'Mở' dạy thêm vì người học

Bộ trưởng GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn phát biểu tại Quốc hội sáng 20/11. (Nguồn: Quốc hội)

Sáng 20/11, Quốc hội thảo luận về Luật Nhà giáo, Bộ trưởng GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn giải trình, làm rõ các vấn đề đại biểu quan tâm. Đối với vấn đề dạy thêm được một số đại biểu nêu, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho biết, chủ trương Bộ không cấm dạy thêm nhưng cấm những hành vi vi phạm đạo đức của nhà giáo, vi phạm những quy tắc chuyên môn, trong đó có việc “giáo viên ép buộc học sinh học thêm”.

Trước đó, đại diện Bộ GD&ĐT từng khẳng định dạy thêm, học thêm là nhu cầu thực tế của cả giáo viên, học sinh. Việc này không cần phải cấm hay đáng chê trách. Báo Thế giới và Việt Nam trích góc nhìn của hai chuyên gia giáo dục về câu chuyện dạy thêm, học thêm vì nhu cầu chính đáng của người học.

PGS. TS. Trần Thành Nam, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Giáo dục (ĐHQGHN)

Áp dụng công nghệ quản lý

PGS. TS. Trần Thành Nam, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Giáo dục (ĐHQGHN).

Theo Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên hợp quốc (UNESCO), dạy thêm, học thêm giống như “cái bóng” của dạy chính khóa. Tức là, dạy thêm, học thêm không bao giờ tự mất đi, mà tồn tại song hành cũng như luôn bị chi phối bởi chương trình giáo dục chính khóa. Do đó, việc sửa đổi Thông tư số 17/2012/TT-BGDĐT, ngày 16/5/2012 về dạy thêm, học thêm cần bám sát hoạt động này hiện nay và dựa vào những quy định mới trong Chương trình Giáo dục phổ thông 2018.

Những năm trước, khi quy định dạy thêm được cho là không chính thống, thậm chí bị cấm, thì ở dự thảo lần này, việc tổ chức dạy thêm, học thêm thông thoáng hơn, không “bó” như Thông tư 17, thậm chí còn bỏ hẳn một điều cấm dạy thêm, học thêm. Như vậy, giáo viên và học sinh yên tâm được dạy thêm, học thêm ở ngay trường.

Tôi ủng hộ việc học sinh cần học thêm và giáo viên có quyền dạy thêm trong bối cảnh giáo dục hiện đại. Với nền kinh tế tri thức và yêu cầu về học tập suốt đời, chương trình giáo dục phổ thông hiện tại không thể đáp ứng hoàn toàn nhu cầu cá nhân hóa học tập của từng học sinh.

Học sinh có năng lực hoặc những định hướng nghề nghiệp đặc biệt cần được học thêm để phát triển tối đa tiềm năng của mình.

Bên cạnh đó, việc giáo viên dạy thêm là một cách chính đáng để họ tăng thu nhập và sử dụng kỹ năng chuyên môn, thay vì phải tham gia các ngành nghề khác để mưu sinh. Vì thế, Dự thảo luật “mở” việc dạy thêm của giáo viên là hợp lý, vì xuất phát từ nhu cầu chính đáng của người học. Dạy thêm ở đây được hiểu là giáo viên sử dụng những năng lực, kỹ năng chuyên môn sâu đã qua đào tạo để tạo ra giá trị mới và tăng thêm thu nhập một cách chính đáng. Bởi thực tế, có một phần không nhỏ giáo viên hiện nay vì mưu sinh nên sáng lên lớp, tối lên sóng livestream bán hàng online... Những điều này khiến họ thiếu đầu tư cho nghề, không tận tâm tận lực với nghề.

Tuy nhiên, học thêm cần được tổ chức một cách hợp lý, tránh áp lực để không làm suy giảm sự sáng tạo của học sinh. Việc học thêm nếu được thực hiện đúng cách có thể khuyến khích tư duy phản biện, sáng tạo và hợp tác thông qua các phương pháp dạy học thực tế và trải nghiệm. Theo tôi, muốn việc dạy thêm, học thêm chất lượng phải đảm bảo rằng người dạy không lơ là chương trình chính khóa. Cần bảo vệ học sinh khỏi sự quá tải và phân biệt đối xử trong lớp học chính khóa. Các biện pháp quản lý cần đảm bảo sự minh bạch, công khai, tự nguyện trong việc dạy thêm, học thêm.

Chúng ta cần nghĩ đến một cơ chế quản lý việc học thêm và dạy thêm trên nền tảng trực tuyến thống nhất toàn quốc và theo từng địa phương. Bất cứ một chương trình dạy thêm nào đều phải được đăng ký trên hệ thống này, trong đó nêu rõ đề cương chi tiết học phần, các chuẩn đầu ra để đảm bảo không trùng với chương trình chính khóa.

Những hệ thống như vậy có thể phân tích dữ liệu học tập của học sinh, đưa ra đề xuất phù hợp về thời gian, nội dung học thêm để không quá tải và theo thiên hướng nghề nghiệp cũng như tiềm năng của từng cá nhân. Hệ thống có thể giúp đánh giá chất lượng dạy của giáo viên trong từng lĩnh vực cụ thể, cung cấp phản hồi để họ cải tiến chất lượng giảng dạy. Qua đó, có thể chia sẻ dữ liệu với cơ quan quản lý để đảm bảo tính minh bạch về nội dung, thời gian dạy thêm.

PGS.TS Chu Cẩm Thơ, Trưởng Ban Nghiên cứu đánh giá giáo dục, Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam

Tránh tràn lan

PGS.TS Chu Cẩm Thơ, Trưởng Ban Nghiên cứu đánh giá giáo dục, Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam.

Từ trước đến nay, việc dạy thêm, học thêm là nhu cầu chính đáng của giáo viên và học sinh. Ở phổ thông, bất cứ chương trình giáo dục nào cũng không thể đáp ứng hết các nhu cầu của học sinh, đặc biệt trong bối cảnh ngày nay.

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến việc dạy thêm, học thêm tràn lan như hiện nay. Tuy nhiên, ở góc độ nghiên cứu, một phần đến từ điều kiện dạy học trong các nhà trường hiện chưa được đáp ứng đầy đủ. Ngoài ra, sự kỳ vọng quá mức dẫn đến việc “đua học” cũng là tâm lý của rất nhiều phụ huynh.

Dự thảo thông tư đang được Bộ GD&ĐT xây dựng chưa thể hiện rõ làm sao bảo đảm chương trình của việc học thêm không bị chồng chéo, hay nội dung kiến thức không xuất hiện ở cả học trong và ngoài trường. Những ranh giới như thế rất khó xác định, đặc biệt nếu nội dung học thêm, dạy thêm chỉ tập trung vào những kiến thức để rèn luyện thêm nhận thức và kỹ năng cho các em trong phạm vi của các môn học. Với các chương trình dạy thêm, học thêm ngoài nhà trường, bên nào sẽ đứng ra để phê duyệt, thẩm định năng lực giáo viên, tổ chức bảo đảm được việc bổ trợ đúng mục đích khi tham gia học thêm. Bên cạnh đó, cũng khó quản lý được sự chính trực và đạo đức của giáo viên dạy thêm trong khi đây là những yếu tố để đảm bảo tách biệt kiến thức nào đưa vào dạy thêm và không dạy thêm.

Tôi mong các chủ thể tham gia chính vào vấn đề này là giáo viên và học sinh cần giữ được sự cân bằng cho chính mình, đó là cân bằng học tập cho học sinh và cân bằng lao động cho giáo viên. Như vậy, mới tránh được sự tràn lan trong dạy học thêm, giữ được sức khỏe, ý chí và đạt được mục tiêu của cả hai bên. Nếu để việc dạy thêm, học thêm tràn lan, chính giáo viên có thể mắc sai lầm, còn học sinh không thu được lợi ích.

Dũng Quỳnh (ghi)

Dũng Quỳnh