Miến dong làng So - tinh hoa từ củ dong, bản sắc từ bàn tay người thợ

Những sợi miến được phơi trên giá tre, vàng óng dưới ánh nắng. (Ảnh: Phạm Tuấn Anh/TTXVN)

Giữa vô số làng nghề truyền thống trên mảnh đất Hà Nội nghìn năm văn hiến, làng So thuộc xã Cộng Hòa vẫn giữ cho mình một dấu ấn rất riêng: làng miến dong trứ danh, nơi những sợi miến trắng trong, dai giòn được tạo nên từ sự khéo léo, tỉ mỉ và tinh hoa nghề nghiệp được truyền lại qua bao thế hệ.

Với người dân nơi đây, miến dong không chỉ là một sản phẩm, mà còn là linh hồn của làng, là niềm tự hào gắn liền với lịch sử cha ông và cả hương vị quê hương.

Nghề truyền thống lâu đời gắn với đình So cổ kính

Không ai trong làng So biết chính xác nghề làm miến có từ bao giờ. Người cao tuổi chỉ nhớ rằng từ thuở ấu thơ đã thấy cha ông làm miến mỗi ngày. Tiếng tráng bánh, phơi bánh, thái miến, bó miến vang lên dưới nắng sớm và kéo dài đến tận chiều tà.

Cũng từ đó, tên gọi “miến làng So” ra đời và gắn liền với đình So - ngôi đình cổ nổi tiếng của vùng đất này, như một dấu ấn văn hóa lâu đời của người dân Quốc Oai xưa.

Người thợ xếp miến vào phên tre để mang đi phơi nắng. (Ảnh: Phạm Tuấn Anh/TTXVN)

Làng So nằm giữa không gian xanh mát, bao quanh bởi bốn ngọn núi Long-Ly-Quy-Phượng. Thiên nhiên ưu ái cho nơi đây nguồn nước giếng trong, ngọt và mát, trở thành yếu tố quan trọng tạo nên màu sắc và hương vị rất riêng cho miến dong.

Nhiều người sành ăn vẫn nói miến làng So thanh, trong và dai một phần nhờ vào nước làng, thứ mà không nơi nào có thể bắt chước được.

Tinh hoa từ củ dong - bí quyết của sợi miến trứ danh

Người làm nghề cho biết muốn có miến ngon thì nguyên liệu phải chuẩn.

Người làng So sử dụng 100% bột dong riềng - loại dong già, củ to, đều, được thu mua từ các vùng nguyên liệu nổi tiếng như Điện Biên, Sơn La, Tuyên Quang, Bắc Kạn...

Bột dong sau khi được đưa về sẽ trải qua quá trình xử lý tỉ mỉ:

Bột dong sau khi được mang về sẽ trải qua nhiều lần ngâm, thau rửa để lọc sạch cát và tạp chất.

Sau 3 lần lọc, bột tinh sạch được lấy một phần nhỏ để làm bột chín, trộn cùng bột sống nhằm giữ độ kết dính trước khi đưa vào hấp thành bánh.

Miến được phơi ngược hướng gió ngoài cánh đồng để khô nhanh và đều. (Ảnh: Phạm Tuấn Anh/TTXVN)

Điểm đặc biệt của miến làng So là kỹ thuật phơi ngược gió. Bánh miến được phơi ngoài đồng, thời gian từ 90-180 phút tùy thuộc nắng gió. Nhờ phơi ngược chiều gió, bánh khô nhanh, đều và trong hơn.

Sau khi bánh đạt độ héo chuẩn, người thợ mới đưa vào máy cắt, ngâm mềm, rèn thành sợi rồi tiếp tục phơi thêm khoảng 3 giờ nữa để miến khô tự nhiên.

Nhờ tuân thủ nghiêm ngặt các bước thủ công này, miến dong làng So có những đặc điểm mà người tiêu dùng vô cùng yêu thích:

Nhờ quy trình truyền thống này, miến dong làng So có màu trắng trong, sợi dai giòn tự nhiên, không bị nhão khi nấu và đặc biệt không sử dụng chất bảo quản hay phụ gia. Hương vị dong riềng rõ rệt, thơm nhẹ và thanh mát.

Chính sự cầu kỳ trong từng công đoạn đã tạo nên danh tiếng cho miến làng So suốt hàng chục năm qua.

Giữ nghề quanh năm, rộn ràng nhất mùa Tết

Ngày nay, nghề làm miến vẫn được duy trì quanh năm, nhưng từ tháng 9-12 là mùa vụ chính. Đây là thời điểm các hộ sản xuất tăng công suất để phục vụ nhu cầu mua sắm Tết.

Nhà nào cũng đỏ lửa, đồng phơi miến lúc nào cũng trắng xóa những tấm bánh phơi đều tăm tắp, hình ảnh quen thuộc mỗi độ Đông về.

Nhờ sự hỗ trợ của máy móc bán tự động, nhiều hộ trong làng có thể sản xuất 3-4 tấn miến mỗi ngày, đáp ứng nhu cầu ngày càng lớn của thị trường.

Sau khi khô, bánh tráng được cho vào máy cắt, ngâm qua nước cho mềm, cho vào máy rèn thành sợi rồi đưa ra phơi ngoài cánh đồng. (Ảnh: Phạm Tuấn Anh/TTXVN)

Dù có sự hiện diện của máy móc, nhưng các công đoạn quan trọng như chọn dong, lọc bột, phơi bánh, phơi sợi vẫn phải do người thợ quyết định dựa trên kinh nghiệm nhiều năm.

Và dù có nhiều cơ sở sản xuất miến trên thị trường, người tiêu dùng vẫn nhớ đến miến làng So như một thương hiệu truyền thống với chất lượng ổn định, hương vị quê hương không thể trộn lẫn.

Giữ lửa làng nghề, đưa thương hiệu vươn xa

Sợi miến làng So đã trở thành một phần thân thuộc trong mỗi bữa cơm gia đình Việt. Từ bát miến gà thơm nghi ngút ngày đầu năm, miến xào thập cẩm trong mâm cỗ, hay miến trộn dân dã trong bữa ăn thường ngày, tất cả đều gợi nhắc một hương vị đậm đà, trong trẻo, thuần khiết của miền quê xứ Bắc.

Không chỉ ngon, dễ chế biến, miến dong còn được ưa chuộng vì là thực phẩm lành mạnh, ít chất béo, không chứa gluten, phù hợp với nhiều chế độ ăn uống khác nhau.

Hình ảnh người làng So miệt mài phơi miến dưới ánh chiều tà trở nên quen thuộc với những ai từng nhiều lần đến làng nghề truyền thống này của huyện Quốc Oai (Hà Nội). (Ảnh: Phạm Tuấn Anh/TTXVN)

Trong bối cảnh thị trường ngày càng mở rộng, miến dong làng So đã xuất hiện trong nhiều hệ thống siêu thị, cửa hàng đặc sản và được tiêu thụ rộng rãi cả trong và ngoài nước. Điều đó không chỉ mang lại thu nhập ổn định cho người dân mà còn góp phần gìn giữ nghề truyền thống, khẳng định giá trị nông sản Việt Nam.

Người dân làng So hiểu rằng thương hiệu chỉ có thể bền vững khi giữ được chất lượng nguyên bản. Vì vậy, dù đổi mới máy móc để tăng năng suất, họ vẫn kiên trì giữ lại cốt lõi của nghề: sự tỉ mỉ, tinh tế và tâm huyết của người thợ.

Trong dòng chảy hiện đại, việc gìn giữ và phát huy nghề làm miến truyền thống không chỉ giúp nâng cao đời sống người dân mà còn góp phần bảo tồn giá trị văn hóa của một làng nghề trăm năm tuổi.

Với chất lượng đã được khẳng định, miến dong làng So tiếp tục là niềm tự hào của người dân Quốc Oai, là đặc sản mang đậm hương vị quê hương./.

(Vietnam+)