Miễn giấy phép xây dựng đi kèm tiêu chí minh bạch, không tạo kẽ hở cho tiêu cực

Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan điều hành phiên họp. Ảnh: media.quochoi.vn

Phát biểu thảo luận, nhiều đại biểu Quốc hội quan tâm việc dự thảo đã sửa đổi, bổ sung nhiều nội dung quan trọng theo hướng đơn giản hóa thủ tục, phân cấp mạnh mẽ, tăng hậu kiểm...

Đề cập việc phân cấp mạnh cho cấp xã trong quản lý trật tự xây dựng tại Điều 94 về giao trách nhiệm cho UBND cấp xã trong quản lý hoạt động đầu tư xây dựng, quản lý trật tự xây dựng, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (Đoàn thành phố Hồ Chí Minh) cho rằng cần quy định cụ thể cơ chế: Ủy quyền cho UBND cấp xã quyền kiểm tra hiện trường, lập biên bản vi phạm, tạm dừng thi công đối với công trình nhà ở riêng lẻ, công trình nhỏ lẻ; tiếp nhận - trả kết quả một số thủ tục hành chính đơn giản theo cơ chế "một cửa điện tử", liên thông với cấp tỉnh; chế tài trách nhiệm người đứng đầu nếu để xảy ra vi phạm trật tự xây dựng kéo dài.

Bàn về miễn giấy phép xây dựng đối với một số công trình, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Đoàn Hải Phòng) cho rằng, so với Luật Xây dựng hiện hành, dự thảo Luật quy định miễn giấy phép xây dựng đối với một số loại công trình, theo hướng giảm “tiền kiểm”, tăng “hậu kiểm”. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy, tình trạng xây dựng không phép, sai phép, lấn chiếm vỉa hè, đất công, xây vượt tầng, thay đổi công năng… diễn ra ở nhiều nơi. Nhiều công trình không được phát hiện từ sớm, chỉ khi công trình đã xây gần xong hoặc hoàn thiện mới bị phát hiện và xử lý.

Các đại biểu họp tại hội trường. Ảnh: media.quochoi.vn

Cho rằng đội ngũ cán bộ chuyên môn xây dựng ở cấp xã rất mỏng, phần lớn là kiêm nhiệm, không có đủ lực lượng để thực hiện giám sát, phát hiện kịp thời vi phạm; ở một số địa phương còn thiếu cán bộ có chuyên môn sâu về xây dựng, dẫn tới những khó khăn trong việc thực hiện kiểm tra, giám sát các công trình xây dựng.

Vì vậy, theo đại biểu, song song với việc cắt giảm khâu “tiền kiểm”, miễn giấy phép xây dựng, cần bổ sung các cơ chế tăng cường “hậu kiểm” để phát hiện và xử lý các sai phạm kịp thời; quy định rõ trách nhiệm của UBND cấp xã trong việc kiểm tra, phát hiện và xử lý vi phạm ngay từ giai đoạn đầu; bổ sung chế tài xử lý trách nhiệm người đứng đầu nếu không phát hiện hoặc xử lý kịp thời các sai phạm; nghiên cứu bố trí lực lượng hỗ trợ quản lý xây dựng ở cấp cơ sở… để khâu “hậu kiểm” thực sự kịp thời và đạt hiệu quả, tránh tình trạng mở cơ chế “hậu kiểm” nhưng không có đủ nguồn nhân lực, con người để thực hiện “hậu kiểm”.

Đại biểu Lê Thu Hà phát biểu tại phiên thảo luận. Ảnh: media.quochoi.vn

Trong khi đó, theo đại biểu Lê Thu Hà (Đoàn Lào Cai), để vận hành thực chất, hiệu quả cơ chế chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm, phải quy định rõ tiêu chí áp dụng đối với từng trường hợp miễn giấy phép để tránh diễn giải khác nhau giữa các địa phương, mở rộng miễn giấy phép để thuận lợi nhưng phải đi kèm các tiêu chí minh bạch, không tạo kẽ hở cho tiêu cực.

Đại biểu cũng thống nhất nhận định, hậu kiểm chỉ hiệu quả khi có năng lực thực thi. Hiện nay, năng lực của cán bộ cấp xã - cấp trực tiếp chịu trách nhiệm về trật tự xây dựng - còn rất hạn chế. Việc coi UBND cấp xã là cơ quan chuyên môn về xây dựng cần được quy định đi kèm tiêu chuẩn, điều kiện bảo đảm, bởi phân cấp mà không chuẩn thì sẽ tạo rủi ro lớn hơn lợi ích.

Cùng với đó, cần tăng mạnh chế tài xử lý vi phạm, đặc biệt với hành vi không thông báo khởi công, không cập nhật dữ liệu hoặc thi công sai hồ sơ, tránh tạo sự buông lỏng quản lý.

Đại biểu đề nghị sửa Điều 43, bổ sung rõ tiêu chí miễn giấy phép xây dựng khi công trình đáp ứng đồng thời tiêu chí về loại công trình, quy mô, khoảng lùi, an toàn phòng cháy, chữa cháy, phù hợp quy hoạch và nghĩa vụ cập nhật dữ liệu trước khi khởi công; sửa Điều 47 theo hướng tăng chế tài và gắn hậu kiểm với dữ liệu, trường hợp không thực hiện nghĩa vụ thông báo khởi công hoặc cập nhật dữ liệu, chủ đầu tư và nhà thầu bị xử phạt theo khung tăng nặng và bị đình chỉ thi công cho đến khi hoàn thành nghĩa vụ...

Ủng hộ việc bỏ cấp phép xây dựng, đại biểu Tạ Văn Hạ (Đoàn Đà Nẵng) nhấn mạnh, bỏ thủ tục cấp phép không đồng nghĩa bỏ quản lý nhà nước.

“Chúng ta nói nhiều đến hậu kiểm, kiểm tra kỹ, phạt nặng, xử lý nghiêm thì đâu có vấn đề gì. Chúng ta phải thực hiện hiệu quả hơn, tăng quản lý hồ sơ bằng ứng dụng công nghệ vì cấp phép bây giờ chủ yếu là cấp phép trên hồ sơ, kiểm tra trên hồ sơ, còn thanh tra, kiểm tra thường xuyên ở trên thực địa”, đại biểu nói.

Đại biểu Hoàng Văn Cường phát biểu thảo luận tại phiên họp. Ảnh: media.quochoi.vn

Đồng tình với việc chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm, đại biểu Hoàng Văn Cường (Đoàn Hà Nội) nêu băn khoăn, tại điểm c khoản 2 Điều 43 quy định: "Công trình xây dựng nằm trên địa bàn từ 2 đơn vị hành chính cấp tỉnh trở lên thì thuộc diện được miễn cấp phép".

“Tôi không hiểu tại sao lại nằm trên 2 đơn vị hành chính thì miễn cấp phép, còn nếu nằm 1 đơn vị hành chính thì phải cấp phép. Chỗ này cần xem lại đã phù hợp chưa”, đại biểu đoàn Hà Nội kiến nghị.

Để các công trình được miễn giấy phép mà xây dựng vẫn bảo đảm an toàn, đại biểu đề nghị trong luật cần quy định đối với công trình xây dựng, kể cả những công trình riêng lẻ, trừ nhà cấp 4, thì đều cần có bản vẽ thiết kế do một đơn vị tư vấn thiết kế chuyên nghiệp thực hiện và đơn vị tư vấn thiết kế đó phải chịu trách nhiệm cả về kỹ thuật công trình và các yếu tố tuân thủ theo quy hoạch, tuân thủ các quy chuẩn, quy trình về xây dựng...

Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh tiếp thu, làm rõ và giải trình ý kiến đại biểu tại phiên họp. Ảnh: media.quochoi.vn

Phát biểu tiếp thu và giải trình các nội dung đại biểu quan tâm, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh cho biết, Luật này được xây dựng theo hướng luật khung, do đó, với một số nội dung có tính chất kỹ thuật hoặc cần được xử lý linh hoạt theo diễn biến nhanh của thực tiễn thì sẽ quy định ở nghị định hướng dẫn thi hành và các thông tư.

Bộ Xây dựng sẽ tiếp thu, phối hợp với các bộ, ngành, địa phương để đẩy nhanh việc hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn, định mức, đơn giá kinh tế kỹ thuật, số hóa của ngành xây dựng để bảo đảm đầy đủ hệ thống công cụ quản lý xây dựng.

Minh Thúy