Nga và 'biến cố' Syria: Chấp nhận tổn thất lớn, bước lùi tạm thời vì đại cục
Mặc dù sự sụp đổ của chính quyền đồng minh ở Syria là tổn thất khó bù đắp đối với Nga nhưng Moscow có thể không còn lựa chọn nào khác vì những mục tiêu lớn hơn, đó là câu chuyện với Ukraine.
Một thành viên của lực lượng quân sự Nga canh gác một trạm kiểm soát ở ngoại ô Damascus được trang trí bằng chân dung của Tổng thống Nga Vladimir Putin (trái) và cựu Tổng thống Syria Bashar al-Assad (phải) năm 2018. (Nguồn: AFP)
Một bước lùi cho tính toán lớn hơn
Sự sụp đổ của chính quyền cựu Tổng thống Syria Bashar al-Assada ở Syria là tổn thất lớn cho Nga, phần nào cho thấy giới hạn về sức mạnh quân sự và ảnh hưởng toàn cầu của Điện Kremlin.
Tuy nhiên, dường như đối với Tổng thống Nga Vladimir V. Putin, việc mất đi đồng minh Trung Đông thân cận này rất có thể chỉ là một bước lùi tạm thời trong hành trình định vị vai trò lớn hơn, đặc biệt là những tham vọng trong cuộc xung đột với Ukraine.
Các nhà phân tích quân sự và chính trị nhận định quyết tâm trong cuộc xung đột với Ukraine chính là mục tiêu bao trùm đối với ông Putin và Nga sẵn sàng “trả giá” như câu chuyện của Syria.
Trong chia sẻ với báo chí gần đây, PGS.TS, Thiếu tướng Lê Văn Cương, nguyên Viện trưởng Viện nghiên cứu chiến lược, Bộ công An cho rằng: Nga đang dồn sức cho xung đột với Ukraine nên không còn sức để hỗ trợ chính quyền đồng mình ở Syria. Hơn nữa, Điện Kremlin cũng đã thấu rõ sự rệu rã của chính quyền al-Assad. Nga có 2 căn cứ quân sự lớn tại Syria. Syria là điểm chốt của Nga, tại Syria có cuộc cạnh tranh giữa Nga-Mỹ, Nga-Thổ Nhĩ Kỳ và các cường quốc trong, ngoài khu vực. Do vậy mất Syria là tổn thất cực kỳ lớn của Nga. Ảnh hưởng của Nga ở Trung Đông sẽ giảm hẳn, tác động trực tiếp đến mối quan hệ bạn bè thân thiết của Nga với Iran và các bạn bè khác như Ai Cập. Sự tổn thất này rất lâu mới có thể bù đắp được.
Aleksandr Baunov, nhà phân tích chính trị tại Trung tâm nghiên cứu Carnegie Russia Eurasia cho rằng nếu Tổng thống Putin toan tính rằng mọi việc đại sự sẽ được quyết định ở Donbass (Ukraine), thì tương lai của Syria cũng sẽ được quyết định ở đó.
Trong ngắn hạn, khi Nga điều động để giữ các căn cứ quân sự của mình ở Syria, ông Putin có thể tăng cường chiến dịch ở Ukraine để lấy lại uy tín về quân sự. Moscow có thể cũng sẽ nêu ra những điều kiện hòa bình cứng rắn hơn ở Kiev để tránh một kịch bản lệnh ngừng bắn không hiệu quả và dẫn đến sự sụp đổ như chính quyền al-Assad.
Như vậy, rất có thể Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump sẽ khó khăn trong việc thực hiện kế hoạch nhanh chóng chấm dứt xung đột Nga-Ukraine bằng giải pháp đàm phán hòa bình. Khi chính quyền al-Assad sụp đổ, ông Trump nói rằng Nga đã không cứu được đồng minh của mình và kêu gọi ông Putin đạt được thỏa thuận về Ukraine mà không giải thích thỏa thuận đó sẽ như thế nào.
Những sức ép của Moscow trên thực địa thời gian qua là nỗ lực nhằm làm kiệt quệ quân đội Ukraine, buộc Kiev phải ngồi vào bàn đàm phán. Ông Putin đã ngụ ý rằng bất kỳ thỏa thuận hòa bình nào cũng phải cho phép Nga giữ lại ít nhất là phần lãnh thổ mà họ đã kiểm soát và đảm bảo tính trung lập về mặt quân sự của Ukraine, nghĩa là không được gia nhập NATO. Nga cũng muốn ngăn chặn năng lực quân sự của Ukraine.
Trong ngắn hạn, vai trò suy giảm của Moscow ở Syria có thể thu hẹp không gian cho sự thỏa hiệp giữa Nga và Ukraine.
Không để xung đột đóng băng
Sự sụp đổ chóng vánh của chính quyền Tổng thống Bashar al-Assad cùng với đó là an nguy của hàng trăm binh lính Nga chống đỡ cho Quân đội Syria đã buộc Moscow phải nhìn lại và rút ra bài học.
Nhiều nhà bình luận của Nga cho rằng Điện Kremlin phải học hỏi từ những sai lầm của ông al-Assad và tốt nhất là không nên để xung đột đóng băng khi chưa được giải quyết dứt điểm. Nếu một cuộc xung đột bị đóng băng, đối phương chắc chắn sẽ lợi dụng “khoảnh khắc yếu đuối” để tạo ra sự thay đổi.
Do vậy, Nga rất có thể sẽ tiếp tục thể hiện sức mạnh ở Ukraine, đưa ra các điều kiện mới cho các cuộc đàm phán hòa bình hoặc ông có thể leo thang các cuộc không kích. Một quan chức Mỹ giấu tên nhận định Nga có thể tấn công Ukraine bằng một tên lửa đạn đạo mới mang tên Oreshnik trong những ngày tới.
Từ bài học của Syria có thể thấy rõ, chiến dịch của quân đội Nga nhằm dồn đối thủ của ông al-Assad vào các vùng đất riêng rẽ đã chứng tỏ là vô ích. Nga có thể tiếp tục đi vào vết xe đổ nếu áp dụng tư duy đó đối với Ukraine.
Ruslan Pukhov, chuyên gia quân sự nổi tiếng của Nga đã viết trong một chuyên mục về Syria cho tờ báo kinh doanh Kommersant của Nga vừa qua rằng trong thế giới hiện đại, chiến thắng của một cuộc xung đột chỉ có thể được quyết định bằng các chiến lược nhanh chóng. "Nếu bạn không thể đảm bảo thành công của mình trong lĩnh vực quân sự-chính trị, thì cuối cùng bạn sẽ thua, bất kể bạn làm gì", chuyên gia Ruslan Pukhov nhấn mạnh thêm.
Vai trò của Nga ở Syria hiện nay cũng là một dấu hỏi lớn. Các chuyên gia cho rằng đàm phán với Thổ Nhĩ Kỳ có thể là phương án hy vọng nhất đối với Nga để đàm phán với chính phủ chuyển tiếp của Syria, nhưng không rõ liệu Thổ Nhĩ Kỳ có ảnh hưởng thực sự lớn đến vậy hay không. Về phần mình Bộ trưởng Ngoại giao Nga Sergei Lavrov tuyên bố rằng các tàu chiến của Nga sẽ vẫn ở căn cứ của họ tại Tartus.
Tuy nhiên, đã có một loạt báo cáo, bao gồm cả từ các blogger quân sự Nga, cho rằng Nga đang rút khỏi các căn cứ của mình. Theo tình báo Ukraine, Nga đang rút vũ khí và thiết bị quân sự và sơ tán quân đội khỏi các căn cứ của mình ở Syria.
Cơ quan tình báo quân sự Ukraine (HUR) cho biết trong một tuyên bố: "Để rút lui khỏi Syria, người Nga đã triển khai một đoàn máy bay vận tải quân sự, chở số quân, vũ khí và thiết bị quân sự còn lại".
Siết vòng vây Ukraine
Chuyển hướng về cuộc xung đột Nga-Ukraine, những ngày qua, Nga đang nỗ lực siết vòng vây "nút thắt" Donbass, bóp nghẹt tuyến phòng thủ Ukraine. Rõ ràng, áp lực từ vấn đề Syria đang buộc Nga phải hành động quyết đoán ở thực địa Ukraine.
Theo một số nguồn tin của Ukraine, lực lượng vũ trang Ukraine đã bị đặt trong trạng thái bị bao vây hoạt động gần làng Annovka, nằm ở phía nam thành phố Kurakhovo ở vùng Donbass.
Quân đội Nga đang gia tăng áp lực lên khu vực mặt trận này, sử dụng pháo binh, không quân và các nhóm chiến thuật để chặn các tuyến đường tiếp tế và các hoạt động của lực lượng vũ trang Ukraine. Việc leo thang giao tranh ở khu vực này đe dọa đến việc giữ vững các vị trí của lực lượng Ukraine và cũng tạo ra những rủi ro nghiêm trọng cho việc rút quân khỏi vòng vây.
Nga đang tận dụng ưu thế về quân số và vũ khí liên tục gây sức ép lên Ukraine ở mặt trận Donbass, miền Đông Ukraine. Đây là nơi tập trung của các cơ sở công nghiệp nặng hàng đầu Ukraine và có nguồn trữ lượng khoáng sản lớn. Hiện tại, Nga kiểm soát hầu hết Lugansk, một trong 2 vùng ở Donbass và đang tăng tốc ở Donetsk.
Giới quan sát cho rằng lực lượng Nga ở Donbass đang tiến công "với tốc độ chưa từng thấy" kể từ khi xung đột Ukraine nổ ra cách đây hơn 2 năm.
Các chuyên gia quân sự Ukraine nhấn mạnh, tình hình hiện tại đòi hỏi phải tăng cường phòng thủ khẩn cấp và tập trung lực lượng dự bị, nhưng Kiev đang thiếu hụt quân nhân nghiêm trọng.
Như vậy, câu chuyện phức tạp tại Syria hiện nay có thể tạo ra nhiều diễn biến khó lường khác trong xung đột Nga-Ukraine và khu vực Trung Đông với những tính toán ngày càng thận trọng của Nga.
