Nga cân nhắc bước đi thận trọng khi cơ chế kiểm soát hạt nhân toàn cầu suy yếu
Ngoại trưởng Sergei Lavrov hôm 11/11 bác bỏ thông tin Nga chuẩn bị thử hạt nhân, nhấn mạnh Tổng thốngVladimir Putin chỉ yêu cầu đánh giá khả năng nối lại thử nghiệm. Phát biểu này phản ánh thái độ thận trọng của Nga, đồng thời làm nổi bật sự nhạy cảm của cơ chế kiểm soát hạt nhân toàn cầu trong bối cảnh các hiệp ước quan trọng đang đứng trước thử thách.
Phát biểu trước báo giới, Ngoại trưởng Nga Lavrov khẳng định, Nga chưa bao giờ tuyên bố sẽ tiến hành thử hạt nhân và chỉ có thể hành động nếu một cường quốc hạt nhân khác thực sự tiến hành thử nghiệm.
"Lập trường nguyên tắc của chúng tôi đã được Tổng thống Nga Vladimir Putin tuyên bố hai năm trước, vào năm 2023. Khi trả lời một câu hỏi tương tự trong một bài phát biểu của mình, ông nói rằng nếu bất kỳ cường quốc hạt nhân nào tiến hành các vụ thử hạt nhân, không phải thử nghiệm hệ thống phóng hay thử nghiệm dưới tới hạn thì Nga cũng sẽ làm như vậy", ông Lavrov nói.
Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov. Ảnh: Reuters
Ngoại trưởng Nga cũng nhấn mạnh, nước này sẵn sàng gia hạn Hiệp ước Cắt giảm Vũ khí Chiến lược Mới (New START) thêm một năm trước khi văn kiện này hết hiệu lực vào tháng 2/2026.
Giới phân tích nhận định, tuyên bố của Ngoại trưởng Nga cho thấy, Nga đang lựa chọn chiến lược cảnh giác tối đa, vừa khẳng định cam kết quốc tế, vừa giữ khả năng phản ứng nếu bất kỳ cường quốc nào vi phạm. Thái độ này phản ánh sự thận trọng trong bối cảnh căng thẳng hạt nhân toàn cầu gia tăng, khi hiện đại hóa kho đầu đạn và các tính toán chiến lược giữa Mỹ, Nga và các cường quốc hạt nhân khác đều có thể tạo ra hiệu ứng domino khó kiểm soát.
Chuyên gia Jeffrey Lewis - Giám đốc Chương trình không phổ biến vũ khí tại Viện nghiên cứu quốc tế Middlebury nhận định: “Tôi hy vọng, chúng ta sẽ không bao giờ có chiến tranh hạt nhân. Nếu chúng ta thấy nó được sử dụng, có lẽ chúng ta sẽ không còn sống để bàn về nó nữa. Nhưng mục đích của hệ thống này là đánh bại các hệ thống phòng thủ tên lửa như Vòm Vàng (Golden Dome). Tất cả chúng ta đang chứng kiến một cuộc chạy đua vũ trang. Cả Mỹ và Nga đều đầu tư mạnh vào các hệ thống tấn công và phòng thủ mới. Đây sẽ là một cuộc chiến qua lại liên tục. Nó sẽ tiêu tốn hàng nghìn tỷ USD".
Sau Chiến tranh Lạnh, nhiều hiệp ước kiểm soát vũ khí đã mất hiệu lực hoặc suy giảm tác dụng. Mỹ và Nga rút khỏi Hiệp ước Lực lượng hạt nhân tầm trung (INF); Nga hủy phê chuẩn Hiệp ước Cấm thử hạt nhân toàn diện (CTBT), trong khi Mỹ ký nhưng chưa phê chuẩn. New START, hiệp ước duy nhất còn hiệu lực, sẽ hết hạn vào đầu 2026 mà chưa có dấu hiệu được gia hạn.
Các lỗ hổng này tạo ra không gian bất định chiến lược, nơi mọi động thái thử nghiệm, hiện đại hóa vũ khí hay phát ngôn mang tính khiêu khích đều có thể bị hiểu sai, dẫn tới phản ứng dây chuyền, đẩy thế giới tiến gần tới nguy cơ hạt nhân chưa từng có.
Trong bối cảnh cơ chế kiểm soát hạt nhân toàn cầu suy yếu, mọi động thái liên quan đến vũ khí hạt nhân đều tiềm ẩn nguy cơ leo thang khó kiểm soát. Theo giới quan sát, các cường quốc hạt nhân cần duy trì đối thoại, tuân thủ hiệp ước kiểm soát và thiết lập cơ chế giám sát để tránh rơi vào vòng xoáy bất ổn, nơi một sai lầm nhỏ cũng có thể dẫn tới thảm họa toàn cầu cả về chiến lược lẫn môi trường.
