Nền tảng cho phát triển bền vững và trách nhiệm toàn cầu

Nông dân Điện Biên thu hoạch lúa mùa. (Ảnh: nhandan.vn)

Tư tưởng Hồ Chí Minh và triết lý sinh thái Việt Nam

Hơn nửa thế kỷ trước, trong những năm tháng đất nước còn gian khó, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khắc họa một “bản đồ sinh thái” cho dân tộc bằng những lời giản dị mà sâu sắc: “Rừng vàng, biển bạc, đất phì nhiêu”.

Ẩn chứa trong đó là một triết lý phát triển mang tầm nhân loại, coi thiên nhiên là cội nguồn của sự sống, là nền tảng của thịnh vượng, và là người bạn đồng hành của con người trong hành trình dựng xây đất nước.

Khi thế giới bước vào kỷ nguyên xanh, mỗi quốc gia đều phải định nghĩa lại mối quan hệ giữa phát triển và tự nhiên. Trong bối cảnh ấy, tư tưởng sinh thái Hồ Chí Minh càng tỏa sáng như nền tảng cho Việt Nam xanh, dẫn dắt quốc gia trên con đường phát triển bền vững, chủ động hội nhập và gắn kết trách nhiệm toàn cầu.

Nhân kỷ niệm 80 năm ngành Nông nghiệp và Môi trường Việt Nam, việc nhìn lại hành trình ấy – từ tư tưởng đến hành động, từ di sản đến sáng tạo – càng khẳng định một chân lý: Phát triển xanh không chỉ là mục tiêu, mà là lời thề gìn giữ sự sống.

Trong tư tưởng Hồ Chí Minh, thiên nhiên không chỉ là tài nguyên, mà là phần linh hồn của dân tộc. Người nhìn nhận con người và tự nhiên trong một chỉnh thể thống nhất, nơi đất, nước, rừng, biển, khí hậu và con người cùng tồn tại hài hòa, nuôi dưỡng và bảo vệ lẫn nhau – một quan điểm vượt trước thời đại về phát triển bền vững.

“Nước ta ở về xứ nóng, khí hậu tốt; rừng vàng, biển bạc, đất phì nhiêu...” (Bài nói tại Hội nghị lần thứ bảy Ban Chấp hành Trung ương Đảng Lao động Việt Nam (khóa III), tháng 4/1962).

Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Rừng vàng, biển bạc, đất phì nhiêu”, lời dạy giản dị mà chứa đựng triết lý phát triển bền vững. (Ảnh: nhandan.vn)

“Rừng là vàng, nếu biết bảo vệ, xây dựng thì rừng rất quý". (Phát biểu tại Hội nghị Tuyên giáo miền núi, ngày 31/8/1963).

“Bờ biển ta dài, tươi đẹp, ta phải biết giữ gìn lấy nó.” (Lời căn dặn khi thăm Bộ đội Hải quân lần thứ hai ngày 15/3/1961).

Những lời dạy ấy là những tuyên ngôn sinh thái đầu tiên của Việt Nam hiện đại, thể hiện tầm nhìn của một nhà tư tưởng coi thiên nhiên là nền tảng phát triển bền vững. Người khẳng định: phát triển phải gắn với gìn giữ, khai thác phải đi đôi với trách nhiệm; lấy hòa hợp thay cho đối kháng, lấy con người làm trung tâm nhưng không đối lập với tự nhiên.

Đến nay, tư tưởng sinh thái Hồ Chí Minh vẫn là kim chỉ nam cho mọi chiến lược phát triển xanh, tuần hoàn và carbon thấp của Việt Nam-đặt nền tảng cho chuyển đổi từ “tăng trưởng nâu” sang “tăng trưởng xanh,” từ “phát triển bằng khai thác” sang “phát triển bằng tri thức và hài hòa với tự nhiên.”

Tám mươi năm kiến tạo và đổi mới xanh

Tám mươi năm qua, ngành Nông nghiệp và Môi trường Việt Nam là minh chứng sinh động cho sức sống bền bỉ của tư tưởng Hồ Chí Minh - tư tưởng gieo mầm độc lập, khơi dậy nội lực và nuôi dưỡng nền tự cường sinh thái của dân tộc.

Từ “hũ gạo cứu đói” trong những năm kháng chiến đến “nông nghiệp carbon thấp” trong kỷ nguyên số, mỗi giai đoạn là một bước tiến trên hành trình xanh.

Ngành đã chuyển từ tư duy quản lý đơn ngành sang tư duy tổng hợp, lấy không gian sinh thái và liên kết vùng làm nền tảng phát triển; kết nối chặt chẽ giữa đất-nước-rừng-biển-khoáng sản-khí hậu với các lĩnh vực sản xuất, chế biến, xây dựng nông thôn mới.

Bà con nông dân thành phố Cần Thơ ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất. (Ảnh: nhandan.vn)

Việc hợp nhất Bộ Nông nghiệp và Môi trường (năm 2025) trong tầm nhìn phát triển quốc gia, khi mọi nguồn lực được nhìn nhận như một dòng chảy thống nhất giữa tự nhiên, kinh tế và con người, Việt Nam có thể bước vào kỷ nguyên xanh với vị thế của quốc gia kiến tạo và dẫn dắt khu vực, tiếp nối trọn vẹn tinh thần Hồ Chí Minh về phát triển độc lập, tự chủ và hài hòa với tự nhiên.

Ba biểu tượng “rừng vàng-biển bạc-đất phì nhiêu” không chỉ là hình ảnh tự nhiên, mà là ba trụ sinh thái quốc gia. Ngày nay, tư tưởng ấy được hiện thực hóa bằng những chương trình cụ thể:

Rừng vàng - phục hồi rừng đầu nguồn, rừng ngập mặn, phát triển tín chỉ carbon cộng đồng; Biển bạc - phát triển kinh tế biển xanh, năng lượng gió và hydrogen, bảo tồn sinh thái đại dương; Đất phì nhiêu - xây dựng nông nghiệp carbon thấp, chuỗi giá trị tuần hoàn, công nghiệp chế biến xanh.

Từ đó, “bản đồ sinh thái Việt Nam” đang dần hình thành một hệ sinh thái thống nhất giữa đất, nước, rừng, biển, khí hậu và dữ liệu; nơi mỗi vùng miền đều trở thành một mắt xích của phát triển xanh và bền vững.

Hành trình Xanh Việt Nam hôm nay là kết tinh của di sản Hồ Chí Minh-kết nối con người, khoa học và văn hóa trong một tầm nhìn phát triển toàn cầu. Từ miền núi đến hải đảo, các Trung tâm Điều phối Hành trình Xanh (GreenHubs) đang hình thành, liên kết dữ liệu-năng lượng-cộng đồng thành mạng lưới sinh thái quốc gia.

Từ cam kết Net Zero 2050 tại COP26 đến sáng kiến tín chỉ carbon cộng đồng và GreenHubs quốc gia, Việt Nam đang chứng minh rằng: một quốc gia đang phát triển vẫn có thể đi đầu trong hành động vì khí hậu, nếu biết biến tư tưởng thành hành động, và biến trách nhiệm thành sức mạnh.

Tám mươi năm, một hành trình được viết bằng trí tuệ, bản lĩnh và niềm tin. Từ Hồ Chí Minh đến Việt Nam hôm nay là mạch nối xuyên suốt từ độc lập chính trị đến độc lập sinh thái, từ tự cường dân tộc đến trách nhiệm toàn cầu.

Những người nông dân đổi mới tư duy sản xuất, những nhà khoa học sáng tạo công nghệ xanh, những doanh nghiệp dấn thân vì cộng đồng, những thanh niên gieo hạt niềm tin - tất cả đang cùng viết tiếp Hành trình Xanh Việt Nam bằng tri thức, đôi tay và trái tim của mình.

Từ “Rừng vàng, biển bạc, đất phì nhiêu” đến “Hành trình xanh và trách nhiệm toàn cầu” là hành trình của một tư tưởng vượt thời gian - tư tưởng Hồ Chí Minh về sự hòa hợp giữa con người, thiên nhiên và Tổ quốc.

Phát triển xanh không chỉ là một chiến lược, mà là một bản sắc. Và trong bản sắc ấy, có hình bóng Hồ Chí Minh - người tiên phong của tư tưởng sinh thái Việt Nam.

TS, Vương Thành Trung - TS, Phạm Ngọc Anh