Nét đẹp văn hóa các dân tộc tạo sức hút cho du lịch Điện Biên

Ánh nắng chiều trải xuống những mái nhà sàn, phủ lên con đường bê tông hòa với sắc vàng của hoa dã quỳ dẫn vào bản Na Sang 1, xã Núa Ngam, tỉnh Điện Biên. Trong không gian yên bình ấy, tiếng thoi đưa lách cách vang lên đều đặn bên hiên mỗi nếp nhà. Những đôi tay khéo léo của những người phụ nữ người Lào thoăn thoắt đưa sợi, dệt từng đường hoa văn sắc sảo, những họa tiết không chỉ để làm đẹp tấm vải, mà còn là ngôn ngữ kể về đời sống, về tín ngưỡng và vẻ đẹp tâm hồn của cộng đồng người Lào nơi đây.

Trong dòng chảy hiện đại, nghề dệt thổ cẩm truyền thống của đồng bào dân tộc Lào vẫn được giữ gìn như một phần không thể thiếu của cuộc sống.

Bà Vì Thị Tích, người dân bản Na Sang 1 chia sẻ, trong dòng chảy hiện đại, nghề dệt thổ cẩm truyền thống của bà con ở Na Sang 1 vẫn được giữ gìn như một phần không thể thiếu của cuộc sống. Người già dạy cho người trẻ, con gái học từ mẹ... họ cố gắng quan sát từng đường dệt xem như mạch ngầm văn hóa được trao truyền lặng lẽ nhưng bền bỉ qua bao thế hệ. Mỗi tấm vải hoàn thành không chỉ là sản phẩm lao động, mà còn là dấu ấn của bản sắc, của niềm tự hào dân tộc và của sự gắn bó với cội nguồn.

"Lúc còn nhỏ, hơn 10 tuổi thì tôi đã học dệt với mẹ và tập dần. Rồi sau đó học làm nghề, học trồng bông, trồng chàm. Các sản phẩm tôi tự dệt để mặc vì không có tiền mua vải. Đến khoảng 14, 15 tuổi tôi đã có thể biết tự dệt đồ để mặc được. Sau này đã biết dệt tốt thì tôi lại truyền dạy lại cho con cháu, nhất là vào lúc nghỉ hè hay khi rảnh rỗi đều tranh thủ dạy cho con cháu mình để giữ nghề", bà Vì Thị Tích nói.

Những giá trị văn hóa truyền thống đang trở thành nền tảng để Điện Biên phát triển du lịch cộng đồng, mở rộng sinh kế cho người dân.

Không chỉ có những khung cửi miệt mài giữ hồn bản sắc, đời sống văn hóa ở bản Na Sang 1 còn được bồi đắp từ những phong tục lâu đời mà người dân tộc Lào vẫn gìn giữ. Sau những mùa gieo trồng, khi những bông lúa trên nương đã chín vàng, cả bản lại cùng chuẩn bị Tết cơm mới, nghi lễ linh thiêng thể hiện sự biết ơn đất trời, tổ tiên và ước vọng về một năm mới đủ đầy.

Theo bà Lường Thị Ún - người dân bản Na Sang 1, xã Núa Ngam, nếu nghề dệt là sự khéo léo của đôi tay, thì Tết cơm mới là sự gắn bó trong tâm thức, là nhịp kết nối giữa con người với gia đình, cộng đồng và cội nguồn. Nghi lễ ấy không phô trương, không cầu kỳ, nhưng trong mỗi nếp xôi cốm mới là những thông điệp được gửi gắm từ đời này sang đời khác về sự kính trọng tổ tiên, trân trọng hạt gạo và mong ước mùa màng bội thu.

"Làm món cốm này bởi vì lúc mình ăn Tết mới thì phải có cốm. Đến mùa lúa mới sẽ lấy lúa làm cơm mới, lúa cũ thì sẽ không được dùng mà phải lấy lúa mới. Năm mới thì phải có cơm lúa mới để làm cơm dâng tổ tiên, cầu mong tổ tiên phù hộ con cháu, gia đình làm ăn phát đạt, được khỏe mạnh, không ốm đau", bà Lường Thị Ún cho biết.

Những giá trị văn hóa “sống” như nghề dệt thổ cẩm, hay nghi lễ cơm mới không chỉ góp phần gìn giữ bản sắc, mà còn trở thành nền tảng để Điện Biên phát triển du lịch cộng đồng, mở rộng sinh kế cho người dân. Đây cũng là minh chứng cho sức sống văn hóa mạnh mẽ ngay từ cơ sở.

Cùng với Na Sang 1, xu hướng khôi phục và phát huy văn hóa truyền thống đang lan tỏa ở nhiều địa bàn trong tỉnh Điện Biên. Ở nhiều bản làng người Thái, Mông, Lào… các sinh hoạt văn hóa cộng đồng vẫn được duy trì thường xuyên. Nhiều lễ hội và các hình thức văn nghệ dân gian ngày càng thu hút đông đảo người tham gia, tạo nên không gian văn hóa phong phú và giàu bản sắc. Nhiều môn thể thao, trò chơi dân gian như ném pao, bắn nỏ, tung còn, đánh Tù Lu… tiếp tục được gìn giữ và phát triển, trở thành điểm nhấn của các sự kiện văn hóa thể thao và hoạt động du lịch cộng đồng, du lịch trải nghiệm.

Ông Lò Văn Thiền - người dân xã Pu Nhi, tỉnh Điện Biên nói: "Môn bắn nỏ xuất phát từ truyền thống của các cụ ngày xưa đi bắn sóc, bắn chim, nhưng bây giờ thì mình học, tiếp cận để tham gia giao lưu thể thao các môn truyền thống, thi thể dục thể thao của xã thì cũng rất bổ ích".

Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2026 - 2030 sẽ là động lực quan trọng để Điện Biên phát huy giá trị văn hóa dân tộc để thúc đẩy phát triển du lịch.

Ông Nguyễn Thanh Sơn - Giám đốc Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Điện Biên cho biết giai đoạn 2026 - 2030, Điện Biên đặt mục tiêu trên 85% xã, thôn vùng đồng bào dân tộc thiểu số có đủ hạ tầng thiết yếu như nhà văn hóa, sân thể thao, điểm sinh hoạt cộng đồng. Đây là nền tảng để duy trì lễ hội, hoạt động văn hóa tín ngưỡng và phát triển du lịch cộng đồng.

Song song với đó, tỉnh Điện Biên sẽ xây dựng chuỗi giá trị văn hóa du lịch như: bảo tồn nghề truyền thống, số hóa di sản, phát triển chợ sản phẩm trực tuyến và kết nối sản phẩm bản địa với thị trường. Hướng đi này chuyển văn hóa từ “giữ nguyên trạng” sang nguồn lực kinh tế. Chính nguồn lực từ Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2026 - 2030 sẽ là động lực quan trọng để Điện Biên duy trì nghề truyền thống, bảo vệ di sản và thúc đẩy chuyển đổi số trong lĩnh vực văn hóa, du lịch.

Ông Nguyễn Thanh Sơn nói: "Tỷ lệ thôn đội văn hóa, văn nghệ truyền thống hoạt động thường xuyên có chất lượng hiện đạt trên 95%. Đó là những chỉ tiêu nổi bật, góp phần rất quan trọng trong thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội các vùng đồng bào dân tộc thiểu số còn gặp nhiều khó khăn. Chương trình mục tiêu quốc gia là cơ hội giúp Điện Biên cải thiện đời sống vật chất cũng như tinh thần của người dân, đặc biệt là vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi".

Từ câu chuyện ở từng bản nhỏ đến các mục tiêu lớn của Chương trình mục tiêu quốc gia, có thể thấy Điện Biên đang bước vào giai đoạn chuyển mình mạnh mẽ: văn hóa không còn là phần “phụ trợ”, mà đã trở thành động lực phát triển, là nền tảng để tạo sinh kế, giữ ổn định xã hội và thúc đẩy du lịch phát triển bền vững.

Vũ Lợi/VOV-Tây Bắc