M&A trong thời kỳ chuyển biến chiến lược

Việc nâng cao chất lượng thể chế, đặc biệt là tính minh bạch và quản trị thị trường vốn, sẽ tiếp tục cải thiện môi trường M&A tại Việt Nam

Các cải cách then chốt

Trong 12 tháng qua, Việt Nam đã ban hành một loạt cải cách, tạo nền tảng vững chắc cho một môi trường M&A năng động hơn. Thay vì nhìn từng chính sách riêng lẻ, tác động tổng hợp của các chính sách này đã mang lại ý nghĩa thực sự.

Bốn trụ cột được xác định trong các nghị quyết của Bộ Chính trị phản ánh một nỗ lực đồng bộ nhằm thoát bẫy thu nhập trung bình và tạo ra một nền kinh tế cạnh tranh, đổi mới và dựa trên sáng tạo.

Trong đó, Nghị quyết 57-NQ/TW tập trung vào chuyển đổi số, đổi mới và các ngành công nghệ cao. Nghị quyết 59-NQ/TW đẩy mạnh hội nhập quốc tế trong bối cảnh thế giới ngày càng phân mảnh. Nghị quyết 66-NQ/TW hiện đại hóa quy trình lập pháp, giảm quan liêu, nâng cao khả năng thực thi hợp đồng và niềm tin của nhà đầu tư. Nghị quyết 68-NQ/TW củng cố vai trò của khu vực tư nhân như động lực tăng trưởng.

Tính đến tháng 10/2025, Bộ Chính trị đã ban hành 7 nghị quyết chiến lược.

Theo các báo cáo chính thức, Quốc hội đã thông qua 38 luật và khoảng hai chục nghị quyết, trong khi Chính phủ đã ban hành khoảng 288 nghị định và 433 quyết định nhằm giải quyết các nút thắt cấu trúc.

Song song đó, các kế hoạch và chương trình đang được triển khai để cắt giảm hoặc đơn giản hóa khoảng 2.000 thủ tục hành chính và 2.300 điều kiện kinh doanh. Việc triển khai các chính sách thuế đối ứng mới và các hiệp định tránh đánh thuế hai lần đang giảm bớt các trở ngại, khó khăn và rủi ro phát sinh trong các giao dịch M&A xuyên biên giới.

Các nhà đầu tư nước ngoài ngày càng nhận thấy rõ hơn những cải thiện này. Chính sách “ngoại giao cây tre” của Việt Nam duy trì ổn định kinh tế vĩ mô và tính dự đoán được, khiến đất nước trở thành điểm đến hấp dẫn trong thời kỳ bất ổn địa chính trị toàn cầu. Sự ổn định này tiếp tục củng cố niềm tin của các nhà đầu tư tổ chức, chiến lược và tư nhân khi đánh giá triển vọng M&A tại Việt Nam.

Như vậy, các động lực vĩ mô là vô cùng quan trọng, cho thấy Việt Nam đang trải qua một thời kỳ chuyển biến chiến lược về cơ cấu: từ một quốc gia thu hút FDI nhờ lợi thế chi phí thấp, sang điểm đến hấp dẫn vì thị trường năng động hàng đầu và trở thành câu chuyện tăng trưởng bền vững hàng đầu châu Á.

Chuyển biến sâu sắc trong cơ cấu ngành

Chu kỳ M&A tiếp theo sẽ không chỉ là câu chuyện về khối lượng giao dịch hay quy mô, mà còn về sự chuyển biến sâu sắc trong cơ cấu ngành và tác động đến khả năng cạnh tranh lâu dài của quốc gia.

Một sự thay đổi sâu hơn cũng đang diễn ra ở cấp vi mô, trong tư duy của thế hệ doanh nhân mới tại Việt Nam - những người được đào tạo ở nước ngoài, tiếp nhận giáo dục hiện đại và nhìn nhận M&A như một công cụ chiến lược để tăng trưởng, chuyển giao và đa dạng hóa tài sản.

Kinh nghiệm trong tư vấn M&A cho thấy, khoảng 60% chủ doanh nghiệp nhỏ và vừa đang chủ động tìm kiếm các đối tác chiến lược. Sự chuyển dịch này bắt nguồn từ nhận thức về tầm quan trọng của quy mô và quản trị chuyên nghiệp như những điều kiện tiên quyết trong kỷ nguyên toàn cầu hóa.

Mặc dù những thay đổi trong tư duy đã góp phần vào sự phát triển của thị trường M&A, song vẫn tồn tại nhiều định kiến hành vi trong lĩnh vực M&A mà các nhà đầu tư nước ngoài cần nhận diện và giải quyết. Ví dụ, các nhà sáng lập thường đặt kỳ vọng định giá cao do bị ảnh hưởng bởi thông tin về các thương vụ “khủng” trên truyền thông. Việc thu hẹp khoảng cách định giá này đòi hỏi không chỉ mô hình tài chính chính xác, mà còn cần trí tuệ văn hóa và năng lực quản trị vận hành và chiến lược vượt trội.

Các ngành nổi bật

Trên nền tảng các chính sách thuận lợi, có một số ngành nổi bật cho M&A quốc tế, trong đó có thị trường trái phiếu doanh nghiệp và chứng khoán. Việc củng cố sẽ thúc đẩy nhu cầu các công cụ tài trợ M&A như tín dụng tư nhân, khoản vay đòn bẩy, tài chính mezzanine (một hình thức vốn vay kết hợp với vốn chủ sở hữu) và vốn mạo hiểm. Các quỹ tín dụng tư nhân khu vực, đặc biệt từ Singapore, Hàn Quốc và Nhật Bản, có khả năng tham gia thị trường Việt Nam để lấp đầy khoảng trống tài chính và tạo điều kiện cho các giao dịch quy mô lớn.

Y tế và khoa học đời sống vẫn là các ngành hấp dẫn nhất. Dân số già hóa, tầng lớp trung lưu mở rộng và các quan hệ đối tác công-tư tạo điều kiện thuận lợi cho đầu tư quốc tế. Ngay cả các phân khúc nhỏ, như chăm sóc dài hạn cho người nghỉ hưu nước ngoài, cũng có thể phát triển nếu có hỗ trợ pháp lý phù hợp.

Công nghệ cao và chuyển đổi số sẽ thu hút sự quan tâm đáng kể. Việt Nam đặt mục tiêu tăng cường năng lực trong bán dẫn, trí tuệ nhân tạo, điện toán đám mây và an ninh mạng.

Năng lượng tái tạo tiếp tục có tiềm năng mạnh mẽ. Điều chỉnh quy định theo Quy hoạch Điện VIII (PDP8), sự quan tâm tăng từ nhà đầu tư vào các dự án điện mặt trời và gió, cùng với các cơ hội mới trong lưu trữ và truyền tải năng lượng, sẽ hỗ trợ các giao dịch tương lai khi khung pháp lý ổn định.

Giáo dục và EdTech vẫn là lĩnh vực hấp dẫn. Tầng lớp trung lưu Việt Nam đòi hỏi giáo dục chất lượng cao hơn, các chương trình quốc tế và đào tạo nghề thực tiễn hơn. Một số tổ chức Đức đang tìm kiếm cơ hội và tôi dự đoán sẽ có hoạt động M&A đáng kể trong lĩnh vực này.

Ngành công nghệ cao và y tế hiện nay và trong tương lai sẽ là hai ngành rất tiềm năng cho chu kỳ M&A sắp tới. Ngay cả trong hai ngành này, cũng đang xuất hiện những xu hướng dịch chuyển sâu sắc thể hiện rõ trong cách các thương vụ được thực hiện. Đó là xu hướng “Acqui-hiring” - M&A như một chiến lược nhân sự, khi các công ty lớn mua lại các công ty công nghệ nhỏ không phải vì doanh thu, mà để thu hút đội ngũ kỹ sư và công nghệ chuyên biệt. Xu hướng này sẽ càng được thúc đẩy khi cuộc cạnh tranh nhân tài trong các lĩnh vực công nghệ và y tế trở nên khốc liệt hơn.

Ngược lại, xu hướng M&A hợp nhất nền tảng (Platform Consolidation) sẽ định hình lại các ngành bán lẻ, logistics và y tế tư nhân. Đây là các ngành khá phân mảnh, gồm nhiều công ty quy mô nhỏ. Trong trường hợp này, M&A được thúc đẩy bởi nhu cầu xây dựng nền tảng, tinh gọn hoạt động và khẳng định vị thế thị trường. Tại đây, các quỹ đầu tư tư nhân (private equity) sẽ đóng vai trò quyết định, cung cấp vừa dòng vốn vừa chuyên môn vận hành để thực hiện các thương vụ sáp nhập phức tạp. Làn sóng mua lại chuỗi bệnh viện gần đây là dấu hiệu rõ ràng và sớm cho xu hướng này.

Những cải thiện pháp lý gần đây và việc tăng cường ngoại giao kinh tế đang hỗ trợ xu hướng này. Tuyên bố chung về Khung thỏa thuận thương mại đối ứng, công bằng và cân bằng giữa Mỹ và Việt Nam, công bố ngày 26/10, đã thúc đẩy mối quan tâm ngày càng tăng của các nhà đầu tư Mỹ đối với cả FDI và M&A.

Nâng cao chất lượng thể chế

Việc nâng cao chất lượng thể chế, đặc biệt là tính minh bạch và quản trị thị trường vốn, sẽ tiếp tục cải thiện môi trường M&A tại Việt Nam.

Chính sách thúc đẩy việc áp dụng chuẩn mực kế toán quốc tế (IFRS), nâng cao tiêu chuẩn công bố thông tin và phát triển hệ thống xếp hạng giúp giảm rủi ro định giá với nhà đầu tư nước ngoài. Cải cách thị trường nợ sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho tài trợ M&A và thu hút quỹ tín dụng tư nhân.

Các trung tâm tài chính tại TP.HCM và Đà Nẵng sẽ giúp mở rộng hệ sinh thái dịch vụ pháp lý, tư vấn, kiểm toán và định giá cần thiết cho các giao dịch xuyên biên giới phức tạp. Những cải tiến này sẽ nâng cao tính dự đoán pháp lý, củng cố cơ hội thoái vốn và cuối cùng tăng sức hấp dẫn của Việt Nam đối với M&A quốc tế.

Việt Nam đang ở giai đoạn chuyển đổi, với sự tăng cường thể chế, thay đổi hành vi của doanh nghiệp trong nước và xu hướng vốn toàn cầu hội tụ. Làn sóng M&A tiếp theo sẽ mang tính chiến lược, chuyên nghiệp và quốc tế hơn, với điều kiện minh bạch pháp lý đi kịp với động lực thị trường.

Để Việt Nam thực sự kích hoạt dòng vốn từ nhà đầu tư nước ngoài qua kênh M&A, bên cạnh các bước đi mạnh mẽ thông qua các tuyên bố chính sách mới, Chính phủ cần tập trung xây dựng hệ sinh thái M&A vững chắc dựa trên ba trụ cột chính.

Thứ nhất là mở rộng nguồn lực trung gian. Để phát triển chuỗi giá trị M&A, cần nhiều tư vấn bán hàng chuyên biệt giúp các công ty Việt Nam chuẩn bị cho việc bán, nhiều công ty luật M&A có kinh nghiệm giao dịch rộng và nhiều chuyên gia định giá độc lập để thu hẹp khoảng cách định giá thông qua phân tích dữ liệu đáng tin cậy.

Thứ hai, phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp trong nước và các quỹ tín dụng tư nhân. Điều này sẽ hỗ trợ các doanh nghiệp thâu tóm dự án bằng đòn bẩy (LBO), cho phép các nhà tài trợ tài chính tạo lợi nhuận thông qua kỹ thuật tài chính bên cạnh việc cải thiện hoạt động, đồng thời cung cấp cấu trúc tài trợ thay thế ngoài vốn cổ phần thuần túy.

Thứ ba là tích hợp sau sáp nhập (PMI). Thành công trong giao dịch M&A không chỉ dựa vào giá trị tại thời điểm ký kết, mà còn dựa vào khả năng tạo ra giá trị cộng hưởng trong 3-5 năm tiếp theo. Việc xây dựng năng lực PMI để tạo giá trị là một dịch vụ còn thiếu trầm trọng trên thị trường Việt Nam.

Một điểm phát triển tích cực đáng chú ý góp phần tăng tính minh bạch của thị trường M&A Việt Nam là việc thúc đẩy số hóa của Chính phủ. Việc triển khai mạnh mẽ gần đây các hóa đơn điện tử bắt buộc, tập trung vào cơ sở dữ liệu của cơ quan thuế, là một bước ngoặt cho quá trình thẩm định tài chính (due diligence) M&A. Mặc dù không loại bỏ hoàn toàn rủi ro, nhưng đây là nền tảng xác minh đáng tin cậy vốn trước đây chưa có. Đây cũng là bước khởi đầu cho lộ trình dài hạn áp dụng IFRS, thể hiện cam kết của Chính phủ trong việc nâng cao minh bạch tài chính, chắc chắn sẽ củng cố niềm tin của nhà đầu tư.

Dù Chính phủ đã đặt nền tảng chiến lược và đang đạt tiến triển quan trọng về minh bạch tài chính, nhưng làn sóng M&A tiếp theo sẽ đòi hỏi tập trung kép: vừa tôn trọng tầm nhìn chiến lược tổng thể, vừa triển khai một cách có hệ thống và hiệu quả.

GS-TS. Andreas Stoffers - Quỳnh Nguyễn (GS-TS. Andreas Stoffers (Đại học FOM) và Quỳnh Nguyễn, Cố vấn M&A, IPO và huy động vốn tại Đại học Hoa Sen)