Mất hết mỏ dầu, bị cấm vận và tàn phá, kinh tế Syria thời Assad gần như 'trống rỗng'

Nền kinh tế Syria từng có giá trị 67,5 tỷ USD vào năm 2011. Cùng năm đó, các cuộc biểu tình dân chủ quy mô lớn nổ ra chống lại chế độ của Tổng thống Assad, châm ngòi cho một cuộc nổi dậy của các phiến quân, sau đó trở thành một cuộc nội chiến toàn diện.

Chính quyền cũ của Tổng thống Assad gần như mất quyền kiểm soát hầu hết các mỏ dầu của Syria trong cuộc nội chiến. Ảnh: DPA

Nền kinh tế chỉ còn 9 tỷ USD

Trước khi nội chiến xảy ra, quốc gia này đứng thứ 68 trong số 196 quốc gia về xếp hạng GDP toàn cầu, tương đương với Paraguay và Slovenia. Đến năm ngoái, nền kinh tế của Syria đã giảm xuống vị trí thứ 129 trong bảng xếp hạng, co lại tới 85%, chỉ còn 9 tỷ USD, theo ước tính của Ngân hàng Thế giới.

Hai trụ cột của nền kinh tế Syria - dầu mỏ và nông nghiệp - đã bị tàn phá bởi cuộc xung đột. Dầu mỏ từng đóng góp 1/4 doanh thu ngân sách nhà nước của Syria vào năm 2010. Sản xuất lương thực góp một lượng tương tự vào GDP.

Tuy nhiên, chính quyền Assad đã mất quyền kiểm soát hầu hết các mỏ dầu của mình vào tay các nhóm phiến quân, bao gồm cả nhóm khủng bố Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS) và sau đó là các lực lượng do người Kurd lãnh đạo.

Trong khi đó, các lệnh trừng phạt quốc tế đã bóp nghẹt khả năng sản xuất tại số ít mỏ dầu còn lại của chính quyền Assad. Sản lượng dầu đã sụt giảm xuống còn dưới 9.000 thùng mỗi ngày vào năm ngoái, khiến Syria phải phụ thuộc vào nguồn cung dầu nhập khẩu từ Iran.

Không chỉ mất gần hết mỏ dầu và bị cấm vận, cuộc xung đột đã tàn phá cơ sở hạ tầng của đất nước, gây ra thiệt hại lâu dài cho hệ thống điện, giao thông và y tế. Một số thành phố, bao gồm Aleppo, Raqqa và Homs - từng thuộc sự kiểm soát của chính quyền cũ - đã bị phá hủy trên diện rộng.

Gần 14 năm xung đột, lực lượng lao động tại Syria cũng gần như không còn nhiều. Các lệnh trừng phạt quốc tế và sự di cư của 4,82 triệu người - hơn 1/5 dân số - đã ảnh hưởng sâu sắc tới quốc gia này.

Theo số liệu của Văn phòng Điều phối các vấn đề Nhân đạo của Liên hợp quốc (OCHA), tính đến tháng 12, có khoảng 7 triệu người Syria nữa, chiếm hơn 30% dân số, buộc phải rời khỏi nhà cửa của mình và phải sống lang thang trong chính đất nước mình.

Bản đồ nội chiến Syria trước khi chế độ ông Assad bị lật dổ. Ảnh:

Cuộc xung đột đã khiến đồng tiền Syria mất giá nghiêm trọng, dẫn đến sự sụt giảm mạnh về sức mua. Theo Trung tâm Nghiên cứu Chính sách Syria (SCPR), Syria đã trải qua giai đoạn siêu lạm phát. Hơn một nửa người Syria đang sống trong cảnh nghèo đói cùng cực, không thể đảm bảo nhu cầu lương thực cơ bản.

Mối lo về một viễn cảnh còn tồi tệ hơn

Một số người theo dõi tình hình Syria nhận định rằng nước này có thể mất gần 10 năm để quay trở lại mức GDP năm 2011 và cần đến hai thập kỷ để hoàn toàn phục hồi. Song đó là trong trường hợp tốt đẹp nhất.

Ngược lại, nhiều chuyên gia lo ngại rằng triển vọng của Syria còn có thể xấu đi trong trường hợp bất ổn chính trị tiếp diễn.

Hiện, các lệnh trừng phạt quốc tế nghiêm ngặt đối với Syria vẫn còn hiệu lực. Hayat Tahrir al-Sham (HTS), nhóm lãnh đạo lực lượng đối lập, tổ chức bị cả Mỹ và Liên hợp quốc liệt vào danh sách khủng bố. Họ cũng đang phải chịu các lệnh trừng phạt này.

Đặc biệt, các quốc gia phương Tây và Ả Rập lo ngại rằng nhóm này có thể tìm cách lật đổ chế độ Assad và thiết lập một chính phủ Hồi giáo cực đoan.

Điều gì sẽ xảy ra tiếp theo?

Đã có những lời kêu gọi về việc dỡ bỏ hoặc nới lỏng các lệnh trừng phạt, nhưng có thể mất vài tuần hoặc vài tháng. Nếu không có động thái nới lỏng, các nhà đầu tư sẽ tiếp tục xa lánh quốc gia này và các cơ quan viện trợ có thể cảnh giác khi can thiệp để cung cấp cứu trợ nhân đạo cho người dân Syria.

Hãng thông tấn AP đưa tin rằng Tổng thống Joe Biden đang xem xét xóa tên nhóm HTS khỏi danh sách các tổ chức khủng bố. Người phát ngôn của Liên minh châu Âu cho biết Brussels "hiện không tham gia với HTS hoặc các lãnh đạo của nhóm này" và cho biết khối sẽ "đánh giá không chỉ lời nói mà còn cả hành động của họ".

Ngoài ra, một ưu tiên quan trọng trong quá trình tái thiết Syria là tỉnh Deir el-Zour ở phía đông, nơi chiếm khoảng 40% trữ lượng dầu mỏ của Syria và các mỏ khí đốt. Tỉnh này hiện đang nằm dưới sự kiểm soát của Lực lượng Dân chủ Syria (SDF), một liên minh do Mỹ hậu thuẫn.

Lực lượng đối lập do Mohammed al-Jolani lãnh đạo đã chỉ định một Thủ tướng lâm thời, sẽ lãnh đạo chính phủ chuyển tiếp đến ngày 1/3/2025.

Hiện, một số hoạt động kinh tế đã trở lại, với các ngân hàng sẽ mở cửa và nhân viên đã được yêu cầu quay lại làm việc. Tiền tệ của Syria cũng sẽ tiếp tục được sử dụng. Bộ Dầu mỏ Syria cũng yêu cầu tất cả nhân viên quay lại làm việc từ thứ Ba và cam kết cung cấp biện pháp bảo vệ để đảm bảo an toàn cho họ.

Trưởng phòng viện trợ của Liên hợp quốc, Tom Fletcher, đã viết trên X vào Chủ nhật rằng cơ quan của ông sẽ hỗ trợ những người đang gặp khó khăn, bất kể họ ở đâu và khi nào cần. Các hỗ trợ này bao gồm cung cấp thực phẩm, nước uống, nhiên liệu, lều trại và chăn màn.

Hà Trang (theo DW)