Mở rộng không gian, dư địa phát triển

ĐBP - Sau sáp nhập, Điện Biên đứng trước thời cơ định hình những không gian phát triển mới, rộng mở và bài bản hơn. Những khu vực trước đây manh mún về quy hoạch, thiếu liên kết hạ tầng nay được đặt trong một tổng thể thống nhất, tạo dư địa để mở rộng đô thị, tái cấu trúc không gian dân cư và thu hút đầu tư. Việc sáp nhập không chỉ tinh gọn bộ máy mà còn mở ra cơ hội để tỉnh kiến tạo một không gian phát triển mới, động lực mới, có quy mô lớn hơn, liên kết vùng sâu hơn, hướng tới phát triển bền vững.

Tuyến đường Động lực kết nối với quốc lộ 279 tạo thành cực tăng trưởng mới của tỉnh sau sáp nhập.

Thực tiễn cho thấy mô hình cũ, mỗi xã là một nguồn lực nhỏ lẻ, manh mún, khả năng thu hút đầu tư thấp và khó hình thành các vùng, trung tâm phát triển có vai trò dẫn dắt; không ít địa phương phát triển “cầm chừng” vì quỹ đất nhỏ, không gian hạn chế, quy hoạch chồng chéo. Đơn cử các xã khu vực lòng chảo Điện Biên, nơi tốc độ đô thị hóa tăng nhanh nhưng ranh giới và chức năng từng đơn vị vẫn phân tán, thiếu sự kết nối về quy hoạch. Nhiều dự án hạ tầng như mở rộng các trục giao thông hướng tâm đều gặp vướng mắc do mỗi đoạn tuyến lại nằm trên địa giới một xã khác nhau, khiến công tác thống nhất phương án kỹ thuật, giải phóng mặt bằng gặp khó khăn.

Trong lĩnh vực nông nghiệp, mặc dù sở hữu cánh đồng Mường Thanh có quy mô lớn nhất Tây Bắc song diện tích lại trải dài qua nhiều xã, đan xen giữa các khu dân cư nhỏ lẻ. Quy hoạch sản xuất ở mỗi địa phương manh mún, thiếu tính liên kết tổng thể, trong khi tập quán canh tác của người dân gắn với thửa ruộng nhỏ, vị trí cố định nên khó tạo sự đồng thuận khi tiến hành dồn điền đổi thửa. Hạ tầng nội đồng chưa đồng bộ. Vì vậy, dù tỉnh ban hành chủ trương dồn điền đổi thửa, xây dựng cánh đồng mẫu lớn nhưng sau 2 năm triển khai, huyện Điện Biên trước đây chỉ thực hiện dồn đổi được gần 60ha, tập trung chủ yếu tại xã Thanh Yên và Thanh Hưng (cũ).

Thực hiện sáp nhập, tỉnh Điện Biên từ 129 xã, phường, thị trấn giảm xuống còn 45 xã, phường. Khi các xã, phường nhỏ được hợp nhất lại, không gian hành chính mở rộng không chỉ đơn thuần về diện tích mà còn về khả năng tổ chức lại các yếu tố phát triển, từ hạ tầng, dân cư, tài nguyên cho đến hệ thống dịch vụ. Việc sáp nhập còn là cơ hội để thiết kế lại toàn bộ không gian phát triển theo một tư duy mới: Chuyển dịch từ mô hình “quản lý địa bàn” bị chia cắt, manh mún và phụ thuộc ranh giới hành chính sang mô hình “quản trị vùng phát triển” có tính hệ thống, tích hợp và liên kết. Khi các nguồn lực, hạ tầng và quy hoạch được đặt một tổng thể thống nhất, địa phương có điều kiện tổ chức không gian dân cư, kinh tế và dịch vụ theo trục động lực, tạo hiệu quả lan tỏa mạnh hơn và bảo đảm phát triển dài hạn, mở ra khả năng tổ chức sản xuất, thu hút đầu tư.

Sau sáp nhập, bản Nà Sự, xã Mường Chà được xác định là điểm nhấn du lịch của xã.

Xã Mường Chà được thành lập trên cơ sở hợp nhất nguyên trạng diện tích tự nhiên và dân số của 4 xã: Chà Nưa, Chà Cang, Nậm Tin và Pa Tần (cũ). Sau sáp nhập, xã có diện tích tự nhiên hơn 462km2; dân số 14.213 người. Trước đây, khi chưa sáp nhập, cả 4 xã đều gặp nhiều khó khăn trong quy hoạch, liên kết hạ tầng và tổ chức sản xuất, dẫn đến nguồn lực bị chia nhỏ. Sau sáp nhập đã mở ra cơ hội cho Mường Chà phát triển mới khi không gian được tổ chức lại thống nhất, cho phép hình thành các vùng sản xuất tập trung, khai thác hiệu quả tiềm năng nông - lâm nghiệp và dịch vụ theo hướng chuyên nghiệp hơn.

Ông Nguyễn Hữu Đại, Chủ tịch UBND xã Mường Chà cho biết: Sau sáp nhập, xã tập trung phát triển các vùng kinh tế trọng điểm theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và tổ chức sản xuất hàng hóa bền vững. Vùng 1, gồm khu vực các bản thuộc Chà Nưa, Chà Cang, Pa Tần trước đây được định hướng thâm canh lúa nước, mở rộng du lịch cộng đồng Nà Sự, củng cố và phát triển hợp tác xã nuôi ong rừng với thương hiệu OCOP 3 sao; đồng thời hình thành vùng trồng lạc đỏ chất lượng cao. Vùng 2, khu vực Nậm Tin cũ tập trung khoanh nuôi, tái sinh rừng tự nhiên; mở rộng diện tích cây ăn quả, nhất là cam Nậm Tin; đồng thời phát triển vùng trồng quế quy mô lớn, tạo sinh kế ổn định cho người dân. Cùng với tái cơ cấu vùng sản xuất, việc mở rộng diện tích, giúp Mường Chà điều chỉnh, bổ sung quy hoạch được triển khai kịp thời, trở thành nền tảng quan trọng để thu hút các nhà đầu tư. Hiện toàn xã có 1 doanh nghiệp, 102 hộ kinh doanh và 3 hợp tác xã hoạt động hiệu quả.

Không gian mới cũng mở ra cơ hội tái cơ cấu các vùng sản xuất tập trung. Đơn cử, vùng trồng cây ăn quả tại huyện Mường Ảng trước đây phân tán và rải rác trên địa bàn các xã nhỏ (Ẳng Tở, Búng Lao, Ẳng Nưa...) khiến việc quy hoạch và tổ chức sản xuất quy mô lớn gặp nhiều khó khăn. Khi xã Ẳng Tở, Búng Lao (huyện Mường Ảng cũ) và Chiềng Đông (huyện Tuần Giáo cũ) sáp nhập thành xã Búng Lao mới, vùng nguyên liệu được tập trung lại thành một không gian liền mạch, thuận lợi cho việc quy hoạch vùng trồng chuyên canh và đồng bộ hóa kỹ thuật canh tác.

Theo ông Trương Hồng Bách, Chủ tịch UBND xã Búng Lao, sau sáp nhập, địa phương đã rà soát lại quỹ đất nông nghiệp, phân định rõ các tiểu vùng khí hậu để quy hoạch sản xuất phù hợp. Trên cơ sở đó, xã ưu tiên phát triển vùng cây trồng tập trung với các sản phẩm chủ lực như cà phê, mắc ca, cam, bưởi… và thúc đẩy liên kết với doanh nghiệp chế biến. Việc tập trung dân cư và đất sản xuất giúp giảm chi phí hạ tầng, đồng thời tạo điều kiện áp dụng kỹ thuật đồng bộ, đưa cơ giới hóa và công nghệ số vào sản xuất, hướng tới hình thành những vùng hàng hóa quy mô lớn, nâng cao giá trị nông nghiệp.

Không riêng lĩnh vực nông nghiệp, việc sáp nhập các xã, phường tạo thành một cấu trúc không gian thống nhất, giúp các cơ quan quản lý thuận lợi hơn trong hoạch định quy hoạch, phân bổ nguồn lực và tổ chức phát triển theo trục đô thị mới. Điều này phù hợp với quy hoạch tỉnh thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến 2050. Cụ thể, tỉnh chú trọng phát triển theo mô hình “4 trục động lực, 3 vùng kinh tế và 4 cực tăng trưởng”, các địa phương được định hướng vận động theo những hành lang kinh tế rõ ràng thay vì phát triển riêng lẻ như trước. Nổi bật là trục động lực dọc quốc lộ 279 và tuyến cao tốc Điện Biên - Sơn La - Hà Nội gắn với Cảng Hàng không Điện Biên - tuyến “xương sống” mở cửa kết nối tỉnh với Tây Bắc, trung du miền núi phía Bắc và Lào.

Tỉnh xác định các cực tăng trưởng sau khi sáp nhập. Trong đó, khu vực lòng chảo Điện Biên giữ vai trò trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa của toàn vùng Tây Bắc; khu vực Mường Lay trở thành điểm tựa phát triển du lịch sinh thái phía Bắc; vùng Tuần Giáo, Quài Tở là cực công nghiệp - thương mại phía Đông; vùng Mường Nhé, Sín Thầu gắn với cửa khẩu A Pa Chải giữ vị trí cửa ngõ kinh tế biên giới ở phía Tây. Qua đó, tạo thành một khung vận động thống nhất, giúp các đơn vị hành chính sau sáp nhập không còn bị chia cắt bởi ranh giới cũ, mà được dẫn hướng theo những ưu tiên phát triển cụ thể. Nhờ vậy, quỹ đất, hạ tầng và nguồn lực của từng địa phương được liên kết mạch lạc hơn, tạo điều kiện hình thành các khu chức năng quy mô lớn và các chuỗi đô thị - công nghiệp - dịch vụ liên thông, bền vững.

Sáp nhập đơn vị hành chính cấp xã không chỉ là bước đi kỹ thuật nhằm tinh giản bộ máy, mà là quá trình tái cấu trúc toàn diện không gian phát triển của Điện Biên, từ đô thị, hạ tầng đến sinh kế và đời sống cộng đồng. Khi ranh giới hành chính được tổ chức lại theo tư duy liên kết vùng, các nguồn lực vốn bị chia cắt trước đây nay được tích hợp, tạo điều kiện hình thành những vùng sản xuất tập trung, các trục phát triển đô thị - dịch vụ thống nhất và hạ tầng liên thông. Đây sẽ là nền tảng quan trọng để Điện Biên tận dụng thời cơ, thu hút đầu tư và kiến tạo các không gian phát triển năng động trong giai đoạn tới, tiến tới mục tiêu xây dựng cực tăng trưởng mới ở cực Tây Tổ quốc.

Quốc Huy