Nếu trục lợi tiền từ thiện, có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự

Ngày 4/11/2024, Tiktoker Phạm Thoại đăng bài viết "Thư ngỏ lời giúp đỡ", kêu gọi quyên góp vì bé Bắp nguy kịch, cần gấp 6 - 7 tỷ đồng chữa trị tại Trung Quốc.

Chị Hòa là mẹ bé Bắp (Minh Hải, 4 tuổi), đang điều trị ung thư máu. Nhiều người dùng mạng xã hội, đặc biệt những người góp tiền ủng hộ mẹ con Bắp muốn biết số tiền của họ được sử dụng ra sao?

Để tránh việc trục lợi từ hoạt động từ thiện Nhà nước đã ban hành Nghị định số 93/2021/NĐ-CP quy định về việc về vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ khắc phục khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, sự cố; hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo.

Trao đổi với phóng viên báo Tin tức về trách nhiệm của TikToker Phạm Thoại, Luật sư Trần Văn Việt – Công ty Luật TNHH Roman Law (Đoàn Luật sư thành phố Hà Nội) cho biết, Điều 22, 23 Nghị định 93 có nêu: Cá nhân có quyền vận động, đóng góp để hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo theo từng trường hợp cụ thể.

Tuy nhiên, tại khoản 4 Điều 10 Thông tư 41/2022/TT-BTC quy định: Cá nhân người vận động phải mở riêng tài khoản cho mục đích xã hội, từ thiện tại ngân hàng theo quy định, không được nhận tiền tài trợ cho mục đích xã hội, từ thiện vào chung tài khoản sử dụng chi tiêu cá nhân của người vận động. “Việc Phạm Thoại kêu gọi từ thiện bằng số tài khoản cá nhân không trái với quy định pháp luật”, luật sư Trần Văn Việt chia sẻ.

Trường hợp TikToker Phạm Thoại là người trực tiếp kêu gọi từ thiện để hỗ trợ chi phí điều trị cho bé Bắp, sau đó trao lại toàn bộ số tiền quyên góp cho mẹ bé Bắp, ông Trần Văn Việt cho rằng, Phạm Thoại không có trách nhiệm pháp lý gì trong trường hợp này.

Nhiều ý kiến cho rằng, người kêu gọi từ thiện phải có trách nhiệm công khai minh bạch thông tin về số tiền đã nhận, cách sử dụng và phân phối; cập nhật thông tin đầy đủ cho người đóng góp, tránh gây hiểu lầm hoặc tranh cãi; đảm bảo số tiền được sử dụng đúng mục đích giúp đỡ đúng đối tượng.

“Nếu Phạm Thoại không minh bạch trong việc công khai số tiền hoặc sử dụng sai mục đích, có thể bị xử lý theo quy định pháp luật, thậm chí có thể bị điều tra về hành vi lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản theo Điều 175 Bộ luật Hình sự (BLHS) 2015”, luật sư Trần Văn Việt nhấn mạnh.

Dư luận xã hội cũng đặt câu hỏi về trách nhiệm của mẹ cháu Bắp là Lê Thị Thu Hòa? “Số tiền quyên góp được dành riêng cho bé Bắp chữa bệnh, do đó mẹ cháu bé không thể sử dụng cho mục đích cá nhân hoặc chi tiêu ngoài phạm vi chữa bệnh. Nếu có dấu hiệu chiếm dụng tiền từ thiện, những người đóng góp có quyền yêu cầu hoàn trả hoặc đề nghị xử lý vi phạm”, đại diện Công ty Luật TNHH Roman Law nêu.

Nếu có bằng chứng mẹ bé Bắp cung cấp thông tin sai lệch để kêu gọi tiền, có thể bị xem xét xử lý về hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản (Điều 174 BLHS). “Hoặc dùng tiền sai mục đích, không minh bạch trong chi tiêu, có thể bị yêu cầu hoàn trả tiền và chịu trách nhiệm dân sự hoặc hình sự nếu có dấu hiệu vi phạm pháp luật”, ông Trần Văn Việt nêu.

Từ chuyện mẹ bé Bắp đến bài học quản lý tiền từ thiện? Giới luật sư cho rằng, những người dân đóng góp thiện nguyện có quyền yêu cầu công khai sao kê số tiền nhận được và cách sử dụng; tố giác nếu phát hiện dấu hiệu trục lợi, gian lận (gửi đơn đến cơ quan công an, thanh tra hoặc Viện Kiểm sát); khởi kiện đòi lại tiền nếu có bằng chứng người kêu gọi hoặc người nhận đã sử dụng sai mục đích.

Theo Luật sư Trần Văn Việt, trường hợp mẹ bé Bắp là người trực tiếp kêu gọi từ thiện để chữa trị cho con nhưng lại sử dụng dòng tiền từ thiện cho mục đích khác như tiêu xài cá nhân..., tại khoản 2 Điều 5 Nghị định 93/2021/NĐ-CP quy định: "Báo cáo, cung cấp thông tin không đúng sự thật; chiếm đoạt; phân phối, sử dụng sai mục đích, không đúng thời gian phân phối, đối tượng được hỗ trợ từ nguồn đóng góp tự nguyện", như vậy, mẹ bé Bắp đã vi phạm pháp luật.

Nếu người quyên góp phát hiện tiền quyên góp thiếu minh bạch và có chứng cứ chứng minh cho việc này, người quyên góp có thể trình báo với cơ quan chức năng có thẩm quyền vào cuộc để làm sáng tỏ vấn đề. Khi đó, tùy theo kết luận điều tra của cơ quan chức năng, nếu có sai phạm trong việc sử dụng tiền từ thiện sai mục đích thì hành vi này có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội "Lạm dụng tín nhiệm để chiếm đoạt tài sản" theo Điều 175 BLHS 2015 hiện hành.

Việc kêu gọi và sử dụng tiền từ thiện phải minh bạch, đúng mục đích. Nếu có dấu hiệu lừa đảo, trục lợi, cả người kêu gọi lẫn người nhận tiền đều có thể bị xử lý theo quy định của pháp luật.

Theo luật sư Nguyễn Hoàng Anh (Đoàn Luật sư Thành phố Hồ Chí Minh), việc sao kê tài khoản trong phiên live của TikToker Phạm Thoại tối 25/2 nếu chưa thỏa mãn nhà hảo tâm, những người này có quyền yêu cầu Phạm Thoại, mẹ bé Bắp phải thực hiện lại việc công khai nguồn tiền nhận và dòng tiền đi ra từ tài khoản thiện nguyện dành cho bé Bắp.

Trước đó, để có tiền chữa trị cho con, chị Hòa từng phải bán hàng online, livestream ngay tại hành lang bệnh viện. Câu chuyện này đã chạm đến trái tim nhiều người, giúp chị nhận được sự hỗ trợ lớn từ các mạnh thường quân. Trong số đó, tiktoker Phạm Thoại là một trong những người tích cực nhất, không chỉ hỗ trợ về mặt tài chính mà còn giúp chị Hòa biết cách tự kiếm tiền thông qua việc bán hàng online. Số tiền mà mẹ bé Bắp nhận được từ các mạnh thường quân lên đến hàng tỷ đồng.

Minh Phương/Báo Tin tức