Nắm bắt cơ hội để tiếp tục đổi mới và nâng cao chất lượng công tác phổ biến, giáo dục pháp luật

TS. Lê Vệ Quốc, Cục trưởng Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật, Bộ Tư pháp.

PBGDPL có trọng tâm, trọng điểm, thực chất và hiệu quả

Trong công tác chỉ đạo, điều hành, thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, Luật PBGDPL và các văn bản hướng dẫn thi hành, trên cơ sở bám sát định hướng đổi mới công tác PBGDPL theo tinh thần Nghị quyết số 27-NQ/TW, Kết luận số 80-KL/TW ngày 20/6/2020 của Ban Bí thư về việc tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 32-CT/TW, thời gian qua, Bộ Tư pháp luôn xác định việc tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện công tác PBGDPL một cách thực chất hơn nhằm góp phần nâng cao nhận thức, ý thức chấp hành pháp luật cho cộng đồng là nhiệm vụ trọng tâm. Hằng năm, Bộ Tư pháp đều tham mưu trình Hội đồng phối hợp PBGDPL trung ương ban hành theo thẩm quyền các kế hoạch, văn bản để hướng dẫn, chỉ đạo triển khai công tác PBGDPL trên phạm vi toàn quốc, trong đó xác định rõ yêu cầu đổi mới công tác PBGDPL trong điều kiện hiện nay là nhiệm vụ trọng tâm nhằm thực hiện có chất lượng, hiệu quả các nhiệm vụ, giải pháp được nêu trong Nghị quyết số 27-NQ/TW.

Công tác quản lý nhà nước về PBGDPL được tăng cường, có trọng tâm, trọng điểm, ngày càng đi vào thực chất, hiệu quả. Vai trò của Hội đồng phối hợp PBGDPL các cấp trong chỉ đạo, hướng dẫn thực hiện công tác PBGDPL ngày càng được phát huy; hoạt động phối hợp giữa các bộ, ngành, đoàn thể ở trung ương và địa phương được tăng cường, chặt chẽ. Đồng thời, Bộ Tư pháp tiếp tục tham mưu các giải pháp đổi mới công tác PBGDPL, trong đó tập trung triển khai các Đề án PBGDPL mới gồm: “Tổ chức truyền thông chính sách có tác động lớn đến xã hội trong quá trình xây dựng văn bản quy phạm pháp luật giai đoạn 2022 - 2027”, “Thí điểm đổi mới hoạt động đánh giá hiệu quả công tác PBGDPL”, “Tăng cường năng lực tiếp cận pháp luật của người dân”, “Nâng cao năng lực cho đội ngũ báo cáo viên pháp luật, tuyên truyền viên pháp luật thực hiện phổ biến, giáo dục pháp luật tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2024 - 2030”.

Trên cơ sở hướng dẫn, chỉ đạo của Hội đồng phối hợp PBGDPL trung ương, căn cứ tình hình thực tiễn của địa phương, Hội đồng phối hợp PBGDPL cấp tỉnh, cấp huyện đều ban hành kế hoạch riêng triển khai công tác PBGDPL, triển khai các văn bản, đề án nêu trên, các văn bản, đề án trong phạm vi lĩnh vực quản lý; tập trung ưu tiên các hoạt động PBGDPL cho đối tượng đặc thù, yếu thế, dân tộc thiểu số, các địa bàn miền núi, vùng có điều kiện kinh tế xã hội khó khăn, đặc biệt khó khăn, địa bàn trọng yếu về quốc phòng an ninh...

Nội dung PBGDPL được đổi mới theo hướng ngày càng đáp ứng tốt hơn nhu cầu của người dân, doanh nghiệp; tập trung triển khai các Luật, Pháp lệnh, Nghị quyết của Quốc hội mới được ban hành, các vấn đề dư luận xã hội quan tâm hoặc cần định hướng dư luận xã hội; truyền thông chính sách trong quá trình xây dựng văn bản quy phạm pháp luật…

Bên cạnh các hình thức PBGDPL truyền thống, nhiều mô hình mới, cách làm hay, hiệu quả về PBGDPL, nhất là việc ứng dụng công nghệ thông tin tiếp tục được các bộ, ngành, địa phương quan tâm, chú trọng triển khai đạt hiệu quả cao, điển hình như: thành lập các fanpage để cung cấp thông tin pháp luật, hệ thống truyền thanh cơ sở; xây dựng các Cổng/Trang thông tin điện tử PBGDPL hoặc chuyên mục về PBGDPL trên các Cổng thông tin điện tử của bộ, ngành, địa phương. Các hoạt động hưởng ứng Ngày Pháp luật cũng trở thành hoạt động nền nếp, được triển khai hàng năm với nội dung và hình thức phong phú, đa dang, thiết thực…

Công tác PBGDPL được thực hiện đồng bộ, thống nhất từ trung ương đến địa phương, huy động được sự tham gia của các lực lượng ở cơ sở. Từ năm 2023 đến nay, các địa phương đã tổ chức gần 680 ngàn cuộc PBGDPL trực tiếp cho hơn 60 triệu lượt người; tổ chức gần 14 ngàn cuộc thi tìm hiểu pháp luật cho gần 16 triệu lượt người dự thi; phát hành gần 65 triệu tài liệu PBGDPL.

Công tác truyền thông dự thảo chính sách, pháp luật được Hội đồng phối hợp PBGDPL trung ương, các bộ, ngành, địa phương quan tâm chỉ đạo tổ chức triển khai thực hiện, với hình thức phong phú, đa dạng; huy động được sự tham gia, vào cuộc của các cơ quan báo chí, truyền thông, các tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội và luật sư, luật gia, nhà khoa học tham gia góp ý, phản biện dự thảo chính sách. Qua đó, góp phần không nhỏ trong việc bảm đảo tính minh bạch, hợp lý, tăng cường chất lượng, tính khả thi của hệ thống văn bản quy phạm pháp luật.

Công tác hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp được tập trung đẩy mạnh thông qua nhiều hoạt động cụ thể để hỗ trợ, tạo điều kiện cho doanh nghiệp tiếp cận với các quy định của pháp luật cũng như góp phần tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc pháp lý của doanh nghiệp trên thực tế.

Nâng cao nhận thức tuân thủ pháp luật là ưu tiên hàng đầu

Để triển khai kịp thời hiệu quả các chủ trương, đường lối của Đảng đã đề ra tại Nghị quyết số 27 và tiếp tục thực hiện Kết luận số 80-KL/TW của Ban Bí thư trong thời gian tới, công tác PBGDPL cần tập trung thực hiện tốt một số nhiệm vụ, giải pháp.

Theo đó, tiếp tục xác định việc phổ biến, giáo dục, nâng cao nhận thức cho cán bộ, đảng viên và Nhân dân về Hiến pháp, pháp luật, về Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam và yêu cầu tiếp tục xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới là nhiệm vụ trọng tâm của công tác PBGDPL, cần ưu tiên hàng đầu. Trong đó chú trọng việc phổ biến, truyền thông để nâng cao nhận thức của các cấp, các ngành và toàn xã hội về vị trí, vai trò, ý nghĩa của pháp luật trong quản lý nhà nước, quản lý xã hội và bảo đảm quyền con người, quyền công dân theo quy định của Hiến pháp và pháp luật. Đồng thời, nâng cao nhận thức về vai trò quan trọng và ý nghĩa của công tác PBGDPL đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa trong thời kỳ mới, là nhiệm vụ xuyên suốt trong quá trình lãnh đạo, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa; coi đó là một bộ phận không thể tách rời của công tác giáo dục chính trị - tư tưởng, là nhiệm vụ của toàn bộ hệ thống chính trị đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng.

Xác định Nhà nước giữ vai trò nòng cốt để xây dựng, thiết lập các điều kiện cần thiết giúp người dân có thể tiếp cận, chủ động chấp hành, tuân thủ, sử dụng pháp luật. Đồng thời xác định rõ trách nhiệm thực hiện PBGDPL của mỗi cán bộ, công chức, viên chức trong cơ quan, đơn vị khi thi hành công vụ cũng như trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, đơn vị trong việc bảo đảm chất lượng, hiệu quả của công tác PBGDPL. Phát huy vai trò chủ động, tích cực, tính tự giác và trách nhiệm nêu gương của đảng viên, cán bộ, công chức, viên chức, người lao động trong các cơ quan nhà nước trong việc tích cực, chủ động học tập, tìm hiểu pháp luật, “lấy cái đẹp dẹp cái xấu” như Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã từng nhấn mạnh.

Tiếp tục đổi mới nội dung PBGDPL, đa dạng hóa các hình thức, cách thức triển khai thực hiện bảo đảm có trọng tâm, trọng điểm, phù hợp với nhu cầu xã hội và từng nhóm đối tượng, địa bàn, lĩnh vực, chú trọng đối tượng đặc thù; bám sát các vấn đề dư luận xã hội quan tâm hoặc cần định hướng dư luận xã hội, các vấn đề nổi cộm. Tăng cường các hoạt động đối thoại, giải đáp vướng mắc, bất cập từ thực tiễn thi hành pháp luật. Phát huy thế mạnh của các phương tiện thông tin đại chúng, các cơ quan thông tấn, báo chí trong công tác PBGDPL. Đẩy mạnh việc truyền thông chính sách trong quá trình xây dựng văn bản quy phạm pháp luật để tạo đồng thuận xã hội. Tăng cường, nâng cao hiệu quả công tác giáo dục pháp luật trong nhà trường, coi đây là tiền đề trong việc giáo dục, hình thành ý thức chấp hành, tuân thủ pháp luật nghiêm minh của các công dân tương lai.

Phát huy vai trò của Hội đồng phối hợp PBGDPL trong chỉ đạo, định hướng triển khai công tác PBGDPL, nhất là trong các lĩnh vực, địa bàn, đối tượng cần có sự phối hợp liên ngành; tăng cường trách nhiệm của thành viên Hội đồng. Gắn kết công tác PBGDPL với công tác tuyên giáo, dân vận của hệ thống chính trị, công tác vận động quần chúng và các cuộc vận động, các phong trào xã hội rộng lớn do Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên của Mặt trận phát động để phát huy đầy đủ nhất vai trò của cả hệ thống chính trị trong công tác tập hợp, vận động Nhân dân học tập, tìm hiểu, tuân theo pháp luật.

Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, thực hiện chuyển đổi số trong công tác PBGDPL. Thực hiện tốt công tác thông tin pháp luật để bảo đảm thực hiện đầy đủ quyền được thông tin về pháp luật của công dân; tiếp tục hoàn thiện cơ sở dữ liệu quốc gia văn bản quy phạm pháp luật (trung ương và địa phương); đưa vào vận hành Cổng Thông tin điện tử PBGDPL quốc gia và các cơ sở dữ liệu thông tin về pháp luật khác. Trọng tâm trong thời gian tới là tham mưu trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Đề án “Thực hiện chuyển đổi số trong công tác PBGDPL” theo nhiệm vụ được giao tại Nghị quyết số 77/NQ-CP ngày 12/5/2023 của Chính phủ ban hành Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 27-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương.

Củng cố, kiện toàn đội ngũ cán bộ tham mưu công tác PBGDPL; nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của đội ngũ báo cáo viên pháp luật, tuyên truyền viên pháp luật theo hướng chuyên sâu, chuyên biệt cho đối tượng đặc thù, yếu thế; phát huy vai trò, trách nhiệm xã hội của các tổ chức hành nghề luật như luật sư, luật gia. Có chính sách ưu tiên sử dụng đội ngũ người biết tiếng dân tộc thiểu số, người có uy tín trong cộng đồng dân cư, già làng, trưởng bản, chức sắc, chức việc trong các tôn giáo ở vùng dân tộc thiểu số tham gia PBGDPL.

Tăng cường hiệu quả công tác quản lý nhà nước về PBGDPL, trọng tâm là chỉ đạo, hướng dẫn nghiệp vụ, giải quyết, tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc; kiểm tra, sơ kết, tổng kết, xây dựng, nhân rộng các cách thức, mô hình PBGDPL có hiệu quả; biểu dương, tôn vinh các gương sáng trong xây dựng, thi hành và bảo vệ pháp luật. Nghiên cứu thiết lập cơ chế nắm bắt thông tin, thực hiện phản biện xã hội trong quá trình tổ chức hoạt động truyền thông dự thảo chính sách, PBGDPL để kịp thời phát hiện những điểm nghẽn, vướng mắc, bất cập, quy định chưa phù hợp trong quá trình xây dựng, thực thi chể chế, chính sách, từ đó đề xuất với cơ quan có thẩm quyền tiếp tục hoàn thiện, nâng cao hiệu lực, hiệu quả thực thi chính sách, pháp luật.

Phối hợp với các bộ, ngành có liên quan xây dựng, hoàn thiện cơ chế phù hợp về ngân sách, tài chính phục vụ công tác PBGDPL; tăng cường đa dạng hóa nguồn lực xã hội tham gia công tác PBGDPL; tích cực thực hiện hợp tác quốc tế trong công tác PBGDPL.

TS. Lê Vệ Quốc, Cục trưởng Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật, Bộ Tư pháp