Mỹ - Venezuela trong vòng xoáy căng thẳng

Căng thẳng giữa Mỹ và Venezuela vẫn tiếp tục leo thang mặc dù hai bên đã có cuộc điện đàm ở cấp độ cao nhất. Trước đó, Tổng thống Donald Trump cảnh báo “phong tỏa hoàn toàn” không phận phía trên và xung quanh Venezuela, đồng thời tăng cường triển khai quân sự tại Caribe.

Phía Venezuela lập tức phản ứng mạnh mẽ, đặt quân đội trong tình trạng báo động đỏ và cáo buộc Washington chuẩn bị hành động quân sự. Những động thái dồn dập này đang khiến cộng đồng quốc tế theo dõi sát sao từng bước đi của cả hai bên.

Mỹ tuyên bố sẵn sàng tấn công các mục tiêu nếu điều đó giúp ngăn dòng chảy ma túy vào Mỹ. Ảnh: Reuters

Rủi ro xung đột Mỹ - Venezuela

Việc Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố nên “đóng hoàn toàn” không phận Venezuela và tăng cường hiện diện quân sự ở Caribe được Washington giải thích là nhằm răn đe và ngăn ngừa bất kỳ hành động leo thang nào từ Caracas. Tuy nhiên, các nhà phân tích quốc tế nhìn nhận động thái này rộng hơn rất nhiều so với những gì Mỹ nêu công khai.

Một số chuyên gia cho rằng đây là bước đi nhằm gia tăng áp lực chính trị – quân sự lên chính quyền Tổng thống Nicolas Maduro trong bối cảnh quan hệ hai bên căng thẳng vì vấn đề bầu cử, trừng phạt và an ninh khu vực. Tuy nhiên, nhiều ý kiến độc lập nhấn mạnh Washington cũng phải tính toán rủi ro: việc triển khai lực lượng ở Caribe có thể bị Caracas và các nước Mỹ Latinh xem là tín hiệu can thiệp quân sự, từ đó làm gia tăng phản ứng chống Mỹ trong khu vực.

Trong khi đó, giới hoạch định chính sách quốc tế đánh giá rủi ro xung đột không hề đơn giản. Một mặt, Mỹ muốn gửi thông điệp răn đe mạnh để kiểm soát tình hình; nhưng mặt khác, họ cũng hiểu rằng bất kỳ hoạt động quân sự nào ở Venezuela, một quốc gia có lực lượng vũ trang đông đảo và nhận được sự ủng hộ ngoại giao từ một số nước lớn, có khả năng đẩy khu vực Caribe vào bất ổn khó lường. Vì vậy, phần lớn nhận định cho rằng Mỹ vẫn cố giữ ngưỡng an toàn, sử dụng hiện diện quân sự như công cụ gây sức ép chứ không hướng tới đối đầu trực tiếp.

Nhiều nước Mỹ Latinh và cả EU cũng cảnh báo rằng gia tăng quân sự hóa khu vực Caribe không phải giải pháp bền vững, đồng thời kêu gọi Mỹ và Venezuela tránh những bước đi có thể tạo ra tính toán sai lầm khiến căng thẳng leo thang ngoài ý muốn.

Mỹ sẽ đàm phán hay sử dụng vũ lực với Venezuela?

Cuộc điện đàm giữa Tổng thống Donald Trump và Tổng thống Nicolas Maduro đã diễn ra vào tuần trước. Theo truyền thông Mỹ, cụ thể là Fox News, một cơ quan thân với chính quyền ông Trump thì người đứng đầu Nhà Trắng đã đưa ra tối hậu thư muốn ông Maduro rời khỏi Venezuela ngay lập tức. Tuy nhiên, phía ông Maduro chỉ chịu nhượng bộ bằng cách có thể nhường quyền lực cho phe đối lập thông qua tổng tuyển cử song vẫn phải nắm quân đội. Phía Mỹ không đồng ý với điều này và cho rằng lập trường của hai bên vẫn còn quá cách biệt.

Phía Mỹ cũng đứng ra đảm bảo di tản an toàn cho vợ con ông Maduro nhưng chỉ trong trường hợp Tổng thống Venezuela từ chức ngay lập tức. Sau khi điện đàm không thành công, phía Mỹ đã gia tăng thêm áp lực bằng cách tuyên bố đóng cửa không phận. Một số nguồn tin cho biết, Venezuela đã tìm cách có thêm 1 cuộc điện đàm nữa nhưng không được phía Mỹ phản hồi.

Mỹ tiếp tục tấn công vào các tàu nghi chở ma túy ở Venezuela. Ảnh: Reuters

Trong những ngày qua, truyền thông và giới phân tích tại Mỹ đưa ra đánh giá khá thận trọng về hai khả năng: đàm phán và sử dụng vũ lực đối với Venezuela. Đa số các tờ báo lớn như The New York Times, Washington Post, Politico hay các viện nghiên cứu như Brookings và CSIS cho rằng đàm phán vẫn là kênh được ưu tiên, dù triển vọng còn mong manh.

Tuy vậy, truyền thông Mỹ cũng lưu ý rằng Washington không loại trừ hoàn toàn rủi ro sử dụng vũ lực, đặc biệt sau khi không phận Venezuela bị tuyên bố “đóng hoàn toàn”. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng đây chủ yếu là những bước gây sức ép chiến lược.

Trong giới phân tích, quan điểm chung là kịch bản can thiệp quân sự trực tiếp có xác suất thấp, vì nó mang lại chi phí chính trị lớn cho Washington, có thể tạo ra bất ổn lan rộng tại Mỹ Latinh và đẩy Mỹ vào một cuộc xung đột kéo dài, điều mà nhiều nhà hoạch định chính sách Mỹ muốn tránh.

Căng thẳng Mỹ - Venezuela tiếp tục gia tăng?

Việc Venezuela thành lập ủy ban điều tra đặc biệt được cho là giúp chính quyền của ông Maduro định hình một diễn ngôn chính thức về cáo buộc hành động gây hấn từ phía Mỹ, tạo cơ sở pháp lý để đưa vấn đề ra trước các tổ chức khu vực như hoặc thậm chí Liên Hợp Quốc nếu cần. Đây là cách Caracas gia tăng áp lực ngoại giao và tranh thủ sự ủng hộ từ các quốc gia Mỹ Latinh vốn nhạy cảm với vấn đề chủ quyền và can thiệp quân sự.

Thứ hai, động thái này cũng nhằm củng cố sự đoàn kết trong nội bộ. Khi căng thẳng ngoài khơi tăng lên, việc Quốc hội vào cuộc điều tra cho phép chính quyền ông Maduro củng cố lập trường bảo vệ lãnh thổ, bảo vệ an ninh biển.

Thứ ba, thành lập ủy ban điều tra có thể coi là phản ứng cân bằng trước việc Mỹ tuyên bố “đóng hoàn toàn” không phận Venezuela và tăng cường sự hiện diện quân sự ở Caribe. Nó cho thấy Caracas không muốn để Washington định hình câu chuyện.

Tuy nhiên, về tổng thể, động thái này cũng có thể khiến mức độ căng thẳng tăng thêm, đặc biệt nếu ủy ban đưa ra các kết luận cứng rắn hoặc Caracas sử dụng kết quả điều tra để biện minh cho các bước đáp trả tiếp theo.

Quang Trung/VOV-Washington