Mỹ cắt giảm mạnh mua F-35A: chậm Block 4, chi phí tăng

Không quân Hoa Kỳ xác nhận kế hoạch cắt giảm đáng kể việc mua sắm F-35A trong phần còn lại của thập kỷ, do áp lực ngân sách và chậm trễ hiện đại hóa. Lộ trình mới cho thấy số lượng F-35A tăng chậm hơn dự kiến, đồng thời loại biên các máy bay đời đầu dùng phần mềm TR-2, tập trung vào hiện đại hóa TR-3/Block 4.

Kế hoạch mua sắm F-35A và quy mô phi đội

Một kế hoạch mua sắm máy bay chiến đấu mới trình lên Quốc hội Mỹ cho biết tổng quy mô phi đội sẽ thu hẹp tạm thời, với tốc độ mua F-35A thấp hơn nhiều so với dự kiến trước đây. Trước đó, kế hoạch của Không quân từng là 110 chiếc/năm, sau đó hạ xuống 80, 60 và 48 chiếc.

Không quân làm rõ các con số trên phản ánh tổng số máy bay mong muốn sở hữu trên đường băng (tổng biên chế thực tế), không phải mục tiêu mua sắm thuần túy theo năm.

Lý do kỹ thuật: TR-3, Block 4 và xử lý TR-2

Chậm trễ hiện đại hóa: Việc nâng cấp lên tiêu chuẩn Block 4 bị trì hoãn, trong khi các phiên bản trước Block 4 bị đánh giá là chưa đáp ứng yêu cầu tác chiến. Phần mềm TR-3 – chìa khóa cho Block 4 – từng kỳ vọng sẵn sàng đầu những năm 2020.
Báo cáo tháng 2/2025 của Giám đốc Thử nghiệm và Đánh giá Tác chiến thuộc Lầu Năm Góc cho biết thử nghiệm vận hành TR-3 trên F-35 khó có thể bắt đầu trước năm 2026, và có khả năng tiếp tục chậm. Mốc đạt tiêu chuẩn Block 4 hiện được kỳ vọng vào đầu những năm 2030, dù các yêu cầu đã được “giảm nhẹ”.
Loại biên TR-2: Kế hoạch sẽ loại biên các F-35 đời đầu dùng TR-2, tập trung hiện đại hóa TR-3 và TR-4, làm giảm thêm số lượng F-35 hoạt động trong ngắn hạn.
Hiệu quả chi phí: Theo Military Watch, chi phí hiện đại hóa các máy bay F-35 cũ hơn được đánh giá còn tốn kém hơn cả chế tạo máy bay mới, khiến duy trì những khung thân này với năng lực hạn chế trở nên kém hiệu quả.

Áp lực ngân sách và cạnh tranh chương trình

Không quân đang chịu áp lực ngân sách từ nhiều chương trình cạnh tranh, dẫn tới việc ưu tiên tái đầu tư cho nền tảng cũ, khắc phục khan hiếm phụ tùng (F-35, F-15E) và các nhu cầu khác. Điều này thúc đẩy điều chỉnh nhịp mua F-35 ở mức dưới yêu cầu ban đầu.

Yếu tố thứ ba hạn chế đơn hàng lớn là viễn cảnh tiêm kích thế hệ thứ sáu của Trung Quốc dự kiến nhập biên đầu những năm 2030, khiến F-35 – với cấu hình tiền Block 4 – bị dự báo nhanh lỗi thời. Việc công bố các đoạn phim hai máy bay thế hệ thứ sáu của Trung Quốc bay thử được cho là đã kéo giảm giá cổ phiếu Lockheed Martin do dự báo nhu cầu F-35 suy yếu.

Trong bối cảnh đó, Washington công bố hỗ trợ trở lại cho chương trình tiêm kích thế hệ thứ sáu F-47 của Không quân chỉ trong vòng ba tháng, sau giai đoạn thiếu kinh phí. Máy bay mới này được dự kiến có chi phí mua sắm cao gấp bốn lần F-35 và sẽ cạnh tranh ngân sách trực tiếp với F-35.

Tác động tới lực lượng và triển vọng

Ngắn hạn: Quy mô phi đội tiêm kích thu hẹp tạm thời do cắt nhịp mua sắm và loại biên khung thân TR-2; ưu tiên nguồn lực cho TR-3/Block 4.
Trung hạn: Nếu TR-3 bắt đầu thử nghiệm vận hành không trước 2026, mốc đạt Block 4 vào đầu thập niên 2030 sẽ tiếp tục kéo giãn lộ trình năng lực.
Dài hạn: Sự cạnh tranh ngân sách từ F-47 có thể duy trì nhịp mua F-35 thấp; trường hợp F-47 chậm, Không quân có thể cân nhắc các biến thể F-35 hiện đại hóa tích hợp công nghệ thế hệ thứ sáu. Lockheed Martin quảng bá các cấu hình “thế hệ 5+” nhằm giảm bất lợi trước các lực lượng khu vực.

Điểm đáng chú ý về học thuyết và vận hành

Chu kỳ nâng cấp phần mềm/hardware là yếu tố giới hạn năng lực F-35 trước năm 2030, ảnh hưởng đến cách bố trí lực lượng và nhiệm vụ.
Chi phí vòng đời cao và khan hiếm phụ tùng buộc Không quân cân đối giữa sẵn sàng chiến đấu hiện tại và hiện đại hóa tương lai.

Biểu tượng bầu trời F-35 rơi vào tình cảnh "thê thảm": Chính Mỹ còn ngại không muốn mua- Ảnh 1.

Biểu tượng bầu trời F-35 rơi vào tình cảnh "thê thảm": Chính Mỹ còn ngại không muốn mua- Ảnh 2.

CTVX