Luật Thống kê (sửa đổi): hình thành hệ thống thông tin thống kê thông suốt, đồng bộ
Luật Thống kê (sửa đổi) là một trong những dự án Luật được quan tâm tại kỳ họp Quốc hội lần này với những đề xuất sửa đổi, bổ sung nhằm hình thành hệ thống thông tin thống kê nhà nước thông suốt.
Quang cảnh phiên họp. Ảnh: Doãn Tấn - TTXVN
Theo chương trình làm việc của Quốc hội, dự kiến sáng 3/11, tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng sẽ thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày Tờ trình về dự án Luật Thống kê (sửa đổi).
Dự án Luật Thống kê (sửa đổi) là một trong những dự án Luật được quan tâm tại kỳ họp Quốc hội lần này với những đề xuất sửa đổi, bổ sung nhằm hình thành hệ thống thông tin thống kê nhà nước thông suốt, đồng bộ từ trung ương đến cấp xã, từ bộ ngành đến Bộ Tài chính và từ sở, ngành đến thống kê tỉnh, thành phố.
Thời gian qua, Luật Thống kê đã khẳng định vị trí, vai trò quan trọng của công tác thống kê. Luật Thống kê là một trong những công cụ quản lý vĩ mô quan trọng, là cơ sở pháp lý để thu thập, cung cấp thông tin thống kê trung thực, khách quan, chính xác, đầy đủ, kịp thời phục vụ các cơ quan nhà nước trong việc đánh giá, dự báo tình hình, hoạch định chiến lược, xây dựng kế hoạch, quy hoạch chính sách, quản lý điều hành phát triển kinh tế - xã hội và đáp ứng nhu cầu thông tin thống kê của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước.
Tuy nhiên, sau 10 năm thực hiện Luật Thống kê đã bộc lộ một số hạn chế, bất cập. Theo đó, trong quá trình triển khai hoạt động thống kê, thực tiễn phát sinh một số vấn đề cần phải điều chỉnh và cần phải quy định trong dự thảo Luật, cụ thể: nhu cầu thông tin phục vụ quản lý, điều hành ở cấp xã: hệ thống thông tin thống kê cấp xã, hệ thống chỉ tiêu thống kê cấp xã, chế độ báo cáo thống kê cấp xã để bảo đảm thông tin thông suốt từ trung ương đến cấp xã; đồng thời, một số quy định về chuyên môn, nghiệp vụ thống kê tại Luật Thống kê cần phải sửa đổi, bổ sung để phù hợp với thực tiễn và hội nhập quốc tế… Từ những căn cứ nêu trên, việc sửa đổi Luật Thống kê là rất cần thiết trong giai đoạn đổi mới hiện nay.
* Hình thành hệ thống thông tin thống kê thông suốt đến địa phương
Dự thảo Luật Thống kê (sửa đổi) sẽ hình thành hệ thống thông tin thống kê nhà nước thông suốt, đồng bộ từ Trung ương đến cấp xã, từ bộ ngành đến Bộ Tài chính và từ sở ngành đến thống kê tỉnh, thành phố. Theo đó, hệ thống thông tin thống kê nhà nước bao gồm: hệ thống thông tin thống kê quốc gia, hệ thống thông tin thống kê bộ, ngành; hệ thống thông tin thống kê cấp tỉnh; hệ thống thông tin thống kê cấp xã.
Hệ thống chỉ tiêu là tập hợp các thông tin chính, cơ bản, cốt lõi của một hệ thống thông tin. Do đó, các hệ thống chỉ tiêu sẽ được hình thành tương ứng với các hệ thống thông tin. Chẳng hạn: Hệ thống chỉ tiêu thống kê cấp xã là những thông tin chính, cơ bản, cốt lõi của hệ thống thông tin thống kê cấp xã.
Dự thảo Luật đã thay thế hệ thống thông tin thống kê cấp huyện bằng hệ thống thông tin cấp xã và giao cơ quan Thống kê cơ sở có trách nhiệm quản lý, cập nhật hệ thống thông tin thống kê cấp xã (hiện tại 01 thống kê cơ sở thực hiện cung cấp thông tin thống kê kinh tế - xã hội hàng tháng, quý cho trung bình 07 xã).
Các quy định này nhằm bảo đảm có đầy đủ thông tin thống kê về kinh tế - xã hội phục vụ quản lý điều hành kinh tế - xã hội trên địa bàn cấp xã; phù hợp với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp; hình thành hệ thống thông tin thống kê nhà nước đầy đủ, thông suốt trên dưới, ngang dọc từ trung ương đến cấp xã để phục vụ quản lý, điều hành các cấp.
Bên cạnh đó, xây dựng một nền tảng dữ liệu thống kê tập trung, thống nhất, đồng bộ, bảo đảm thông tin chính xác, kịp thời phục vụ công tác lãnh đạo, quản lý, hoạch định chính sách, giám sát và đánh giá tình hình phát triển kinh tế - xã hội; đồng thời, khắc phục được tình trạng dữ liệu phân tán, manh mún ở nhiều bộ, ngành, địa phương; tăng cường khả năng kết nối, chia sẻ, tích hợp dữ liệu phục vụ chuyển đổi số quốc gia.
* Quy định rõ ràng, tách bạch tổng điều tra thống kê quốc gia
Dự thảo Luật Thống kê (sửa đổi) cũng đề xuất đến nội dung: Điều tra thống kê ngoài chương trình điều tra thống kê quốc gia; theo đó, bổ sung quy định tổng điều tra thống kê quốc gia khác là điều tra thống kê ngoài chương trình điều tra thống kê quốc gia nhằm quy định rõ ràng, tách bạch tổng điều tra thống kê quốc gia trong Chương trình điều tra thống kê quốc gia. Đây là loại điều tra có quy mô lớn, phạm vi rộng, liên quan đến nhiều lĩnh vực và cần sự chỉ đạo tập trung, thống nhất từ trung ương.
Quy định này vừa bảo đảm tính minh bạch, dễ theo dõi trong quá trình tổ chức thực hiện, vừa tạo cơ sở pháp lý đầy đủ để các bộ, ngành, địa phương xây dựng kế hoạch, phân bổ nguồn lực và phối hợp triển khai hiệu quả các cuộc tổng điều tra thống kê quốc gia, phục vụ yêu cầu quản lý, điều hành vĩ mô, hoạch định chính sách và so sánh quốc tế.
Cùng với đó, phương án điều tra thống kê: sửa đổi, bổ sung để phù hợp với thực tiễn. Theo đó, việc bổ sung “thời kỳ” và “thời gian thu thập thông tin” giúp xác định rõ phạm vi, chu kỳ và khoảng thời gian tiến hành điều tra, bảo đảm tính chính xác, kịp thời của thông tin thống kê.
Đồng thời, việc sửa đổi quy định về “quy trình xử lý thông tin, tổng hợp kết quả” thay cho cách diễn đạt trước đây chỉ dừng ở “quy trình xử lý” sẽ phản ánh đầy đủ các bước trong chuỗi xử lý dữ liệu điều tra, từ thu thập đến tổng hợp và biểu đầu ra.
Quy định này góp phần nâng cao tính minh bạch, khoa học và hiệu quả trong tổ chức các cuộc điều tra thống kê, tạo điều kiện thuận lợi cho việc chuẩn hóa, hiện đại hóa công tác thống kê, đáp ứng yêu cầu quản lý, điều hành trong giai đoạn mới.
Mục đích ban hành Luật Thống kê (sửa đổi) nhằm thể chế hóa đầy đủ, kịp thời chủ trương, đường lối của Đảng liên quan đến công tác thống kê, đáp ứng yêu cầu sắp xếp tổ chức bộ máy và phân công chức năng, nhiệm vụ quản lý nhà nước về thống kê; tiếp tục hoàn thiện hành lang pháp lý cho hoạt động thống kê; bảo đảm cung cấp thông tin thống kê chính xác, khách quan, kịp thời, phản ánh đúng, đầy đủ tình hình kinh tế - xã hội trong từng thời kỳ; giúp phân tích, hoạch định và điều hành chính sách vĩ mô; bảo đảm yêu cầu so sánh quốc tế trong các lĩnh vực và hiện đại hóa hoạt động thống kê gắn với chuyển đổi số.
Cục Thống kê cho biết, so với Luật Thống kê, dự thảo Luật Thống kê (sửa đổi) giữ nguyên 37 điều; sửa đổi 35 điều; trong đó, có 12 điều chỉ sửa những nội dung liên quan đến tên gọi của bộ, ngành, cơ quan, đơn vị, tổ chức thống kê nhà nước, tổ chức chính quyền địa phương 02 cấp; bổ sung 02 điều.
Dự thảo Luật Thống kê (sửa đổi) không làm phát sinh nguồn nhân lực và tài chính để tổ chức thực hiện sau khi Luật được thông qua. Hiện nay, Bộ Tài chính đang trong quá trình tinh gọn bộ máy theo yêu cầu chung của Đảng và Nhà nước; đồng thời, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong hoạt động thống kê. Vì vậy, dự thảo Luật sau khi được thông qua sẽ được triển khai thực hiện theo hướng tiết kiệm nguồn nhân lực, tài chính.
