật này đảm bảo tính đồng bộ với quá trình xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN trong giai đoạn mới, đồng thời khắc phục những vướng mắc, bất cập trong thực tiễn; đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật, đáp ứng yêu cầu thực tiễn về chỉ đạo của Đảng đối với đổi mới tư duy trong công tác xây dựng pháp luật.

Thay mặt Cơ quan chủ trì soạn thảo dự án luật, Bộ trưởng trân trọng cảm ơn các vị ĐBQH đã quan tâm, có những đóng góp ý kiến sâu sắc đối với dự án luật khi thảo luận tại tổ và tại hội trường ngày hôm nay. Ngày 11/11, Bộ Công an đã có hai báo cáo dự kiến tiếp thu, giải trình bước đầu ý kiến của ĐBQH thảo luận tại tổ về hai dự án luật.

Về quyền được hiến mô, bộ phận cơ thể, được lưu trữ trứng, tinh trùng của phạm nhân quy định trong dự thảo Luật Thi hành án hình sự (sửa đổi), Bộ trưởng Lương Tam Quang cho biết, tiếp thu ý kiến ĐBQH, Cơ quan chủ trì soạn thảo sẽ phối hợp với Cơ quan thẩm tra chỉnh lý dự thảo luật.

Quang cảnh phiên thảo luận.

"Theo đó, việc hiến mô, bộ phận cơ thể của phạm nhân được thực hiện trên cơ sở nguyên tắc phải đảm bảo các điều kiện sau: Tự nguyện hiến mô, bộ phận cơ thể; đủ điều kiện sức khỏe để hiến mô, bộ phận cơ thể và đảm bảo sức khỏe để tiếp tục thi hành án sau khi hiến mô, bộ phận cơ thể; phải tự chi trả các chi phí hiến mô, bộ phận cơ thể và chăm sóc sức khỏe bản thân sau khi hiến mô, bộ phận cơ thể. Đồng thời, người bị kết án về tội phạm ít nghiêm trọng hoặc tội phạm nghiêm trọng, thuộc trường hợp phạm tội lần đầu và thời gian chấp hành án còn dưới 3 năm; hiến mô, bộ phận cơ thể cho người thân nhân của phạm nhân" - Bộ trưởng thông tin.

Về quyền lưu trữ trứng, tinh trùng của phạm nhân, Bộ trưởng cho rằng, việc quy định về quyền này là chính sách nhân văn, nhân đạo. Tuy nhiên, tiếp thu ý kiến của ĐBQH, Cơ quan chủ trì soạn thảo cũng sẽ phối hợp với Cơ quan thẩm tra để nghiên cứu, cân nhắc kỹ lưỡng trước khi báo cáo với Quốc hội thông qua dự án luật.

Quỳnh Vinh